سیاه مایل به نارنجی

بهنام سلطانی
کشورهایی که در سواحل اقیانوس آتلانتیک (اطلس) و حوالی دریای کارائیب قرار دارند، به‌عنوان یک مقصد گردشگری ایده‌آل شناخته می‌شوند اما داستان سورینام، کوچک‌ترین کشور آمریکای جنوبی که در همین نقطه از دنیا واقع شده کمی متفاوت است. این کشور جمعیت نیم میلیونی دارد و درآمد مردم آن از راه کشتیرانی و صادرات محصولات کشاورزی مثل موز، برنج و شکر تأمین می‌شود. سورینام یک محصول استراتژیک دیگر هم دارد که در دنیا زبانزد است. آنها نزدیک به نیم قرن است که فوتبالیست‌های نخبه‌ای را به هلند صادر می‌کنند و در فوتبال اروپا تأثیر عمیقی داشته‌اند. حتماً نمایش درخشان بازیکنان سیه‌چرده‌ای مثل رود گولیت و فرانک رایکارد در ترکیب تیم آث‌میلان و تیم ملی هلند را به یاد دارید. آنها بازیکنانی بودند که در سال 1988هلند را قهرمان اروپا کردند و با میلان قهرمان اروپا شدند اما اصالت سورینامی دارند و از نسل مهاجرانی هستند که از این کشور کوچک آمریکای جنوبی به قلب اروپا مهاجرت کردند. سورینامی‌ها فوتبالیست‌هایی از این دست‌کم نداشته‌اند. آنها پایه اصلی تیم ملی هلند در همه ادوار جام‌جهانی را تشکیل داده‌اند و در جام جهانی قطر هم در ترکیب این تیم می‌درخشند.

شروع مهاجرت
نام کشور کوچک و کم جمعیت سورینام کمتر در خبرها شنیده می‌شود اما محققان و تاریخ‌نگاران بر این باورند که قدمت این سرزمین به 3هزار سال قبل برمی‌گردد و بومیان آمریکا نخستین انسان‌هایی بوده‌اند که در این نقطه از قاره آمریکای جنوبی زندگی می‌کردند. سورینام در قرن 17میلادی توسط بریتانیایی‌ها کشف شد اما این هلند بود که بعد از کشمکش‌های فراوان بر این کشور تسلط پیدا کرد. هلندی‌ها با به‌کار گرفتن برده‌های آفریقایی به تجارت این منطقه رونق دادند و حمل‌ونقل از روتردام به جزیره کوچک سورینام انجام می‌شد. این روند ادامه داشت تا اینکه سورینام، یکباره به مستعمره پادشاهی هلند بدل شد. زبان مردم سورینام به هلندی تغییر کرد و تا سال 1975که این کشور به‌طور رسمی مستقل شد، هلند مسئول اداره آن منطقه بود. دولت از بدو استقلال این کشور برای بهبود وضع معیشتی مردم تلاش می‌کند اما بسیاری از شهروندان برای کسب درآمد بیشتر و زندگی راحت‌تر راهی اروپا می‌شوند و  لابه‌لای همین مهاجرت‌ها نسل طلایی فوتبال هلند با فوتبالیست‌های سورینامی شکل گرفت؛ چنان‌که «زندر ایتسما» فوتبال‌نویس معروف هلندی می‌نویسد: «تیم ملی هلند بدون شک بدون بازیکنان سورینامی‌الاصل، نمی‌توانست تا این اندازه پیشرفت کند.»

به کام هلند
چند روز قبل از شروع جام جهانی قطر بود که سایت مشهور ترانسفر مارکت در گزارشی مفصل، حضور 11بازیکن سورینامی‌الاصل در ترکیب تیم‌های ملی هلند را بررسی کرد. این بازیکنان از تیم ملی نوجوانان گرفته تا تیم‌های ملی جوانان و بزرگسالان هلند بازی می‌کنند و دست بر قضا بازیکنان کلیدی و مهمی به‌شمار می‌آیند. البته تصور نکنید که هلند به بهشت فوتبالیست‌های سورینامی بدل شده و آنها در این کشور زندگی گل و بلبلی دارند. هلند یک کشور مهاجرپذیر است اما اگر از نسل نخست مهاجران سورینامی درباره شرایط زندگی در این کشور بپرسید به شما خواهند گفت که استقبال خوبی از آنها به عمل نیامده است. وینستون بوگارد، ستاره سورینامی‌الاصل آژاکس، میلان، بارسلونا و تیم ملی هلند، می‌گوید:«در یک موقعیت مشابه، حداقل باید دو برابر خوب باشید تا در فوتبال هلند انتخاب شوید. بسیاری از بازیکنان از بازی کنار کشیدند، چون فرصت اثبات کردن خودشان را نداشتند.» مهاجرت برای جوان‌هایی که از کوچک‌ترین کشور آمریکای جنوبی به اروپا می‌روند یک کار سهل و ممتنع است. بسیاری از جوان‌های سورینامی نتوانستند در هلند استعدادشان را بروز بدهند اما برخی از آنها از این مهلکه جان سالم به دربردند و نام خودشان را در تاریخ فوتبال این کشور جاودانه کردند.

رونق اردیویژه
سورینامی‌ها با برزیل مرز مشترک دارند و فوتبال این کشور تحت‌تأثیر کشور همسایه است. سورینام شباهت‌های زیادی به برزیل دارد. مردم این کشور عموماً با فقر دست و پنجه نرم می‌کنند و کوچه و خیابان‌ها در قرق کودکان پابرهنه‌ای است که سودای فوتبالیست شدن و پیوستن به بهترین باشگاه‌های هلند را دارند. این رؤیا برای بچه‌های فقیر سورینامی دور از دسترس نیست. در سال 2010بود که فیفا اعلام کرد حدود 150بازیکن شاغل در «اردیویژه» یا همان لیگ فوتبال هلند، تباری از آمریکای جنوبی دارند و بیش از 50درصد آنها سورینامی هستند. این رویه هنوز هم ادامه دارد اما اینگونه نبوده که هلندی‌ها با پذیرش فوتبالیست‌های سورینامی به آنها لطف کرده باشند بلکه باشگاه‌های فوتبال این کشور با جذب فوتبالیست‌های نخبه وعمدتا سیاهپوست سورینامی، فوتبال کشورشان را از ورطه ورشکستگی نجات دادند. چنان‌که «هومبرتو تان» از خبرنگاران ورزشی معروف سورینام، باور دارد هلند درصورت نبود بازیکنان سورینامی سقوط می‌کرد و در دهه 80میلادی از دایره تیم‌های مطرح اروپایی خارج می‌شد.

نجات نارنجی‌پوش
مهاجرت فوتبالیست‌های سورینامی به اروپا از وقتی شروع شد که هلند نسل طلایی‌اش را از دست داده بود. آنها در دهه 70میلادی با توتال فوتبال دو بار متوالی به فینال جام جهانی فوتبال راه پیدا کردند اما بعد از بازنشستگی ستاره‌هایی مثل یوهان کرایف، یوهان نیسکنز و رودی کرول، افت کردند. درست در همان سال‌ها سر و کله فوتبالیست‌های سورینامی در این کشور پیدا شد و نسل طلایی جدیدی را ایجاد کردند. فرانک رایکارد و رود گولیت از نسل نخست فوتبالیست‌های سورینامی بودند که با پیراهن تیم ملی هلند درخشیدند و خون تازه‌ای به رگ‌های فوتبال هلند تزریق کردند. فوتبال هلند بعد از ناکامی در جام‌های جهانی 82و 86رمق چندانی نداشت، اما تغییر نسل و درخشش رایکارد و گولیت آنها را نجات داد. این تغییر نسل و درخشش، باعث شد هلند در یورو 88به مقام قهرمانی برسد. گولیت بازیکنی بود که در فینال آن مسابقات گل نخست هلند را وارد دروازه داسایف، دروازه‌بان نامدار شوروی سابق کرد و به این ترتیب نامش در تاریخ فوتبال این کشور جاودانه شد.

فرمانده فن دایک
سورینام کشور کوچک و عجیبی است. جنگل‌های استوایی چیزی حدود 90درصد از مساحت این کشور را پوشانده و مردم این کشور با استخراج غیرقانونی طلا در برخی معادن مخفی روزگارشان را سپری می‌کنند. بیشتر مردم دنیا این کشور را با فوتبالیست‌های معروفی می‌شناسند که همه آنها با پیراهن نارنجی تیم ملی هلند صاحب شهرت و ثروت زیادی شدند. بعد از فوتبالیست‌هایی مثل گولیت، رایکارد و آرون وینتر نوبت به نسل جدید فوتبالیست‌های سورینامی مثل پاتریک کلایورت، ادگار داویدز و کلارنس سیدورف رسید که با آژاکس جام قهرمانی باشگاه‌های اروپا را بالای سر ببرند و در کنار جیمی فلوید هاسلبنک و رایان بابل به تیم ملی هلند هم اعتبار تازه‌ای بدهند. هر چه باشد این بازیکنان مهاجرهستند و به‌رغم همه افتخاراتی که برای فوتبال هلند کسب کردند گاهی قربانی نژادپرستی شده‌اند. وقتی گاس هیدینک سرمربی تیم ملی هلند شد بازیکنانی مثل داویدز، کلایورت و سیدورف را از ترکیب اصلی کنار گذاشت و همان موقع بود که رسانه‌های هلند لقب تنبل‌های کارائیب را به آنها دادند. از وقتی فوتبالیست‌های سورینامی به هلند کوچ کردند، نارنجی پوش‌ها در همه تورنمنت‌ها یک از هم‌گسستگی فرهنگی را احساس کرده‌اند و شاید به همین‌خاطر است که تیم بزرگ و پرستاره‌ای مثل هلند، هرگز فاتح جام جهانی نشده است. تیم ملی هلند در این دوره هم با بازیکنانی مثل ویرجیل فن‌دایک، جفری فروما و میشل فورم  که اصالت سورینامی دارند در جام‌جهانی قطر حاضر شده است. آیا نسل جدید سیه‌چرده‌های نارنجی‌پوش طلسم‌شکنی می‌کنند؟