بحران گازی اروپا از کجا شروع شد؟

وقوع جنگ روسیه و اوکراین در 24فوریه سال گذشته میلادی، یک نقطه عطف در نظم بازار انرژی دنیا بود. روسیه یکی از بزرگ‌ترین تولیدکنندگان و صادرکنندگان نفت و گاز دنیاست و اروپا نیز یکی از مصرف‌کنندگان بزرگ انرژی، که بعد از وقوع این جنگ، دوطرف دعوا، یعنی روسیه و اتحادیه اروپا به سمت یک تقابل و جنگ انرژی گسترده حرکت کردند. تا پیش از جنگ اوکراین، روسیه سالانه 200میلیارد مترمکعب از نیاز 450میلیارد مترمکعبی اروپا به گاز را تامین می‌کرد و گاز روسیه در سبد گاز اروپا سهم 35درصدی داشت، اما بعد از 24فوریه، روسیه و اروپا 2اقدام مقابله‌ای را در جنگ انرژی علیه همدیگر اجرایی کردند. اتحادیه اروپا با اعمال تحریم نفتی علیه روسیه، خرید نفت و فرآورده‌های نفتی این کشور را از 5دسامبر سال2022 و 5فوریه سال2023 به صفر رساند و روسیه نیز در واکنش به این اقدام، محدودیت‌های جدی بر صادرات گاز به اروپا اعمال کرد. توقف صادرات گاز روسیه به اروپا و کسری 200میلیارد مترمکعبی کشورهای اروپایی برای تامین گاز موردنیاز موجب شد که کلیدواژه‌هایی با عنوان «زمستان سخت» یا «زمستان سرد» یا حتی «زمستان سردتر» در رسانه‌های خارجی و داخلی متولد شود و مؤسسات معتبر انرژی بین‌المللی به بحران گاز اروپا و چالش تامین انرژی این کشور در زمستان امسال (پیک مصرف) بپردازند.



قبل از بررسی نشانه‌های زمستان سخت اروپا و مقایسه آن با زمستان ایران، ابتدا بهتر است یک تعریف دقیق درباره زمستان سخت داشته باشیم. اینکه زمستان سخت اروپا به چه معناست؟ آیا بدین معناست که اروپایی‌ها قرار بوده همگی منجمد و نابود شوند؟ آیا منظور از زمستان سخت این است که قاره اروپا بعد از زمستان از نقشه جغرافیای جهانی حذف خواهد شد؟ قطعا خیر. این تصور فانتزی درباره زمستان سخت اروپا و یخ زدن همه اروپایی‌ها بیش از آنکه ساخته و پرداخته رسانه‌های ایرانی باشد، ابتدا در رسانه‌های خارجی به تصویر کشیده شده است؛ به‌طور مثال مجله اشپیگل آلمان در طرح روی جلد خود با تیتر «آلمان بر لبه سقوط» یک خانواده 2نفره آلمانی و اجبار آنها به حذف نیازهای روزمره ازجمله انرژی را به نمایش گذاشته است.


یخ‌زده در اروپا یا مثلا مجله اکونومیست

«the economi‌s‌t»در گزارش‌های متعددی با عناوین «یخ‌زده» و «خطر زمستان آینده اروپا» اینگونه به مخاطبان اروپایی خود القا می‌کرد که در زمستان به‌دلیل کمبود گاز همگی یخ خواهند زد. این بازنمایی رسانه‌ای زمستان سخت اروپا در رسانه‌های اروپایی بیشتر جنبه هشداردهی داشته و طبیعتا نمی‌تواند تعریف درستی درباره زمستان سخت اروپا و مقایسه آن با ایران را ارائه دهد. اما زمستان سخت اروپا به چه معناست؟ بدین معناست که تحریم گازی روسیه علیه کشورهای اروپایی و بحران گاز این کشورها، هزینه و خسارت سنگینی را بر آنها وارد خواهد کرد؛ نه اینکه آنها را به‌طور کلی نابود کند. مشابه این اتفاق در تحریم نفتی آمریکا علیه ایران نیز رخ داده است. در‌واقع درست است که ایران هم‌اکنون بیش از 10سال است که تحت تحریم آمریکاست، اما نابود نشده و نسل ایرانی‌ها رو به انقراض نیست، بلکه هزینه چند میلیارد دلاری بر اقتصاد کشور تحمیل شده است. زمستان سخت اروپا نیز دقیقا به همین معناست که برخلاف تصویرسازی رسانه‌های اروپایی برای هشدار به مردم‌شان، آنها یخ نخواهند زد، بلکه هزینه سنگینی در حد چند 100میلیارد دلار در سال پرداخت خواهند کرد.

پویش «هر خانه یک اتاق گرم» در ایتالیا
اخیرا سایت خبری thelocal از نسخه پوشیدن لباس بیشتر برای گرمایش به‌عنوان جایگزین گاز روسیه در خانه ایتالیایی‌ها رونمایی کرده است. با اعمال محدودیت بر جریان واردات گاز از روسیه تقریبا همه مردم ایتالیا قصد دارند امسال مصرف سوخت خود را از طریق ترکیبی از کاهش گرمایش، پوشیدن لایه‌های بیشتر لباس، خاموش کردن چراغ‌ها و محدود کردن استفاده از لوازم‌خانگی کاهش دهند. برخی هم به اقدامات سخت‌تری متوسل خواهند شد. یک شهروند ایتالیایی در مصاحبه با سایت خبری thelocal گفته است خانه آنها فاقد عایق است؛ بنابراین در یک اتاق زندگی و فقط آن را گرم می‌کنند. او گفت که قصد دارد هر روز صبح هیزمی را آتش بزند که از آن برای پخت‌وپز نیز استفاده کند تا وابستگی خود را به گاز و گرمایش مرکزی کاهش دهد. این شهروند ایتالیایی افزود:  من حمام‌های با زمان کوتاهی خواهم داشت و مانند دوران جوانی در حال شستن ظروف در یک کاسه هستم. این وضعیت برای اکثر شهروندان ایتالیا به همین صورت است. توجه داشته باشید که این سختگیری‌های اعمال شده بر شهروندان ایتالیایی در یک سال گذشته، به‌صورت خیلی لطیف‌تر و صرفا برای چند روز (و نه یک سال) به مردم ایران توصیه شده است؛ مثلا اخیرا پویش «هر خانه یک اتاق گرم» برای گذر از پیک سرمای بی‌سابقه در ایران توسط شرکت ملی گاز تبلیغ شده است.‌