سلطان ابدی شد

پله پس از مرگ مارادونا برایش نوشته بود: «امیدوارم یک روز بتوانیم با هم در بهشت فوتبال بازی کنیم» و حالا پس از 2سال این آرزو برآورده شده. ادسون آرانتس دوناسیمنتو ملقب به پله، سلطان فوتبال جهان و به ادعای بسیاری بهترین بازیکن تاریخ فوتبال، در 82سالگی بر اثر سرطان روده در بیمارستان درگذشت و برزیل و جامعه فوتبال جهان را در روزهای پایانی سال2022 عزادار کرد. او آن‌قدر زنده ماند تا رکوردهایش یکی پس از دیگری توسط کریستیانو رونالدو، مسی، نیمار و امباپه شکست.

داستان زندگی
فینال جام‌جهانی1950 که برزیل در خاک خودش به اروگوئه باخت، یکی از تلخ‌ترین روزهای عمر هر برزیلی‌ای بود. آن روز پسری 9ساله به نام ادسون آرانتس دوناسیمنتو که بعدها به پله مشهور شد، به پدرش که بازیکن آماتور فوتبال بود به ‌شوخی گفت:‌ «ناراحت نباش بابا؛ خودم برات جام‌جهانی را می‌برم.» آن موقع او حتی پول خرید توپ و کفش را نداشت و با استفاده از جوراب‌های کهنه توپ درست می‌کرد و در کوچه‌ها بدون کفش بازی می‌کرد. تیمی داشتند به نام بی‌کفش‌ها. برای همین است که به بازی فوتبال با پای برهنه می‌گویند «پلادا».
    فقط 8سال طول کشید تا این شوخی یا دلداری به واقعیت تبدیل شود و پله در 17سالگی نخستین و 12سال بعد سومین بار برزیل را قهرمان کند و جام ژول ریمه را برای همیشه به کشورش ببرد.
    پله تا 36سالگی به بازی ادامه داد و بیش از 1283گل ثبت کرد که البته بخش زیادی از گل‌ها چون در تیم‌های ارتش و کارگری بود از سوی فیفا مورد محاسبه قرار نگرفت تا کریستیانو رونالدو صاحب رکورد بیشترین گل زده در تاریخ فوتبال شود.
    پس از قهرمانی سال1958 باشگاه‌های بزرگی مثل رئال‌مادرید، یوونتوس، اینتر، منچستریونایتد و میلان خواهان عقد قرارداد با او شدند اما رئیس‌جمهور برزیل با ثبت نام پله به‌عنوان گنجینه ملی از انتقال او جلوگیری کرد؛ شبیه همان کاری که رئیس‌جمهور پرتغال برای پیشگیری از خروج اوزه ‌بیو انجام داد. اگر پله الان بازی می‌کرد، کافی بود تیمی او را بخرد و 10پست دیگر را با بازیکنان تیم جوانان یا بازیکنان گمنام پر کند؛ آن تیم احتمالا مدعی قهرمانی هر لیگی می‌شد.
    پله 3سال آخر فوتبالش را در کاسموس نیویورک گذراند؛ آن هم به دعوت وزیر خارجه وقت آمریکا و با دریافت 7میلیون دلار که آن زمان دستمزدی نجومی محسوب می‌شد.
    او که دوست نلسون ماندلا بود، از سوی مجله تایم جزو 100شخصیت برتر قرن بیستم قرار گرفت؛ قرنی که 2جنگ‌جهانی ویرانگر را پشت‌سر گذاشته بود. یک‌بار جنگ بین 2 کشور نیجریه و بنین به‌خاطر حضور او در یک دیدار دوستانه به‌مدت 2روز تعطیل شد. مدتی وزیر ورزش برزیل بود. به ایران هم آمد و در ورزشگاه آزادی گل زد.

باشگاهی
پله فقط با پیراهن 2باشگاه سانتوس و نیویورک‌کاسموس در رقابت‌های باشگاهی به میدان رفت و طی ۱۸فصل حضور در تیم برزیلی به برترین گلزن تاریخ باشگاه سانتوس با ۶۴۳گل در ۶۵۹بازی بدل شد. او همچنین با ۷۷ گل ملی برترین گلزن تیم ملی برزیل است (به همراه نیمار) و با احتساب گل‌های ملی و باشگاهی، از این اسطوره جاودان به‌عنوان برترین گلزن تاریخ فوتبال یاد می‌شود؛ ۱۳۶۳بازی، ۱۲۷۹گل، 3جام‌جهانی، 2جام لیبرتادورس، 2جام بین قاره‌ای، 6لیگ برزیل...
    پس از اینکه نام پله در سال۱۹۶۱ به‌عنوان «گنج ملی» ثبت شد، او حتی با تیم «اینتر میلان» قرارداد داخلی بست، اما پس از شورش هواداران تیم سانتوس به درخواست این تیم، قرارداد پاره شد و پله در تیم سانتوس ماند و فصل ۱۹۵۸ توانست با ۵۸گل زده، نخستین قهرمانی مهم خود را با این تیم پرطرفدار جشن بگیرد.

وجه تسمیه
    یکی از بخش‌های اسم طولانی‌اش «ادسون» است که انتخاب آن دلیل خاصی داشت. وقتی به دنیا آمد، تازه برق به برزیل آمده بود و برای همین پدر و مادرش از خوشحالی نام ادیسون را روی او گذاشتند. اگر ادیسون برق را اختراع کرد، پله مخترع فوتبال زیبا بود و دستگاه خودکار گلزنی.
    پله معنای خاصی ندارد. گویا نام یکی از بازیکنان فوتبال به نام بیله بوده که در زبان عبری به‌معنای معجزه است. همکلاسی‌هایش به‌اشتباه به او لقب پله داده بودند که خود پله اوایل از این لقب متنفر بود ولی بعدا از آن خوشش آمد. پله معنی خاصی ندارد اما در فوتبال کلی معنی دارد.
    سلطان لقب‌های زیادی داشت اما معروف‌ترین‌شان «ری» (شاه؛ سلطان) و «پرولا نگرا» (مروارید سیاه) بودند. او در خانواده‌اش به Dico شهرت داشت.

سربازی
پله درباره رفتنش به سربازی گفته بود: «زمانی که جام‌جهانی۱۹۵۸ قهرمان شدیم و برگشتم، پیش خود گفتم پس من دیگر از سربازی معاف هستم؛ ولی یکی از دوستانم گفت نه، باید الگویی برای جوان‌ترها باشی و مجبوری به سربازی بروی. من هم همین کار را کردم. واقعا چیزهای زیادی در سربازی یاد گرفتم که مهم‌ترین آنها نظم و انضباط بود.»

رکورددار توپ طلا
در زمان او فقط به بازیکنان اروپایی توپ طلا اهدا می‌شد، وگرنه پله حتی از مسی هم بیشتر این جایزه را می‌گرفت. سال2014 یک توپ طلای افتخاری به سلطان اهدا شد و او در مراسم دریافت این جایزه اشک ریخت. سال۲۰۱۶ و به‌مناسبت ۶۰سالگی توپ طلا، فرانس‌فوتبال جوایز قبل از سال۱۹۹۵ را مورد ارزیابی مجدد قرار داد؛ سال‌هایی که اروپایی‌بودن، شرط حضور در رقابت توپ طلا بود. براساس این ارزیابی، توپ طلا در ۷سال (۱۹۵۸، ۱۹۵۹، ۱۹۶۰، ۱۹۶۱، ۱۹۶۳، ۱۹۶۴ و ۱۹۷۰) باید به پله تعلق می‌گرفت و در این صورت، پله می‌توانست با ۷توپ طلا، در کنار لیونل مسی رکورددار کسب این جایزه باشد. مجله فرانس فوتبال سال۱۹۹۹ در رای‌گیری از برندگان توپ طلا تا آن سال پله را با ۱۷رای به‌عنوان برترین بازیکن قرن۲۰ فوتبال انتخاب کرد. او همچنین از طرف کمیته بین‌المللی المپیک برترین ورزشکار قرن۲۰ شناخته شد.

مارادونا
مارادونا وقتی بزرگ شد با سلطان سر جنگ داشت و همواره به او بی‌احترامی کرد. اما زمانی که 19سال داشت ساعت‌ها برای دیدن پله منتظر ماند و سپس پله برایش گیتار نواخت. اسطوره آرژانتین از اسطوره برزیل خواست توصیه‌هایی به او بکند.مارادونا این توصیه‌ها را دریافت کرد اما به نیمی از آنها عمل نکرد. پله به او نصیحت کرده بود: «هرگز به اینکه به تو بگویند بهترین هستی توجه نکن. روزی که حس کنی بهترین هستی، برای همیشه دست از بهترین بودن خواهی کشید... تشویق‌ها را بپذیر اما براساس آنها زندگی نکن. فقط 3بازی بد کافی است که هواداران بر سرت داد بکشند و دست از دوست داشتنت بردارند... در قراردادها همیشه احترام خودت را حفظ کن. باید برای ارزش واقعی‌ات بجنگی. هرگز خودت را ارزان نفروش اما وقتی قراردادی را امضا کردی، اعتراض نکن و زیاده‌خواه نباش. امضا مانند حرفی که می‌زنی ارزشمند است...  همیشه خانواده‌ات را هم مدنظر قرار بده. باید این را درنظر داشته باشی که وظیفه پر کردن شکم خانواده پر جمعیتت بر عهده توست... بدنت ابزار کار توست. از آن مراقبت کن. برای همه‌‌چیز در زندگی وقت هست، حتی اگر بازیکن خوبی باشی. وقت داری بیرون بروی، بنوشی، سیگار بکشی، دیروقت بخوابی، هرچه می‌خواهی بخوری. اما این کارها را با تعادل انجام بده، بدون اینکه به جسمت آسیب بزنی چون در این صورت همه‌‌چیز به پایان خواهد رسید...»

مثل رونالدو
رونالدو وقتی در کنفرانس مطبوعاتی در یورو 2020نوشابه را از روی میز برداشت و به دیگران توصیه کرد به‌جای آن آب بنوشند، خیلی‌ها او را مسخره کردند. کریستیانو از اسطوره خودش یعنی پله این را یاد گرفته بود. در گزارش مجله اطلاعات هفتگی ادعا شده بود که پله به‌تازگی برای سومین بار پیشنهاد یک شرکت تولید مشروبات الکلی را که به او بابت تبلیغ محصولات این شرکت رقم یک میلیون دلار دستمزد پیشنهاد داده بود، رد کرده و به دیگران توصیه کرده  بروند ماهیگیری!

بهترین بهترین‌ها

مارادونا و هوادارانش زمانی با پله بر سر اینکه کدام‌یک از این دو اسطوره بهترین بازیکن تاریخ فوتبال است، مبارزه داشتند. در سال‌های اخیر بین هواداران کریستیانو رونالدو و لیونل مسی هم چنین رقابتی شکل گرفته. عده‌ای دی‌استفانو را کامل‌ترین بازیکن تاریخ می‌دانند و عده‌ای زیدان را. یوهان کرویف و دیگران هم هستند. اما هیچ‌یک از آنها 3بار جام‌جهانی را نبرده‌اند و تعداد گل‌های رسمی و غیررسمی‌شان به اندازه پله نبوده. برای هیچ‌کدام جنگ بین دو کشور به تعلیق در نیامده و هیچ شهری به تعطیلی و اعتصاب کشیده نشده. روزنامه مارکا به مناسبت درگذشت پله عکسی قدیمی منتشر کرده که روی دیوار شهر نوشته شده: «امروز سر کار نمی‌رویم چون می‌خواهیم پله را ببینیم.»

خاکسپاری

مراسم تشییع پله از روز ۲ژانویه (۱۲دی) از ورزشگاه سانتوس آغاز می‌شود و تا فردای آن روز ادامه خواهد داشت. قرار است سیاستمداران و مقامات رسمی در جایگاهی متفاوت نسبت به مردم حضور پیدا کنند و تشییع عمومی در خیابان‌ها انجام شود. مراسم تدفین خصوصی اسطوره فوتبال جهان، روز ۳ژانویه (۱۳دی) در حضور خانواده او انجام می‌شود و سپس در مقبره خانوادگی به خاک سپره خواهد شد.

امبارادسون آرانت
در مجله اطلاعات هفتگی گزارش تصویری از حضور او در تهران چاپ شده با چند خط توضیح ناقص. نویسنده این مطلب او را «امبارادسون آرانت» خوانده. آن زمان گوگل و اینترنت نبود تا نام درست اسطوره را چک کنند. درباره درآمد سالانه او هم عدد جالبی ذکر شده؛ «پله فوتبالیست گران‌قیمتی است که هر سال بالغ بر یک میلیون و 600 هزار تومان از شرکت در مسابقات فوتبال می‌گیرد و ثروتمندترین فوتبالیست جهان شناخته شده است!»

سینما
پله سال ۱۹۸۱ و در فیلم «فرار به‌سوی پیروزی» که با حضور ستاره‌های فوتبال جهان و بازیگر مشهور هالیوود سیلوستر استالونه توسط جان هیوستون ساخته شد، حضور داشت که در آن فیلم، نقش زندانی‌هایی را که در کمپی از نازی‌های آلمانی زندانی بودند و با برگزاری یک مسابقه فوتبال موفق به فرار شدند، بازی کرد. او همچنین در ۱۲فیلم و مجموعه تلویزیونی ایفای نقش کرده است و نامش در بیش از 100 ترانه بر زبان آمد.

مرگ
سال۱۹۷۷ به‌خاطر عفونت، کلیه راستش را برداشت و پس از سال‌ها زندگی سالم در سال۲۰۱۹ وقتی ۷۹ساله بود، به عفونت ادراری مبتلا شد. پله سال۲۰۲۰، دیگر توان راه رفتن را از دست داد و سپتامبر۲۰۲۱ هم در یک عمل جراحی غده سرطان روده بزرگ او برداشته شد. او در هفته‌های اخیر دچار تورم بدن، مشکلات و نارسایی قلبی، سردرگمی ذهنی و سرگیجه و در نتیجه در بیمارستان بستری شده بود و پزشکان اعلام کرده بودند که بدنش دیگر به شیمی‌درمانی پاسخ نمی‌دهد و سرانجام 2 روز پیش سرطان روده او را از پای درآورد.

پله از زبان دیگران

نیمار: قبل از پله، فوتبال تنها یک ورزش بود. پله آن را تبدیل به یک هنر کرد. قبل از پله، 10 فقط یک عدد بود. من آن عبارت را در جایی، در مقطعی از زندگی‌ام خواندم. اما آن جمله، زیبا، ناقص است. می‌توانم بگویم قبل از پله، فوتبال فقط یک ورزش بود. پله همه چیز را تغییر داد. او فوتبال را به هنر، به سرگرمی تبدیل کرد. او صدای فقرا، سیاه‌پوستان و مخصوصا مردم برزیل بود. فوتبال و برزیل به لطف پادشاه جایگاه خود را بالا برده‌اند. او رفته است، اما جادوی او باقی خواهد ماند. پله ابدی است.
فرانتس پوشکاش: آلفردو دی‌استفانو بهترین بازیکن تاریخ فوتبال است. پله را نگفتم چون او فراتر از یک فوتبالیست و این طبقه‌بندی‌هاست .
ژوست فونتن: وقتی بازی پله را دیدم، این حس به من دست داد که زمان آویختن کفش‌هایم فرا رسیده.
 تارچیزیو بورینیک (مدافع اسبق تیم ملی ایتالیا)پیش از بازی به خودم گفتم پله هم مثل هرکسی از گوشت و خون ساخته شده و انسان است اما اشتباه می‌کردم.
 یوهان کرویفپله تنها بازیکنی بود که از مرزهای عقل و منطق عبور کرد. پله یک قهرمان بود. من هم بودم و حالا نوبت مسی است. پله تنها فوتبالیستی بود که از مرزهای منطق فراتر رفت.
 دیگو مارادونا: مادرم به من می‌گفت: «چرا تو را با پله مقایسه می‌کنند؟ تو بهتری. پله با فوتبالیست‌هایی بازی می‌کرد که حتی حرکت هم نمی‌کردند.» من مقایسه‌شدن با پله را دوست نداشتم و مادرم هم هر وقت قرص‌هایش را جابه‌جا می‌خورد، از این حرف‌ها می‌زد. خوبی مقایسه‌شدن با مسی این است که دیگر پله‌ای در کار نیست.»
 فرانتس بکن باوئر: پله بدون شک بهترین بازیکن تاریخ است. او 20سال در اوج بود. مارادونا، کرویف و پلاتینی همه پایین‌تر از او قرار می‌گیرند. هیچ‌کس با پله قابل قیاس نیست.
رونالدو نازاریو: برای برزیلی‌ها، پله چیزی برای حیات و نفس‌کشیدن است؛ کسی که برتر از همه است.
اریک کانتونا: از نگاه من، هنرمند کسی است که بتواند یک اتاق تاریک را روشن کند. من هیچ تفاوتی میان پاس پله به کارلوس آلبرتو در فینال جام‌جهانی 1970 و اشعار آرتور رمبوی جوان نمی‌بینم.
سربابی چارلتون: گاهی اوقات فکر می‌کنم فوتبال برای این بازیکن جادویی خلق شده است.
 کافو: پله فوتبال را متحول کرد. پله جلوی یک جنگ را گرفت. پله کشورها و خانواده‌ها را متحد کرد.
سر‌الکس فرگوسن: از همان بچگی طرفدار پله بودم. بعدها مارادونا و پله را زیاد مقایسه می‌کردند. همیشه پله را ترجیح می‌دادم.
آلفردو دی‌استفانو: مسی و رونالدو هر دو بازیکنان بزرگی هستند که ویژگی‌های به‌خصوصی دارند. اما پله بازیکن بهتری بود.
کارل هاینتس رومنیگه: از نظر فنی او بهترین بازیکن تاریخ است. نه تنها بهترین بازیکن دنیا بود، بلکه سفیر فوتبال هم به حساب می‌آمد. هیچ‌کس به اندازه او به فوتبال خدمت نکرد.
کریستیانو رونالدو: یک الهام برای میلیون‌ها نفر، یک الگو از دیروز، امروز، برای همیشه. محبتی که او همیشه نسبت به من نشان می‌داد، در هر لحظه‌ای که به اشتراک می‌گذاشتیم، متقابل بود، حتی از راه دور. او هرگز فراموش نخواهد شد و یادش برای همه ما عاشقان فوتبال جاودانه خواهد ماند.