روایت شاهدان مسمومیت

گروه جامعه-روزنامه‌نگار

مسمومیت سریالی دختران محصل از مدارس قم شروع شد و پس از 3‌ماه همچنان ادامه دارد؛ مسمومیت‌هایی که پس از آن به مدارس بروجرد هم رسید و حالا پایش به مدارس اردبیل، کرمانشاه، البرز و تهران هم باز شده تا موج نگرانی‌ را میان خانواده‌ها شدیدتر کند. 9آذر بود که نخستین مسمومیت در چند مدرسه قم گزارش شد و با تداوم آن، خانواده‌های قمی خواهان تعطیلی مدارس تا مشخص شدن وضعیت و علل بروز این مسمومیت‌ها شدند، اما مدارس این استان تعطیل نشد. 2اسفند هم قطار مسمومیت‌ها به بروجرد رسید و با وجود اینکه در ابتدا دلیل این مسئله را نشست گاز از سالن ورزشی مجاور در کنار نخستین مدرسه عنوان کردند، اما چند روز بعد، مدارس دیگر هم با همین مسمومیت‌ها مواجه شدند. پس از آن نوبت تهرانی‌ها بود که با سریال مخوف مسمومیت‌ها در مدارس مواجه شوند؛ سه‌شنبه 9اسفند در یکی از مدارس پردیس و دیروز صبح هم در چند مدرسه مناطق مختلف تهران. همزمان در 7مدرسه اردبیل هم 202دانش‌آموز به‌دلیل بروز همین مسمومیت‌ها به بیمارستان انتقال یافتند. پیش از ظهر دیروز هم در یکی از مدارس کرمانشاه خبر مسمومیت تعدادی از دختران این مدرسه گزارش شد و اینکه ۱۵ نفر از آنها به اورژانس بیمارستان امام خمینی(ره) کرمانشاه منتقل شدند. در البرز هم عصر دیروز تعدادی از دانش‌آموزان دبیرستان رضوان دچار مسمومیت و به بیمارستان کوثر منتقل شدند؛ اتفاقی که باعث شد دیروز رئیس‌جمهوری، وزیر کشور را مأمور رسیدگی و ریشه‌یابی هرچه سریع‌تر درباره موضوع مسمومیت تعدادی از دانش‌آموزان در برخی مدارس و اطلاع‌رسانی مستند و مستمر در این زمینه برای رفع نگرانی خانواده‌ها کند؛ خانواده‌هایی که خواهان تعطیلی مدارس تا رفع این مشکل و بازداشت عوامل آن هستند، اما وزارت کشور هنوز تصمیم نهایی برای این موضوع را اطلاع‌رسانی نکرده است. پیگیری‌های همشهری برای بررسی روند درمانی این دانش‌آموزان از وزارت بهداشت، سازمان اورژانس و احتمال تعطیلی مدارس از سوی آموزش و پرورش هم با این پاسخ مواجه شد که از این پس مجاز به پاسخگویی در این‌باره نیستند و تمام اطلاع‌رسانی‌ها از سوی وزیر کشور انجام خواهد شد، اما بررسی بروز این مسمومیت‌ها در برخی از مدارس شهر تهران، نکات جالبی دارد که برخی از دانش‌آموزان در گفت‌وگو با همشهری به آن اشاره کرده‌اند:

تا کی این وضع ادامه دارد...
در دبستان یارجانی نارمک دیروز دانش‌آموزان با علائم دل‌درد و دل‌پیچه مواجه می‌شوند و همان داستان مسمومیت‌های مدارس. یکی از کارکنان دبستان‌ یارجانی درباره حادثه مسمومیت دانش‌آموزان این مدرسه به همشهری می‌گوید: «حدود ساعت 10تعدادی از دانش‌آموزان با دل‌درد، دل‌پیچه و حالت تهوع مواجه شدند و پس از تماس مدیر مدرسه با 115، نیروهای اورژانس در محل حاضر شدند. حدود 40دانش‌آموز سرپایی معاینه و حال عمومی‌شان پایدار اعلام شد و 2دانش‌آموز هم برای دریافت سرم و درمان‌های تکمیلی به درمانگاه منتقل شدند که ساعتی بعد مرخص شدند.» خانم الف یکی از مسئولان این مدرسه است که به همشهری می‌گوید: «بچه‌ها از همان ابتدا تحت درمان قرار گرفتند. هیچ دانش‌آموزی مشکل ندارد و در صحت و سلامت کامل هستند، فقط یک دانش‌آموز به بیمارستان منتقل شد.»  او درباره بویی که دانش‌آموزان گفتند پس از انتشار در مدرسه باعث بدحالی‌شان شده هم می‌گوید: ‌«هیچ بویی استشمام نکردم و فقط بچه‌ها از دل درد و سرگیجه شکایت داشتند. فقط یکی از دانش‌آموزان مبتلا به آنفلوآنزا شده بود و ما برای اینکه فضا را پاکسازی و ضدعفونی کنیم اسفند دود کردیم.»

هیچ‌کسی جوابگوی ما نیست
پیگیری‌های همشهری از وضعیت این مدرسه نشان می‌دهد که دانش‌‌آموزان با عجله آنجا را ترک کرده‌اند به‌طوری که کیف و کتاب‌هایشان هنوز روی میز مانده بود. اما با وجود تعطیلی و خالی‌شدن این مرکز آموزشی، والدین نگران حوالی میدان 17نارمک و جلوی مدرسه تجمع کرده و خواستار گفت‌وگو با مسئولان این دبستان بودند. یکی از اولیا در این‌باره به همشهری می‌گوید: ‌«صبح که دخترم را به مدرسه رساندم، نگهبان مدرسه اسفند دود کرده بود. گفتم تو را به خدا خیلی مواظب بچه‌ها باشید. دیروز بچه‌های مدرسه پردیس را مسموم کردند، نگرانم که این اتفاق در این مدرسه هم تکرار شود. نگرانی‌ام بی‌مورد نبود، چون یک ساعت بعد مادر یکی از دوستان دخترم زنگ زد و ماجرا را گفت. البته تأکید کرد که نگران نباشم و حال دخترم خوب است.» او به‌گفته خودش به مدرسه آمده تا پیگیر علت این اتفاق از سوی مسئولان مدرسه باشد. مادر یکی دیگر از محصلان این دبستان هم از مراجعه به اداره آموزش و پرورش منطقه 8 برای پیگیری اوضاع می‌گوید اما جواب درستی نگرفته است: ‌«بچه‌ها می‌گویند صبح که در کلاس حاضر شده‌اند بوی نارنگی یا نارنج گندیده به مشام شان رسیده و دچار سردرد، دل درد، سرگیجه و حالت تهوع شده‌اند. حال دخترم و دوستش بد بود و به اورژانس منتقل‌شان کردند. وقتی دیدمش می‌گفت مایعی در سرش تکان می‌خورد. به‌شدت بی‌حس و بی‌حال بود اما زمانی که سرم زدیم حالش بهتر شد. ما واقعا نمی‌دانیم چه خبر است و از جان بچه‌های ما چه می‌خواهند؟ چه کسانی پشت ماجرا هستند؟ چرا فقط مدارس دخترانه را هدف گرفته‌اند؟» یکی دیگر از مادران که برای بردن کیف دخترش به مدرسه آمده بود، می‌گوید:‌ «چه تضمینی می‌دهید که این اتفاق یک‌بار دیگر تکرار نشود. این اتفاق که از قم شروع شده و به اینجا رسیده تا کی قرار است ادامه داشته باشد؟ من دیگر دخترم را به مدرسه نمی‌فرستم... مگر جان بچه‌ام را از سر راه آورده‌ام...، 3ساعت از ماجرا گذشته بود که ما خبردار شدیم. اگر مشکلی برای بچه‌هایمان به وجو د بیاید، چه‌کسی پاسخگوست.
البته مدیر مدرسه در پاسخ به اعتراض والدین عنوان می‌کند که دوربین‌های مدرسه فعال بوده و مسئولان مشغول بررسی ویدئوهای ضبط شده هستند و به محض کسب اطلاعات بیشتر، اولیای دانش‌آموزان را در جریان قرار می‌دهند.

مدیر در مدرسه نبود و دوربین‌ها هم خاموش
«ن» دانش‌آموز مدرسه‌‌ای در منطقه تهرانسر است که دیروز حادثه مسمومیت در آنجا رخ داده است. او درباره این اتفاق به همشهری می‌گوید: «در کلاس نشسته بودیم که ناگهان گفتند کلاس را خالی کنید. به سرعت بیرون آمدیم و در راهرو بوی عجیبی پیچیده بود، شبیه گوگرد و تخم‌مرغ گندیده. نفس همه بچه‌ها بند آمده بود و اصلا نمی‌توانستند راه بروند. به زور خودمان را به حیاط رساندیم و چند آمبولانس جلوی در مدرسه بود و به ما رسیدگی کردند.» مادر او صحبت‌های فرزندش را تکمیل می‌کند و ادامه می‌دهد: «یکی از دوستانم تلفنی به من خبر داد که در این مدرسه چه اتفاقی رخ داده است. فاصله خانه ما تا مدرسه زیاد نیست و خودم را به سرعت رساندم. خانواده‌های دیگر هم آمده بودند. خواستیم مدیر مدرسه را ببینیم که گفتند: نیست. این مدرسه دوربین مداربسته دارد و زمانی هم که درخواست کردیم فیلم دوربین‌های مداربسته را به ما نشان دهند، گفتند: خراب است. حال دخترم خوب است، اما فعلا اجازه نمی‌دهم که به مدرسه بیاید، تا تکلیف این موضوع روشن شود.»‌

هیچ غریبه‌ای حق ورود به مدرسه را ندارد
در بلوار فردوس غرب هم دانش‌آموزان یکی از دبیرستان‌های دولتی همین وضعیت مسمومیت‌ها را تجربه کردند. یک نفر از این دانش‌آموزان به همشهری می‌گوید: «خودم با چشم دیدم چیزی از پنجره به داخل کلاس انداختند. کلاس ما مشرف به حیاط است و قطعا کسی که این کار را کرده در حیاط مدرسه بوده است. بوی بدی تمام فضای کلاس را پر کرد و چون بچه‌ها ترسیده بودند و به سمت در هجوم بردند، به سختی از کلاس خارج شدیم، اما در راهرو هم وضعیت همین بود و بوی بد همه‌جا پر شده بود. من همانجا روی زمین افتادم. سوزش چشم و حالت تهوع شدید اجازه نمی‌داد که راه بروم. یک نفر کمکم کرد و خودم را به حیاط رساندم و کف زمین خوابیدم.» البته این دانش‌آموز به‌گفته خودش کمی بعد که حالش بهتر می‌شود، به سرعت مدرسه را ترک می‌کند و به سمت خانه می‌رود: «من دیگر به مدرسه نمی‌روم. مرگ را جلوی چشمم دیدم. آنقدر حالم بد بود که فکر می‌کردم چند دقیقه دیگر زنده نمی‌مانم. اصلا نمی‌توانید تصور کنید که چه بوی وحشتناکی تنفس می‌کنید و در یک لحظه تمام بدن‌تان قفل می‌کند.» مادر یکی از دانش‌آموزان هم درباره وضعیت دخترش که با مشکل تنفسی مواجه شده است، به همشهری می‌گوید: «نمی‌دانیم کدام از خدا بی‌خبری چنین کاری می‌کند، اما واقعا نگران جان دخترم هستم. مدت‌هاست که قضیه مسمومیت در مدارس قم را پیگیری می‌کنم و فکر نمی‌کردم تا این حد جدی باشد. امروز وقتی متوجه شدم که این اتفاق رخ داده و خودم را به مدرسه رساندم، دیدم همه بچه‌ها روی زمین افتاده‌اند و فکر می‌کردم که جان‌شان را از دست داده‌اند. حال دخترم خوب است، اما ضعف شدید دارد و راه‌ رفتنش با سختی است. یک نفر اینجا جواب ما را نداد. هیچ آدم غریبه‌ای حق ورود به این مدرسه را ندارد، پس چه‌کسی می‌تواند عامل انتشار این گاز در مدرسه باشد. مگر می‌شود کسی وارد مدرسه شود، چنین کاری را انجام دهد و به‌راحتی از مدرسه بیرون برود. یک دختر کوچک‌تر هم دارم که چند خیابان آنطرف‌تر مدرسه می‌رود. حالا نگران او هم هستم که چند روز دیگر همین بلا را سر او هم بیاورند.»

مکث
کاهش علائم با خروج از محیط آلوده
اضطراب خانواده‌ها از افزایش مسمومیت در مدارس دخترانه تشدید شده و این در حالی است که با گذشت بیش از 3‌ماه مسئولان هنوز هیچ جواب دقیقی از نتیجه بررسی‌ها درباره بروز این مسمومیت‌ها در مدارس کشور نداده‌اند. البته به‌گفته سیدرضا موسوی‌نژاد، پزشک عمومی تا زمانی که دلایل و منشأ بروز مسمومیت‌ها مشخص نشود، نمی‌توان درباره درمان و عوارض آن اظهارنظر کرد. او در توضیح بیشتر به همشهری می‌گوید: «به‌طور کلی مسمومیت‌ها به دلایل مختلفی به‌وجود می‌آیند که هر یک علائم و تظاهرات بالینی گوناگونی دارند و شیوه درمان و پیشگیری از آنها نیز متفاوت است.» موسوی‌نژاد با تأکید بر اینکه هنوز منشأ مسمومیت‌های دانش‌آموزان که در روزهای اخیر اتفاق افتاده ناشناخته است، ادامه می‌دهد: «اگر فرد در معرض گازهای آلوده مانند مونوکسیدکربن قرار بگیرد، معمولا با علائم بالینی مانند درد و ضعف عضلانی روبه‌رو می‌شود و در مواردی هم علائم تنفسی، سوزش گلو و حالت تهوع در این بیماران به چشم می‌خورد. مشاهده علائمی شبیه آنفلوآنزا هم جزو نشانه‌های مسمومیت با مواد استنشاقی آلوده است و در موارد زیادی شاهد هستیم که فرد مسموم، هنگام قرار گرفتن در محیط آلوده، علائمی مانند آنفلوآنزا شامل بدن درد، کوفتگی و درد عضلانی را تجربه می‌کند و زمانی که از آن محیط خارج می‌شود، این علائم کاهش پیدا می‌کند.»

مکث
دانش‌آموزان در زمان بروز مسمومیت چه کنند
جامعه پزشکی هنوز نظر قطعی و رسمی درباره عوارض ناشی از این مسمومیت‌ها اعلام نکرده و معتقدند تا زمان مشخص نشدن دلایل بروز آن، نباید اظهارنظرهای غیرقطعی و غیرمستند انجام شود، اما آنها توصیه‌هایی در این‌باره دارند که می‌تواند منجر به کاهش آسیب‌ها برای دانش‌آموزان شود. یکی از پزشکان سازمان پزشکی‌قانونی کشور معتقد است برای اظهار‌نظر درباره این مسمومیت‌ها باید جزئیات حوادث به‌صورت دقیق بررسی و برای هر دانش‌آموز مصدوم با توجه به شرایط جسمانی و سابقه پزشکی‌اش اقدامات درمانی لازم انجام شود. او که نمی‌خواهد نامش در این گزارش ذکر شود، به دانش‌آموزان توصیه می‌کند اگر متوجه انتشار بویی ناشناخته شدند یا به‌صورت ناگهانی در معرض گاز، بخار، دود یا گرد و خاک قرار گرفتند، با استفاده از دستمال از ورود بو به دهان و بینی و مجاری‌تنفسی خود جلوگیری کنند و به سرعت از محل انتشار بو دور شوند.
این پزشک مدت زمان تماس فرد با مواد آلوده، حجم مواد مسمومیت‌زا و شرایط جسمانی شخص را در شدت مسمومیت مؤثر می‌داند و ادامه می‌دهد: «در مسمومیت‌های مختلف قرار گرفتن در هوای آزاد به بهبود فرد کمک می‌کند. در این مسمومیت‌ها نباید در امدادرسانی به شخص تعلل شود و بهتر است در نخستین فرصت با اورژانس تماس گرفته شود و بیمار را به نزدیک‌ترین مرکز درمانی انتقال دهیم.» او توصیه می‌کند پس از خروج مصدوم از محل انتشار مواد آلوده، مدتی پنجره‌ها باز بمانند تا جریان هوا برقرار و از مسمومیت سایر افراد جلوگیری شود. این پزشک سازمان‌پزشکی‌قانونی ادامه می‌دهد: «مواد استنشاقی و گازها تنها موادی نیستند که باعث مسمومیت می‌شوند و در موارد زیادی افراد با مصرف مواد خوراکی و نوشیدنی‌های آلوده نیز به علائمی مانند حالت تهوع، سرگیجه، گرفتگی عضلات شکم، کاهش اشتها، ضعف و سردرد دچار می‌شوند. در این موارد نیز بهترین اقدام رساندن فرد بیمار به مراکز درمانی است تا بعد از بررسی علائم بالینی شخص، اقدامات درمانی لازم انجام شود.»