آخرین وضعیت کرونا در ایران

نزدیک به 3سال از شیوع ویروس کووید-19 می‌گذرد و همچنان این سؤال باقی است که «چه زمانی از شر این ویروس خلاص می‌شویم؟» دکتر حمید سوری، اپیدمیولوژیست در گفت‌وگو با ایسنا، درباره بعضی گفته‌ها مبنی بر پایان پاندمی کرونا صحبت کرده است. او می‎گوید: چشم‌اندازهایی از رو به افول گذاشتن اپیدمی می‌بینیم؛ چراکه پیک اومیکرون کوتاه‌ترین و کم‌بارترین پیک موجود از ابتدای پاندمی تاکنون بوده است، اما معنایش این نیست که در روزها و هفته‌های پیش‌رو شاهد خاموشی اپیدمی باشیم.

اساس خاموشی کرونا 
اساس خاموشی اپیدمی و شاخصی که در آن مهم است، با ابتلا مرتبط است؛ نه بستری و مرگ؛ بنابراین کاهش مرگ یا بستری، عمدتا به ماهیت و شدت عامل بیماری‌زای ویروس بستگی دارد. ممکن است اکنون ویروس در شرایطی قرار گرفته باشد که شدت کشندگی و بیماری‌زایی‌اش کم باشد. در نتیجه ویروس دارد در جامعه می‌چرخد، اما تعداد مرگ‌هایی که به جامعه بشری تحمیل می‌کند، کمتر است.

احتمال بروز واریانت‌های نگران‌کننده کرونا صفر نیست
براساس این سناریو ممکن است دیگر خیزش مرگ‌ها را مانند آنچه در واریانت دلتا دیدیم، نداشته باشیم، اما احتمال آن صفر نیست؛ چراکه اکنون ویروس الگوی پاندمی را برای کشورها تعریف می‌کند و جهش‌های آن هم ممکن است هر لحظه و هر روز اتفاق بیفتد.

۲ سناریوی احتمالی کرونا
هم‌اکنون جامعه بشری خیلی در برابر ویروس کووید-۱۹ مسلح نیست؛ زیرا هم جمعیت حساس دنیا افزایش یافته و واکسن‌ها دیگر اثربخشی قبل را ندارند و ایمنی‌زایی لازم را ایجاد نمی‌کنند و هم در عین حال رعایت پروتکل‌ها تقریبا به صفر رسیده است. در نتیجه در این شرایط، بازیگر اصلی ویروس است. حال اگر ویروس همین شرایط را ادامه دهد، پاندمی حالت آندمیک و بومی به‌خودش می‌گیرد و عمدتا هم گروه‌های پرخطر را آلوده می‌کند. در این صورت، رفتار منطقی مدیریت اپیدمی این است که گروه‌های پرخطر را در اولویت قرار داده و با برنامه‌ریزی برایشان پروتکل‌های خاص تعریف کنیم؛ اعم از واکسیناسیون، عدم ‌حضورشان در محیط‌های آلوده و... . در عین حال احتمال دیگر هم این است که مجددا ویروس یک جهش و واریانت نگران‌کننده‌ای داشته باشد و در نتیجه دوباره شاهد خیزش بیماری باشیم.
در این شرایط لازمه رفتار در نظام سلامت آمادگی کامل، هوشیاری و پرهیز از پاک شدن مسئله باید باشد. نباید فکر کنیم که پاندمی کووید-۱۹ خاتمه یافته است. امیدواری‌هایی در این‌باره وجود دارد، اما این امیدواری‌ها بسیار شکننده و متزلزل هستند و هیچ تضمینی برای ادامه وضعیت موجود وجود ندارد.

مراحل رسیدن به خاموشی پاندمی 
باید توجه کرد که برای رسیدن به مرحله خاموشی اپیدمی، ابتدا پاندمی باید کنترل شود. اکنون به‌نظر می‌رسد که پاندمی کنترل شده و نوسانات جزئی در آن می‌بینیم. مرحله بعد حذف پاندمی است که در این مرحله باید تعداد افراد مثبت حساس‌مان به‌گونه‌ای باشد که بعد از گذشت یک دوره بیماری، مورد مثبت جدیدی نداشته باشیم یا اینکه شانس انتقال از فرد مبتلا به فرد دیگر کاهش یابد و کوچک‌تر از یک شود. مرحله بعد هم مرحله ریشه‌کنی است که در این مرحله باید حداقل 2دوره از بیماری بگذرد و مورد جدیدی نداشته باشیم. مرحله آخر که مرحله خاموشی است؛ یعنی اینکه دوره بعد از پاندمی را هم رصد کرده و مطمئن باشیم که گردش ویروس متوقف شده است که هنوز تا این مرحله فاصله داریم.

کرونا؛ در مرحله نسبی کنترل
اکنون در مرحله نسبی کنترل پاندمی هستیم. رفتار جامعه بشری در برابر کووید-۱۹ انفعالی است و اگر در ویروس جهشی اتفاق بیفتد، ممکن است مجددا شاهد مشکلات جدی باشیم؛ ضمن اینکه باید توجه کرد که درست است تجربه پاندمی‌های قبلی نشان می‌دهد عمر پاندمی‌ها ممکن است بین 3 تا 5 سال باشد، اما این هم شرط کافی و لازمی برای این نیست که تصور کنیم حدود 3سال از پاندمی کرونا گذشته و قطعا خاتمه می‌یابد؛ زیرا پاندمی کرونا، مربوط به یک بیماری نوپدید است و الگوی تغییرات بیولوژیک ویروس کووید-۱۹ با پاندمی‌های قبلی خیلی متفاوت است که بسیاری از زوایای آن همچنان برای ما ناشناخته است.

ایران در الگوی جهانی
وضعیت ایران هم از همین الگوی جهانی تبعیت می‌کند که کنترل نسبی و در عین حال نوسانات جزئی و فراز و فرودهایی وجود دارد. این نشان می‌دهد که وضعیت نه می‌تواند به این صورت ادامه یابد و نه می‌توان اطمینان داشت که روند باز هم کاهش پیدا خواهد کرد. نوسانات جزئی مستمری که وجود دارد برای زمانی است که تعادلی بین رفتار عامل بیماری‌زا با رفتار میزبان که انسان است، وجود دارد. هر زمان این تعادل به‌هم بخورد ممکن است مجددا خیزش داشته باشیم.
اکنون توصیه اصلی من به سیستم بهداشتی و درمانی کشور است؛ اینکه برخلاف توده مردم که وضعیت را عادی و تمام‌شده تصور می‌کنند، سیستم بهداشتی و درمانی نباید دچار این خطا شوند. باید تمام مولفه‌های مربوط به آمادگی ازجمله به‌روز کردن پروتکل‌ها، اقدامات مورد نیاز ساختاری و سیستم جمع‌آوری و تحلیل اطلاعات و... را داشته باشند. نباید دوباره به خواب زمستانی بروند؛ زیرا این خواب زمستانی در سال‌های ۱۳۹۸ و ۱۳۹۹ به اندازه کافی به ما لطمه زد. باید از کووید-۱۹ درس گرفت؛ نه اینکه مانند زمان سارس و مرس که از آنها درس نگرفتیم، عمل شود. بحث آمادگی ساختاری و مدیریتی، اجرایی و تجهیزاتی باید مهم تلقی شود و از طرفی تیم‌های واکنش سریع هم حضور مستمری داشته باشند تا اگر طغیانی در جایی رخ داد، بلافاصله آن را خاموش کنند تا گسترش نیابد.