قضاوت آژانس، خلاف اصل بی‌طرفی

مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی با تکرار ادعاهای گذشته علیه فعالیت‌های صلح‌آمیز ایران، بار دیگر نشان داد که این نهاد بین‌المللی همچنان از نقش‌آفرینی مستقلانه و بی‌طرفانه در زمینه برجام طفره می‌رود.  رافائل گروسی مدعی شد به‌دلیل عدم‌همکاری ایران با آژانس، همچنان هیچ‌کدام از مسائل پادمانی حل‌وفصل نشده‌است.
گروسی در نشست ‌خبری اخیر خود ادعا کرد: «تا زمانی که ایران از نظر فنی توضیحات معتبری برای حضور ذرات اورانیوم با منشأ انسانی در 3مکان اعلام نشده در ایران ارائه نکند و مکان‌های فعلی مواد هسته‌ای یا تجهیزات آلوده را به آژانس اطلاع ندهد، این نهاد قادر نخواهد بود صحت و کامل بودن اظهارات ایران را تحت موافقتنامه جامع پادمان تأیید کند»؛ موضوعی که ایران بارها توضیحات لازم را در این زمینه به مسئولان آژانس ارائه کرده ‌است.

واکنش تهران
سخنگوی سازمان انرژی‌اتمی در واکنش به ادعای آژانس تأکید کرد که جمهوری‌اسلامی درباره 3مکان ادعایی آژانس، کمال همکاری را با این نهاد بین‌المللی داشته است. بهروز کمالوندی همچنین گفت که صرف مشاهده آلودگی در چند مکان نمی‌توان نشانه‌ای از وجود مواد هسته‌ای گفته‌نشده تلقی کرد.
کمالوندی به این نکته هم اشاره کرد که «بیان وجود خلأ نظارتی و اینکه این خلأ هر روز بزرگ‌تر می‌شود، مبنای حقوقی ندارد؛ زیرا آنچه امروز انجام نمی‌شود، مربوط به توافق ۱+۵ با جمهوری اسلامی ایران است که در قالب سند برجام تعریف‌ شده و همچنین برقراری مجدد آن، مطابق قانون اقدام راهبردی برای لغو تحریم‌ها و صیانت از منافع ملت ایران، مستلزم رفع تحریم‌ها و اجرای تعهدات طرفین متعاهد است.»
کمالوندی درباره موضوع 3مکان ادعایی آژانس هم که گروسی به آن اشاره کرده ‌است، گفت: جمهوری اسلامی درباره این 3مکان ادعایی آژانس، تاکنون کمال همکاری را داشته و اطلاعات و پاسخ‌ به سؤالات آژانس را ارسال و جلسه‌های گفت‌وگو برای رفع ابهام را نیز برگزار کرده‌است.
سخنگوی سازمان انرژی اتمی بر این موضوع هم تأکید کرد که آژانس بین‌المللی انرژی اتمی نباید بر مبنای اسناد ساختگی رژیم‌ صهیونیستی که با اهداف خاص سیاسی در اختیار آژانس قرار داده می‌شود، قضاوت و اعلام‌‌نظر کند؛ چراکه «این نوع قضاوت برخلاف اصل بی‌طرفی و حرفه‌ای‌گری است.»
کمالوندی همچنین عنوان کرد: «از آنجایی که آژانس همه مواد هسته‌ای اظهارشده ایران را مورد حسابرسی قرار داده و هیچ اختلاف حسابداری در مواد مطرح وجود ندارد، صرف مشاهده آلودگی در چند مکان را نمی‌توان نشانه‌ای از وجود مواد هسته‌ای اظهارنشده تلقی کرد.»
به‌گفته سخنگوی سازمان انرژی اتمی، این نوع نتیجه‌گیری برخلاف رویه و استانداردهای شناخته‌‌شده آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، حتی با موارد مشابه در کشورهای مختلف است: «متأسفانه این اظهارات ریشه در اهداف و مقاصد مغرضانه سیاسی دارد که رژیم صهیونیستی آن را هدایت می‌کند.»
اظهارات اخیر گروسی در شرایطی مطرح می‌شود که کارشناسان معتقدند اگر پرونده‌های پادمانی در آژانس بسته نشود، اهرم‌فشار همچنان در دست طرف‌های غربی باقی می‌ماند و آنها هر زمانی که اراده و احساس ‌نیاز کنند، می‌توانند فشارها بر جمهوری‌اسلامی را با هدف امتیازگیری افزایش دهند یا اینکه زیر میز هرگونه توافق انجام‌شده بزنند.

آمریکا، تصمیم سیاسی بگیرد
مشاور رسانه‌ای تیم مذاکره‌کننده ایران در مذاکرات وین تأکید کرد با وجود فشارهای واردشده به دولت آمریکا، همچنان به توافق نزدیک هستیم.
محمد مرندی در گفت‌وگو با شبکه قطری الجزیره با تأکید بر اینکه نگران نشست شورای‌حکام آژانس بین‌المللی انرژی اتمی نیستیم، گفت: «جو بایدن، رئیس‌جمهور آمریکا باید تصمیم‌هایی برای گره‌گشایی از مسائل موجود بر سر راه رسیدن به توافق هسته‌ای اتخاذ کند.» از سوی دیگر سخنگوی دبیرکل سازمان ملل به نقل از آنتونیو گوترش گفت: فکر می‌کنم آنچه برای او مهم است، این است که همه طرفین برجام تا حدی انعطاف نشان دهند که برای مصالحه برسر آخرین مسائل باقیمانده و بازگشت به اجرای کامل برجام و قطعنامه ۲۲۳۱، بدون تأخیر بیشتر لازم خواهد بود. استفان دوجاریک در جریان کنفرانس خبری اخیر خود، در پاسخ به سؤالی مبنی بر اینکه آیا گوترش، اخیرا با مقام‌های ایران یا دیگر طرفین مذاکرات وین برای ازسرگیری دیپلماسی جهت حفظ توافق هسته‌ای رایزنی کرده‌است یا نه، گفت: نه، هر کسی نقش خودش را دارد. سازمان ملل از اعضای برجام نیست. وی ادامه داد: آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در بخشی از مباحثات هسته‌ای دخیل است. گروسی به نیابت از این سازمان، عمیقا درگیر این مذاکرات است. او به این مذاکرات ادامه می‌دهد و از سوی طرفین مختلف مذاکرات توضیحات و اطلاعات لازم را دریافت می‌کند. دبیرکل همواره از حامیان جدی برجام بوده و تا همین امروز هم اینطور بوده‌است. 

2دلیل پیچیده‌تر شدن مذاکرات برجامی

یک دیپلمات پیشین ایران درباره تحولات اخیر پیرامون موضوع‌های پادمانی میان ایران و آژانس به همشهری گفت: مسائل موجود میان ایران و آژانس درباره مسائل پادمانی و حوزه «ان.پی.تی» است که جزوی از حوزه وظایف و مسئولیت‌های آژانس به‌حساب می‌آید و به مناقشه‌ای تبدیل شده که ازسوی دوطرف باید حل‌وفصل شود.
قاسم محبعلی افزود: طبیعتا با توجه به تعهدات ایران در قبال فعالیت‌های هسته‌ای‌اش، تهران باید با آژانس همکاری‌های لازم را داشته باشد؛ کمااینکه تاکنون نیز اینگونه بوده و این نهاد بین‌المللی نظارت‌های مستمری بر فعالیت‌های هسته‌ای جمهوری‌اسلامی داشته است، اما نباید از نظر دور داشت که آژانس سازمانی است که زیرنظر سازمان ملل و شورای ‌امنیت فعالیت می‌کند و به‌هرحال نفوذپذیر است.
وی ادامه داد: آژانس به‌عنوان سازمانی گزارشگر و بین‌الدولی، طبیعی است که همواره تحت‌تأثیر دولت‌هایی قرار می‌گیرد که نفوذ بیشتری در سازمان ملل دارند و از قدرت نفوذ افزون‌تری نسبت به سایر کشورها برخوردارند؛ بنابراین گزارش‌ها و جهت‌گیری‌های آژانس در مواجهه با فعالیت‌های صلح‌آمیز هسته‌ای ایران چندان دور از انتظار نیست.
محبعلی عنوان کرد: در نشست فصل گذشته شورای‌حکام شاهد بودیم که 30کشور به بیانیه ضدایرانی آژانس رأی مثبت دادند؛ موضوعی که بیش‌از هرچیز از گزارش‌های جهت‌گیرانه آژانس و نفوذ قدرت‌های غربی حکایت دارد. با توجه به این موضوع، معتقدم ایران و آژانس باید به‌صورت مجزا از بحث برجام نیز چالش‌های موجود میان خود را رفع کنند.
وی با بیان اینکه معتقدم گره زدن چالش‌های موجود میان ایران و آژانس به مباحث برجامی به پیچیده‌تر شدن وضعیت می‌انجامد، افزود: باید درنظر داشت که آژانس، همانند شورای امنیت‌ سازمان ملل یا هر سازمان بین‌المللی دیگر، تحت‌تأثیر کشورهای قدرتمند است؛ کمااینکه کشورهایی مانند ژاپن یا کره‌جنوبی نیز درباره فعالیت‌های هسته‌ای خود، سال‌های زیادی با آژانس چالش داشتند که درنهایت به‌دلیل روابط سیاسی خوب با غربی‌ها، رفع و رجوع شد.
این کارشناس مسائل بین‌الملل همچنین تأکید کرد: معتقدم مشکلاتی که در تعامل با آژانس وجود دارد، ریشه گرفته از نوع روابط ما با غربی‌هاست و نقش آنها در پیچیده‌تر شدن پرونده فعالیت‌های صلح‌آمیز هسته‌ای ما در آژانس انکارناپذیر است.
محبعلی عنوان کرد: رژیم صهیونیستی با طرح ادعاهایی علیه ایران و دادن اطلاعات ساختگی به آژانس، پرونده مسائل پادمانی ایران را پیچیده‌تر کرده‌ و تا زمانی که این نهاد بین‌المللی تحت‌نفوذ کشورهای غربی است، نمی‌توان انتظار تغییر وضعیت در این حوزه را داشت.
وی همچنین با اشاره به گمانه‌زنی‌ها درباره تأثیر انتخابات میان‌دوره‌ای کنگره آمریکا بر مذاکرات لغو تحریم‌ها، گفت: گمان نمی‌کنم این موضوع تأثیر چندانی بر توقف رایزنی‌های برجامی داشته باشد. نظرسنجی‌ها حکایت از آن دارد که اگرچه بخش قابل‌توجهی از جامعه آمریکا به وضعیت روابط این کشور با چین و روسیه، آن‌هم از دریچه مسائل اقتصادی حساس است، اما اساسا مسائل سیاست‌خارجی، تأثیر محوری بر نظر رای‌دهندگان آمریکایی ندارد.
محبعلی اضافه ‌کرد: معتقدم پیچیده‌تر شدن وضعیت مذاکرات برجامی بیش ‌از هر چیز، از 2موضوع ناشی می‌شود؛ یکی تغییر شرایط در جنگ اوکراین و دیگری تحولات جاری در خاورمیانه و نقش‌آفرینی پررنگ رژیم‌صهیونیستی برای تأثیرگذاری منفی بر روند مذاکرات که به‌نظر می‌رسد تا حدودی نیز با موفقیت همراه بوده‌ است.