چالش‌های تشکیل کانون سهامداران در بورس تهران

 با وجود آنکه 2دهه از مطرح شدن ایده تاسیس کانون سهامداران حقیقی می‌گذرد ولی هنوز زمینه اجرایی تشکیل این کانون فراهم نشده است. اما تازه‌ترین خبرها نشان می‌دهد قانونگذاران در تلاش اند تا مقدمات تشکیل کانون‌های فراگیر را در قالب اصلاحیه قانون بازار اوراق بهادار که هم‌اکنون در مجلس درحال اصلاح است، به اجرا در بیاورند تا از این طریق کانون‌های متعلق به سهامداران حقیقی نیز موجودیت پیدا کند.
به گزارش همشهری، طرح تشکیل کانون سهامداران حقیقی سابقه طولانی در تاریخ بازار سرمایه ‌دارد اما این ایده‌ زمانی جدی‌تر شد که دومین قانون بازار اوراق بهادار در سال1384 تصویب و اجرا شد، در این قانون توجه بیشتری به تشکیل کانون‌های حرفه‌ای بازار سرمایه شده بود. با وجود این و در شرایطی که 17سال از تصویب قانون مزبور می‌گذرد، هنوز زمینه اجرایی تشکیل کانون سهامداران حقیقی فراهم نشده، حالا اما قرار است قانونی که در سال1384 تصویب شده نیز مورد بازنگری قرار گیرد. فعلا مجلس یک پیش نویس 78ماده‌ای را در این زمینه تهیه کرده که قرار است بعد از دریافت اظهارنظر‌های کارشناسی این پیش نویس برای تصویب نهایی به صحن مجلس ارائه شود. در چنین شرایطی بار دیگر ایده تاسیس کانون سهامداران حقیقی جدی‌تر شده است. اما تشکیل کانون سهامداران حقیقی چه ضرورتی دارد؟

ضرورت تاسیس
یکی از گلایه‌های سهامداران حقیقی در طول سال‌های گذشته این بوده که منافع آنها در ارکان و نهاد ناظر بازار سرمایه به خوبی رعایت نمی‌شود و حتی در موارد زیادی حقوق سهامداران حقیقی در مقابل نهادهای پرقدرت پایمال می‌شود. در واقع ایده اصلی تشکیل کانون سهامداران حقیقی، حمایت از حقوق سهامداران حقیقی است. این موضوعی است که مسئولان بازار سرمایه نیز آن را قبول دارند و  معتقدند کارکرد اصلی کانون  سهامداران حقیقی باید صیانت از حقوق آنها باشد، حتی در پیش‌نویس قانون جدید بازار اوراق بهادار در ماده78، یعنی آخرین ماده این پیش نویس تأکید شده است: «سازمان بورس موظف است ظرف مدت 6ماه پس از ابلاغ این قانون، سازوکار نهادی لازم برای فعالیت در عرصه حمایت از حقوق سرمایه‌گذاران حقیقی و خرد را فراهم کند. یعنی درصورت تصویب این قانون، سازمان بورس باید زمینه تاسیس این کانون سهامداران را ظرف 6ماه فراهم کند.» به‌نظر می‌رسد قانونگذاران نیز به ضرورت تاسیس کانون سهامداران حقیقی پی برده‌اند؛ موضوعی که در میان مقامات و فعالان بازار سرمایه درباره آن اجماع وجود دارد اما هنوز درباره شکل تاسیس آن اجماع نظری به‌وجود نیامده است.
دیروز در همین باره دبیرکل کانون نهادهای سرمایه‌گذاری به همشهری گفت: خواسته سهامداران حقیقی برای اینکه یک مرجع مشخص، حقوق آنها را پیگیری کند به حق است؛ چون آمار‌ها نشان می‌دهد رتبه بورس تهران در رعایت منافع سهامداران حقیقی رتبه پایینی است. دبیرکل کانون نهادهای سرمایه‌گذاری تأکید کرد: هر 2کانون کارگزاران و نهادهای سرمایه‌گذاری آمادگی دارند که از سازوکارهای خودشان برای ارتقاء سطح حقوق سهامداران استفاده کنند تا رتبه بازار سرمایه ایران در این زمینه افزایش یابد. سعید اسلامی بیدگلی با بیان اینکه همین حالا برخی حقوق بدیهی سهامداران خرد در مجموعه بورس رعایت نمی‌شود تأکید کرد: صرف‌نظر از این موضوعات ما به لحاظ اخلاقی نیز نمی‌توانیم مانع از شکل‌گیری کانون سهامداران حقیقی شویم.

یک کانون فراگیر یا چند کانون مستقل؟
دبیرکل کانون نهادهای سرمایه‌گذاری با اشاره به چالش‌های تاسیس کتنون سهامداران حقیقی گفت: پیش از تاسیس چنین کانونی، باید به یک سؤال مهم پاسخ داده شود و آن این است که آیا این نوع کانون‌ها از گزند مداخلات سیاسی در امان خواهند ماند یا خیر؟ با توجه به این پرسش مهم به‌نظر می‌رسد، اصلاح ساختار مقرراتی به نفع سهامداران حقیقی، حتی بیش از تاسیس کانون می‌تواند به رعایت حقوق سهامداران خرد کمک کند. اسلامی تأکید کرد: پیشنهاد ما این است که کانون سهامداران حقیقی درصورت تشکیل فقط به‌دنبال حفظ منافع بدیهی سهامداران حقیقی باشد؛ چون اگر چنین کانونی بخواهد وارد مصداق‌ها شود، به‌احتمال زیاد با تضاد منافع بین اعضا مواجه خواهد شد. او در ادامه به چالش‌های فعلی طرح تشکیل کانون سهامداران حقیقی پرداخت و اضافه کرد: در پیش نویس قانون جدید بازار اوراق بهادار پیشنهاد مشخص این بوده که کانون سهامداران تشکیل شود، اما یک ایده دیگر این است که به جای یک کانون فراگیر که احتمالا درون خود با تضاد منافع اعضا روبه‌رو خواهد شد، فعالان بخش‌های مختلف بتوانند کانون‌های خودشان را داشته باشند اما باید دقت کرد که طبق تجربه تعدد کانون‌های سهامداری هم موجب تضعیف قدرت این کانون‌ها در مقابل نهادهای تصمیم‌گیر خواهد شد.

تجربه جهانی
اسلامی در ادامه به نحوه فعالیت کانون‌های حرفه‌ای در سایر بورس‌های جهان اشاره کرد وگفت: در بسیاری از کشور‌های دنیا، بورس‌ها درجهت ادغام کانون‌های خود حرکت می‌کنند. این ایده همین حالا در بازار سرمایه ترکیه به‌عنوان یک کشور همسایه و در آمریکا دنبال می‌شود. در این 2کشور کانون‌ها در یکدیگر ادغام شده و یک کانون و نهاد قدرتمند واحد ایجاد شده است. این موضوع موجب شده سطح قدرت کانون‌های حرفه‌ای در برابر نهادهای ناظر و حاکمیتی افزایش یابد. به‌گفته او، هم ‌اکنون قدرت اثرگذاری کانون فراگیر فعال در بازار سرمایه آمریکا اغلب هم‌سطح نهاد ناظر بازار سرمایه این کشور است و حرف‌های این کانون در نهادهای تصمیم‌گیر به‌خوبی شنیده می‌شود.

استفاده از ظرفیت‌های قانون فعلی
دبیرکل کانون کارگزاران بورس و اوراق بهادار نیز در این‌باره گفت: برای تاسیس کانون سهامداران حقیقی نیاز به قانون جدیدی نداریم؛ چون در قانون فعلی بازار سرمایه نیز به این موضوع توجه شده و در قانون جدید هم ظرفیت تاسیس چنین کانونی وجود دارد اما باید درنظر داشته باشیم که هم‌اکنون در اغلب بورس‌های دنیا به سمت تاسیس یک کانون فراگیر حرکت کرده‌اند. محمدرضا دهقانی احمدآباد با بیان اینکه ایده تشکیل چنین کانون‌هایی، هم‌اکنون در ترکیه و آمریکا نیز اجرا شده است تأکید کرد: این کانون‌های فراگیر اکنون در ترکیه و آمریکا قدرت زیادی دارند.
او با اشاره به اینکه اصلاحیه قانون بازار اوراق بهادار در مجلس در دست بررسی است و در این قانون نگاه ویژه به تاسیس کانون سهامداران وجود دارد، گفت: برای تاسیس کانون سهامداران باید یک سؤال از قبل پاسخ داده شود و آن این است که آیا این کانون‌ها به ابزار کمپین‌سازی‌ گروه‌های قدرت تبدیل خواهد شد یا خیر؟ به‌گفته او، در شرایط کنونی مشکل اصلی بازار این است که برخی از قوانین موجود، بعضا در جهت حمایت از منافع سهامداران خرد، اعم از حقیقی و حقوقی حرکت نمی‌کند، در نتیجه بهتر است به‌جای تاسیس کانون، این قوانین به نفع سهامداران اصلاح شود.