تسلط بر دریاها عامل تفوق بریتانیا

محمدرضا مرادی _  تحلیلگر سیاسی

یکی از عوامل مهم در تسلط بریتانیا بر بخش وسیعی از عالم، قدرت نیروی دریایی این استعمارگر بود. این قدرت روزبه‌روز افزایش یافت و در اواسط قرن هجدهم میلادی تا اواسط قرن بیستم میلادی، قریب به 2قرن، نیروی دریایی پادشاهی بریتانیا، نیرومندترین نیروی دریایی جهان بود و به وسیله آن، رژیم بریتانیا، از سال ۱۸۱۵ میلادی تا نزدیک به ۱۹۴۰ میلادی، بر همه قدرت‌های جهان چیره شد. با رشد روزافزون قدرت نیروی دریایی، انگلیسی‌ها موفق شدند به استرالیا، نیوزیلند و تعدادی از جزایر اقیانوس آرام وارد شوند و امپراتوری استعماری خود را تا جنوب شرقی‌ترین نقاط کره زمین گسترش دهند.
این تفوق و برتری، بعد از پیروزی در نبرد «آرمادا» و شکست نیروی دریایی اسپانیا حاصل شد. ماجرا این بود که از اوایل قرن شانزدهم، به‌تدریج با قدرت یافتن نیروی دریایی انگلستان، کشتی‌های انگلیسی و دزدان دریایی دولتی انگلیسی، مانند «فرانسیس دریک» بی‌وقفه در اقیانوس اطلس به کشتی‌های اسپانیایی حمله می‌کردند که مملو از گنجینه‌های متصرفات اسپانیا در قاره آمریکا بودند. در سال 1585میلادی، فرانسیس دریک چند پایگاه مهم اسپانیایی‌ها را در آمریکا و اروپا غارت کرد و پیروزمندانه به انگلستان بازگشت.
به این ترتیب، کاسه صبر فیلیپ دوم لبریز شد و تصمیم گرفت بزرگ‌ترین عملیات نظامی آن دوران را علیه انگلستان انجام دهد. نیروی دریایی اسپانیا که به‌عنوان بزرگ‌ترین نیروی دریایی آن زمان شناخته می‌شد، «آرمادا» نام داشت که از یک ناوگان باشکوه از 130کشتی‌ جنگی تشکیل می‌شد و از نیروی نظامی قدرتمندی شامل 30هزار ملوان و سرباز، توپخانه قوی، تجهیزات لازم برای محاصره شهرها، بیمارستان نظامی و... برخوردار بود. این ناوگان عظیم، با فرماندهی دوک مدینا سیدونیا عازم انگلستان شد تا خاک انگلستان را تصرف کرده و شهر لندن را اشغال کند.
جنگ مراحل مختلفی را طی کرد و انگلیسی‌ها که در کنار خاک خود می‌جنگیدند، با استفاده از این موقعیت و به‌کارگیری ترفندها و شگردهای پیچیده‌تر توانستند کار را یکسره کنند. در روز هشتم اگوست سال 1588میلادی، ناوگان دریایی شکست‌ناپذیر اسپانیا در مقابل بندر گراولینس انگلیس درهم شکسته شد و این سرآغاز تفوق و برتری دریایی انگلستان بر دیگر رقبای استعمار‌گر اروپایی بود. جنگ در دریا به نفع بریتانیا خاتمه یافت و از این زمان به بعد، سلطه دریایی بریتانیا بر آب‌های جهان تکمیل شد و آنها توانستند این سلطه را تا بعد از جنگ جهانی دوم ادامه دهند.