رشد صوری شاخص بورس

شاخص کل بورس تهران دیروز برای دومین روز متوالی و بعد از اجرای بسته 10بندی حمایت از بورس افزایش یافت اما با وجود رشد شاخص کل که عمدتا ناشی از حمایت از سهام شرکت‌های بزرگ بوده است، شاخص کل هم وزن، که به زعم تحلیلگران نمای واقعی‌تری از بازار ارائه می‌کند با افت سنگین مواجه شده و روند خروج نقدینگی از بورس نیز رکورد‌های تازه‌ای ثبت کرده است.
به گزارش همشهری، روند نزولی بازار سهام در هفته گذشته که به افت 335هزار میلیارد تومانی بازارسهام منجر شد سازمان بورس را بر آن داشت تا در روز پنجشنبه با تشکیل یک جلسه اضطراری بسته تازه‌ای را برای حمایت از بورس تصویب و از روز شنبه اجرا کند که شامل تزریق نقدینگی و انتشار اوراق تبعی یا طرح بیمه سهام است. اجرای این طرح در طول روزهای شنبه و یکشنبه به رشد شاخص کل بورس جمعا به میزان 13هزارو 392واحد معادل یک درصد منجر شد. با وجود رشد شاخص کل، شاخص هم وزن که به زعم تحلیلگران نمای واقعی‌تری از بازار نشان می‌دهد 5118واحد یعنی 1.4درصد افت کرد. این موضوع موجب شده تا تحلیلگران و فعالان بازار سرمایه روند رو به رشد شاخص بورس را صوری بدانند و از آن با نام رشد شاخص دولت و افت شاخص ملت در شبکه‌های اجتماعی یاد کنند. اما چرا اینگونه است؟

رشد واقعی یا صوری
شاخص کل بورس تهران براساس فرمولی محاسبه می‌شود که در آن میزان رشد قیمت سهام شرکت‌ها و سود تقسیمی آنها تعیین‌کننده است. به این معنا که 2مولفه اصلی برای محاسبه شاخص بورس میزان رشد یا کاهش روزانه قیمت سهام شرکت‌ها و میزان سود سالانه است که آنها تقسیم می‌کنند. نکته اصلی اما این‌جاست که در فرمول محاسبه شاخص کل بورس تهران وزن یا اثر شرکت‌های بزرگ بر نوسان‌های این شاخص بیشتر از سایر شرکت‌هاست و تأثیر شرکت‌های کوچک در محاسبه این شاخص در مقایسه با تأثیر شرکت‌های بزرگ این بازار با یکدیگر برابر نیست. به این معنا که چون ارزش بازار شرکت‌های بزرگ بیشتر از شرکت‌های دیگر است هر نوع نوسان قیمت سهام این شرکت‌ها می‌تواند به افت یا رشد قابل توجه شاخص کل بورس منجر شود. اما در مقابل نحوه محاسبه شاخص کل هم وزن اینگونه نیست. در این شاخص همه شرکت‌های بورس وزن یا اثر یکسانی بر شاخص بورس دارند و به همین دلیل تحلیلگران اعتقاد دارند این شاخص نمای واقعی‌تری از بازار سهام نشان می‌دهد و در واقع نشان می‌دهد سهام چه تعداد از شرکت‌های بورس با رشد یا کاهش مواجه شده‌اند. به‌دلیل این تفاوت در نحوه محاسبه شاخص کل بورس و شاخص هم وزن در گذشته و در برخی دوره‌ها برخی مدیران وقت سازمان بورس برای اینکه نمای بهتری از وضعیت بازار سرمایه به نمایش بگذارند از طریق حمایت از سهام شرکت‌های بزرگ تلاش کرده‌اند که قیمت سهام این شرکت‌ها رشد کند تا از طریق رشد قیمت سهام شرکت‌های بزرگ شاخص کل بورس تهران نیز با رشد مواجه شود. این همان موضوعی است که موجب شده برخی سهامداران خرد شاخص کل بورس تهران را شاخص دولت و شاخص کل هم وزن را شاخص ملت بنامند. به این معنا که هرگاه مسئولان سازمان بورس در تلاشند عملکرد بهتری از خود در مقابل دیدگان دولت به نمایش بگذارند از طریق حمایت از سهام شرکت‌های بزرگ زمینه رشد شاخص کل بورس تهران را فراهم می‌کنند و اغلب برای آنها رشد شاخص هم وزن مهم نیست.

آمارها چه می‌گویند؟
مروری بر آمار‌های 2روز گذشته نیز نشان می‌دهد در مبادلات روز شنبه با وجود رشد شاخص بورس قیمت سهام بیش از 75درصد از شرکت‌های بورس افت کرده است. در روز شنبه جمعا قیمت سهام 455شرکت افت کرد و فقط قیمت سهام 142شرکت با رشد مواجه شد.
در مبادلات دیروز نیز در بهترین حالت قیمت سهام نیمی از شرکت‌های بورس رشد و نیمی دیگر کاهش یافت اما شاخص بورس با رشد نزدیک به 10هزار واحدی مواجه شد. این اما همه ماجرا نیست. اطلاعات دقیق‌تر نشان می‌دهد که روند خروج نقدینگی از بازار سهام در روز شنبه رکورد تازه‌ای ثبت کرده است، زیرا در این روز بیش از 914میلیارد تومان نقدینگی سهامداران حقیقی از بازار سهام خارج شد و با خروج این میزان پول از سوی سهامداران حقیقی نسبت خروج پول سهامداران حقیقی به ارزش معاملات خرد به رقم 34.6درصد رسید که رقم کم سابقه‌ای در بورس تلقی می‌شود. این نسبت در مبادلات دیروز نیز 21.5درصد بود که یکی از بالاترین رقم‌ها در سال‌جاری محسوب می‌شود.
این ارقام نشان می‌دهد سهامداران در طول روز‌های شنبه و یکشنبه با وجود رشد یک درصدی شاخص بورس جمعا هزارو 413میلیارد تومان پول از بازار سهام خارج کرده‌اند و نه فقط وضعیت بازارسهام بهبود نیافته بلکه روند خروج پول از بورس نسبت به هفته قبل که بازار سهام با افت سنگین 7میلیارد دلاری مواجه شده بود، شتاب بیشتری گرفته است.
طبق آمارهای موجود با افزایش شتاب خروج پول از بازار سهام از ابتدای هفته جاری جمع کل نقدینگی که از بازار سهام از ابتدای امسال تاکنون خارج شده است به رقم 30هزار میلیارد تومان رسیده است.
این روند خروج نقدینگی از بورس در حالی شتاب بیشتری گرفته که روند نزولی بورس 25ماه است که ادامه دارد و اعداد نشان می‌دهد از 20مرداد‌ماه 1399که این روند آغاز شده، سهامداران 160هزار میلیارد تومان نقدینگی از بورس خارج کرده‌اند. اهمیت این ارقام زمانی نمایان می‌شود که بدانیم کل پول‌های تازه‌ای که از ابتدای سال 1398وارد بورس شد و رشدهای اعجاب آوری را تا مرداد سال 1399برای بورس به ارمغان آورد و به خلق رکورد 2میلیون و 100هزار واحدی برای شاخص بورس در آن سال منجر شد، رقمی بالغ بر 110هزار میلیارد تومان بوده است.
برخی تحلیلگران هشدار می‌دهند سیاست‌های فعلی برای نجات بازار از طریق ارائه یک بسته 10بندی صرفا یک راهکار موقت است و برای بهبود واقعی شاخص‌های بورس باید سیاستگذاری‌های اقتصادی در ابعاد کلان ترمیم شود، که ازجمله آنها می‌توان به حذف قیمت‌گذاری دستوری، کاهش نرخ بهره، بهبود شاخص‌های تولید، کاهش عوارض صادراتی و شفاف شدن نرخ خوراک صنایع اشاره کرد.