یادداشت
شهرداری و سیل‌های فراوان
حامد فوقانی _ دبیر سرویس شهری
سیل امامزاده داوود را تکه‌های پازلی به راه انداختند که طی 2دهه اخیر تشکیل شده‌اند و با قرار گرفتن در کنار هم، باعث جاری شدن آن شدند. ساخت‌وسازها و عملیات عمرانی غیرمجاز، نخستین و اصلی‌ترین تکه از این پازل متهم به سیل هستند.
درواقع تغییر بستر رودخانه کن، احداث آپارتمان‌های فراوان در حریم رودخانه و استحصال بی‌قاعده شن و ماسه باعث شده تا بارش نامتعارف شدید در فصلی نامتعارف، جاری شدن سیل را در پی داشته باشد. البته پازل سیل اخیر، تکه‌های دیگری مثل گرم شدن دمای زمین و افزایش میزان بخار آب، بی‌توجهی راننده‌ها به پارک خودرو در جاهای خطرناک و... را هم دارد.
نکته مهم اما اینکه در سال‌های اخیر بارها هشدار داده شده تا همه ارگان‌های مسئول (وزارت راه‌وشهرسازی، فرمانداری، شهرداری، شورای‌عالی شهرسازی و معماری، شورای شهرستان تهران، سازمان صنعت، معدن و تجارت استان، سازمان آب و...) در کنار هم قرار گیرند و نسبت به ساماندهی وضعیت پیش آمده، احیای رودخانه‌ها و جلوگیری از ساختوسازهای غیرمجاز اقدامات لازم را انجام دهند.
با وجود این، به همه‌‌چیز از زاویه دید مسئولیت شهرداری نگاه شده و سرانجام نیز شرایطی شکل گرفته که باز هم سیل در بخش شمال غربی تهران، خسارت‌بار شود. نکته دیگر اینجاست که شرکت خاکریزآب شهرداری تهران نقاط گلوگاهی سیلاب در تهران را شناسایی کرده و از قرار معلوم، به‌دلیل عدم‌توسعه زیرساخت‌های موردنیاز برای مدیریت و هدایت آب‌های سطحی در بخش غربی تهران و غرب رودخانه کن، انجام پروژه‌های مرتبط را دنبال می‌کند، اما کار در برخی از جاها گره می‌خورد و از دست شهرداری خارج است.
نشان به آن نشان که سه‌شنبه هفته پیش (دقیقا 2روز قبل از سیل امامزاده داوود)، همشهری آنلاین گفت‌وگویی با سیدعبدالمهدی حسینی، مدیرعامل سازمان خاکریزآب شهرداری تهران با عنوان «تهرانی‌ها گوش به زنگ باشند» منتشر کرد که در آن او بارها نسبت به وقوع سیل در حوزه‌های غربی تهران هشدار داده و گفته بود: «مناطق غربی تهران و غرب رودخانه کن در جریان بارندگی‌ها بیش از دیگر نقاط شهر در معرض خطر سیلاب قرار
دارند. موضوعی که باید به آن توجه کرد، تأثیر‌گذاری حوزه‌های مختلفی است که زیرنظر مدیریت شهری تهران نیست؛ مثلا وزارت راه‌وشهرسازی در حوزه زمین شهری و همچنین دیگر بخش‌های مرتبط می‌توانند کمک زیادی به ما در اجرا و تحقق برنامه‌ها بکنند. مثلا در منطقه۲۲ در حوزه منابع طبیعی، نیاز به زمینی داریم که بتوانیم جریان سیل کوهستان را در آن محل آرام و از طریق مجاری هدایت آب به‌سمت جنوب تهران منتقل کنیم.»
این موارد نشان می‌دهد که شهرداری تهران با وجود همه هشدارها و اقداماتی که در زمینه کنترل و هدایت سیل انجام می‌دهد، نیازمند تعامل دیگر دستگاه‌ها برای پیشگیری از حادثه است.
با این حال، با رخداد حادثه‌های اینچنینی، شهرداری بیش از دیگر نهادها، در معرض سیل انتقاد قرار می‌گیرد و حتی هجمه‌هایی را هنگام انجام وظایف شاهد است؛ آنچنان که به‌خاطر بازدید علیرضا زاکانی، شهردار تهران از وضعیت امامزاده داوود پس از سیل، خیلی‌ها به پوشش او خرده گرفته‌اند و به‌جای تحلیل، کلمات نامناسبی را به ماجرا گره زده‌اند، اما در باب همین موضوع یادآوری چند نکته خالی از لطف نیست:
شهردار تهران نقش اصلی را در مدیریت بحران شهر ایفا می‌کند و البته که در دولت و مدیریت شهری فعلی، وزیر کشور طی حکمی، شهردار تهران را به‌عنوان جانشین رئیس ستاد پیشگیری، هماهنگی و فرماندهی عملیات پاسخ به بحران کلانشهر تهران منصوب کرد تا این نقش پررنگ‌تر هم شود.
به موجب این حکم، اقدامی که به غلط در دوره‌های پیشین رقم نمی‌خورد، شهردار نفر نخست در فرماندهی مدیریت بحران‌ها به‌حساب می‌آید. پس طبیعی است که به فوریت خود را با هر وضعیتی به محل برساند.
قرار بود که شهردار تهران صبح روز پنجشنبه در نخستین رویداد «مردمی‌سازی در مدیریت شهری» حاضر شود؛ رویدادی با حضور مدیران ارشد شهرداری که در برج میلاد برگزار شد، اما علیرضا زاکانی به‌واسطه بازدید از محله امامزاده داوود، یکباره تغییر مسیر داد و به محل سیل‌زده مراجعه کرد. طبیعی است که شهردار برای حضور در رویداد، کت و شلوار به تن داشته باشد و تغییر برنامه فرصت تعویض لباس را به او نداده باشد. از سوی دیگر، امروزه انتشار عکس از هرکسی در هر شرایطی منوط به بردن عکاس همراه خود نیست.
اینکه شهردار با چنین لباسی در محل حاضر شود، در وهله اول به تیم همراه او و تشریفاتش بازمی‌گردد. این موضوع یادآوری می‌کند که همیشه باید تیم و خودروی او، کیفی حاوی وسایل اضطراری را همراه داشته باشند تا درصورت لزوم مورد استفاده قرار گیرد. چکمه، لباس ضدآب، کلاه ایمنی، چراغ قوه، دستکش و... از این دست وسایل به‌حساب می‌آیند که جزو ابتدایی‌ترین الزامات برای فرماندهی بحران هستند.
سیل آمد و باید امیدوار باشیم که دیگر نهادها برای تکمیل پروژه‌های هدایت سیلاب‌ها، نیازهای پیشگیری و عملیات بحران‌ها و جلوگیری از برداشت‌ها و ساختوسازهای غیرمجاز در خواب غفلت نمانند و تعامل حداکثری داشته باشند.
باز هم بسیاری از رسانه‌ها و شبکه‌های اجتماعی به جای آنکه میز مدیریت بحران را تشکیل دهند تا اطلاع‌رسانی درست داشته باشند، حواشی را مورد توجه قرار دادند. وجود میز مدیریت بحران نه‌تنها کمک می‌کند تا مردم از توصیه‌ها و اخبارهای صحیح آگاه شوند، بلکه سبب می‌شود کمبودها و نیازهای فوری نیز اطلاع‌رسانی شود.
