یکی از 3 شگفتانگیز
جواد نصرتی
وسترن اسپاگتی برای بسیاری از مردم در سراسر دنیا، با فیلم «به خاطر یک مشت دلار» شروع شد؛ نخستین فیلم از سهگانه معروف سرجیو لئونه که در چنین روزی در سال 1964در ایتالیا برای نخستینبار اکران شد و یکی از زیرژانرهای محبوب سینما را در سطحی جهانی محبوب کرد. وسترن اسپاگتی، نوع خاصی از سینمای وسترن بود که داستانهای متفاوت و بدیعی داشت و بیشتر در ایتالیا و اروپا تولید میشد و نامش هم به همینخاطر اسپاگتی (غذای معروف ایتالیایی) خوانده میشد. کارگردانان در این سبک فیلمسازی، وسترن که سنتیترین و میهنیترین ژانر سینمایی آمریکایی بود را با مفاهیم و تعاریف جدید ساختند و البته به موفقیتی جهانی هم رسیدند.
به خاطر یک مشت دلار، دومین تجربه کارگردانی لئونه بود اما او را به موفقیتی جهانی رساند. علاوه بر لئونه، کلینت ایستوود، بازیگر سرشناس آمریکا هم که شمایل یک ضدقهرمان بیرحم و آرام را در این فیلم بازی میکرد به شهرتی جهانی رسید. تیپ بازی او در این فیلم، چنان محبوب و پرفروش بود که ایستوود بارها آن را در فیلمهای بعدیاش تکرار کرد. لئونه و برخی دیگر از کارگردانان شاخص این زیرژانر، علاقه زیادی به فیلمهای ژاپنی داشتند و لئونه مشخصا این فیلم را براساس فیلم «یوجیمبو» ساخته مشهور آکیرا کوروسا ساخته است.
این فیلم بعد از اکران موفق در ایتالیا و آلمان، در آمریکا و دیگر کشورها هم فروشی خیرهکننده داشت. موفقیت جهانی این فیلم، باعث شد تا لئونه 2دنباله دیگر سهگانه خود، یعنی «به خاطر چند دلار بیشتر» و «خوب، بد، زشت» را هم بسازد.
یکی از ویژگیهای وسترنهای اسپاگتی، موسیقیهای متفاوت و سنتشکن آنها هستند. سرشناسترین آهنگساز این فیلمها که همکاریهای زیادی هم با لئونه داشته و تقریبا به اندازه خود او نماد وسترن اسپاگتی به شمار میآید، انیو موریکونه است.
منتقدان ایرانی در زمان تولید فیلمهای لئونه، اقبال چندانی نسبت به این فیلمها نشان نمیدادند و آنها را زیرژانر غیرجدی میدانستند. با این حال در غرب اینطور گفته میشود که وسترن اسپاگتی، چرخه تولید وسترن را احیا کرد. تا پیش از شروع تولید وسترنهای اسپاگتی در ابتدای دهه60میلادی، رونق تولید وسترن از بین رفته بود. بسیاری از ستارههای وسترنهای ایتالیایی و اروپایی، بعد از رونق گرفتن دوباره ساخت فیلمهای وسترن، به آمریکا آمدند و این بار وسترن را در خانهاش برای آمریکاییها تولید میکردند.