یادداشت
5دلیل در تغییر یا جابه‌جایی مدیران شهری
حامد فوقانی-دبیرگروه شهری
سال گذشته که علیرضا زاکانی احکام مدیران عالی جدید شهری را با مدت یک‌سال ابلاغ می‌کرد، خیلی‌ها به او خرده گرفتند که یک‌مدیر، تا بخواهد با شرایط کاری خود آشنا و همگام شود، دست‌کم به 6ماه زمان نیاز دارد؛ اینگونه احتمالا او نمی‌تواند تمرکز لازم را برای محقق‌سازی برنامه‌های خود داشته باشد و به‌اصطلاح تا به‌خود بجنبد، سر سال شده است.
شاید در علم مدیریت، چنین ادعایی تا حدی درست باشد اما همین علم می‌گوید که تصمیم عالی‌ترین مدیر نهاد یا سازمان، بسته به شرایط می‌تواند تغییر کند. به‌عبارتی او باید بهترین تصمیم را اتخاذ کند و در برابر آن نیز پاسخگو باشد. حالا پس از گذشت یک‌سال و چند ماهی که زاکانی، سکاندار شهر تهران از خیابان بهشت شده، آنهایی که به تصمیمش خرده می‌گرفتند، اگر نگاهی دقیق به روندهای طی شده، اقدامات صورت‌گرفته و نتایج به‌دست آمده بیندازند، بی‌تردید بر بنای احکام یک‌ساله مهر تأیید خواهند زد.
چرا احکام یک‌ساله درست بود؟
1 تهران فرق کرده است: تصمیم شهردار پایتخت برای احکام یک‌ساله از چند جهت درست تلقی می‌شود. نخست آنکه تهران در دهه فعلی نسبت به دهه‌های 80،70و90 تفاوت‌های اساسی کرده است. بیشتر شدن دست‌اندازهای سیاسی در مسیر پیشبرد اهداف، یکی از تفاوت‌هاست. سخت‌تر شدن تامین منابع مالی دیگر تفاوتی است که باید برای آن چاره‌اندیشی کرد. وقتی که شهرداری برای حفظ زیست شهری باید از تراکم‌فروشی بدون قاعده فاصله بگیرد، عیان خواهد بود که حجم منابع مالی به‌دست آمده نسبت به نیازها لاغر می‌شود؛ آن هم در شرایطی که تورم یقه تک‌تک بخش‌ها و حوزه‌های شهری را نیز می‌چسبد. نشان به آن نشان که اگر توسعه هر کیلومتر مترو در دهه گذشته به‌طور میانگین به 500میلیارد تومان پول نیاز داشت، امسال، رقمی بالغ بر 1800میلیارد تومان می‌خواهد. پس در این شرایط شهردار باید آنقدر در فواصل زمانی کم از سیستم خروجی بگیرد که اگر ایرادی متوجه مدیری بود، بلافاصله وارد عمل شود و نسبت به اصلاح اقدام کند.
2 مقابله با فساد: اگر سیستم سازمانی تغییر کند و در جایی دچار مشکل شود، یکی از دلایل می‌تواند فساد به خاطر رخ داده باشد. اگر فساد صورت گرفته به‌خاطر انتخاب عناصر جدید باشد، باید در اسرع وقت، آن انتخاب اصلاح و در وهله بعد عنصر دارای ایراد حذف شود. در این میان، شنیده‌ها از تغییر یک مدیر در بدنه شهرداری بر همین اساس حکایت می‌کند. اگرچه نباید زود قضاوت کرد و هنگامی در این باره می‌توان اظهار نظر رسانه‌ای کرد که دستگاه قضا اعلام همگانی داشته باشد. اما به هرحال اگر تغییر مدیری در این راستا صورت گرفته باشد، می‌توان گفت که شهردار تهران بر مدار شعار خود در مقابله با فساد عمل کرده است. یادمان نرود که مبارزه با فساد شوخی‌بردار نیست و باید در قبال آن، قاطعانه رفتار کرد.
3 مردم تصمیم می‌گیرند: واقعیت آن است که تصمیمات و اقداماتی که شهرداری انجام می‌دهد از خیلی وزارتخانه‌های دولتی برای مردم ملموس‌تر است. مثلا اگر اجرای طرحی از وزارتخانه‌های جهادکشاورزی یا بهداشت، در زمینه مواد غذایی یا دارویی و درمانی در یک بعد تأثیرگذار باشد، اما طرح و عملیاتی از سوی شهرداری در بعدهای مختلفی مثل حمل‌ونقل عمومی، رفت و روب شهر، شهرسازی، تفریحی و حتی سلامتی و... شهروندان تأثیر می‌گذارد. پس اگر مردم درخواست‌هایی داشته باشند حتما باید مورد توجه قرار گیرد و اگر با تغییر یا جابه‌جایی مدیری این خواسته‌ها برآورده شود، نباید تعلل کرد. ضمن اینکه تغییر و جابه‌جایی مدیران در شهرداری تهران، به‌مراتب بیشتر از تغییر و مدیران در وزارتخانه‌ها مورد توجه مردم و رسانه‌ها قرار می‌گیرد.
4 شهر موجودی زنده است: شهر یک‌موجود زنده است و باید با آن، مانند یک موجود زنده رفتار کرد. این موجود زنده، نیازهای فراوانی دارد و پرواضح است که برآورده‌سازی نیازها، منابع مالی نقدی و غیرنقدی می‌خواهد. بودجه امسال شهرداری تهران با اعتبار 50370میلیارد تومان به تصویب رسیده که تحقق آن شاید در حرف ساده باشد اما در عمل بسیار سخت خواهد بود؛ به قولی هزار تومانی زیر پای فیل است. حال اگر مدیری موفق نشود که بر مدار برنامه‌ها، مصوبات بالادستی و طرح تفصیلی، به تحقق چنین بودجه‌ای کمک کند، بنابراین باعث شده که اندامی از شهر به‌عنوان یک‌موجود زنده دچار بیماری شود.
5 و بازهم بودجه: مدیریت شهری تهران می‌توانست بودجه شهر را در حالتی ایده‌آلی مثلا با رقمی حدود 200هزار میلیارد تومان ببندد، یا بودجه‌ای به‌شدت انقباضی و پایین مثلا با اعتبار 30هزار میلیارد تومانی. اما آیا واقعا آن رقم ایده‌آلی محقق می‌شد یا آن رقم پایین، شهر را دچار مشکلات عدیده نمی‌کرد؟ پس باید بعد از گذشت یک‌سال، مدیران توانسته باشند چنان ریل‌گذاری و حرکت کنند که بودجه با رقم مصوب و واقعی محقق شود و مدیریت شهری بتواند برای سال آینده با رقمی درست، بودجه را تدوین کند. طی 2ماه اخیر، به سبب آشوب‌های رخ داده، شهر تهران دست‌کم 500میلیارد تومان خسارت دیده؛ پس مدیرانی باید در رأس کار باشند که ضمن جبران این رقم، به تحقق بودجه مصوب -که نه زیاد است و نه کم-هم کمک کنند.
سخن آخر: تعدادی از معاونان، مدیران عامل و روسای سازمان‌ها و شرکت‌های وابسته به شهرداری تهران پس از یک سال جابه‌جا شده یا تغییر کرده‌اند. این اقدام در واقع می‌تواند برای رسیدن به هدف اداره شهر با توجه به تفاوت‌ها نسبت به گذشته، مبارزه با فساد، جلوگیری از بروز احتمال فسادها در آینده، کسب منابع مالی مورد نیاز و در یک‌کلام اصلاح بخش‌های دارای ایراد سیستم باشد.
