جهان‌نما
پهپادهای بیرقدار، سرنوشت جنگ اوکراین را تغییر می‌دهند؟
85روز از آغاز جنگ اوکراین می‌گذرد و طی این مدت آنچه بیش از هرچیز جنگ را پیش چشم جهان به تصویر کشیده، ویدئوهایی است که از حمله پهپادهای اوکراینی به ستون‌های زرهی، ادوات توپخانهای و سیستم‌های دفاع موشکی روسیه منتشر شده است. ویدئوهایی که از سوی وزارت دفاع اوکراین در شبکه‌های اجتماعی منتشر می‌شوند، با آهنگ‌های حماسی اینگونه القا می‌کند که روس‌ها بازنده نبرد هستند. بخشی از آن، هنر تبلیغات غرب علیه مسکو است اما بخش زیادی از آن هم واقعیت این روزهای صحنه جنگ است. پهپادهای بیرقدار TB2 ساخت ترکیه که طی سال‌های اخیر در اختیار ارتش اوکراین قرار گرفته‌اند، نیروهای روسیه را در محورهای مختلف جبهه‌های شمال، شرق و جنوب زمینگیر کرده‌اند.
اوکراین در سال 2018 اعلام کرد طی قراردادی 69میلیون دلاری، 12پهپاد بیرقدار، 3سامانه کنترل و فرماندهی زمینی و تجهیزات مرتبط دیگر را از ترکیه خریداری کرده است. اخیرا وزارت دفاع اوکراین اعلام کرده بود که 20فروند پهپاد بیرقدار را در اختیار دارد. هدف قرار گرفتن تعداد زیادی از پهپادهای اوکراینی از سوی نیروهای نظامی روسیه این گمانه را مطرح کرد که ارتش اوکراین یکی از بازوهای اصلی خود را در جنگ از دست داده است. چراکه پهپادها، در هدایت آتش توپخانه ارتش اوکراین هم نقش کلیدی بازی می‌کردند. تصور می‌شد ترکیه روند ارسال پهپادهای بیرقدار خود به اوکراین را از ترس واکنش‌های احتمالی مسکو متوقف کرده است. گاردین اما دیروز در گزارشی به نقل از کارشناسان نظامی نوشت که تعدادی پهپاد با شماره سریال بدنه جدید در آسمان اوکراین شناسایی شده‌اند؛ موضوعی که نشان می‌دهد ترکیه دور از چشم روسیه همچنان در حال ارسال پهپادهای بیرقدار و سیستم‌های کنترل زمینی آنها به اوکراین است.
روس‌های شاهد جنگ قره‌باغ و نقش محوری پهپادهای بیرقدار TB2 در پیروزی ارتش جمهوری آذربایجان در مقابل ارتش ارمنستان بودند. آنها در جنگ اوکراین، پهپادهای اوریون (Orion) خود را به منطقه درگیری اعزام کردند اما پهپادهای روس آنقدرها در میدان نبرد توانمند نبودند. برای روس‌ها هم جایگزینی پهپادها دشوار بوده است. این واقعیت که ارتش روسیه در زمینه توانایی پهپادی بسیار ضعیف است و طی سال‌های اخیر نتوانسته ضعف‌های خود را برطرف کند بر کسی پوشیده نیست.
پهپادهای بیرقدار TB2 برای اوکراینی‌ها هم از نظر نظامی و هم از نظر تبلیغاتی مؤثر بوده‌اند اما هرچه جنگ ادامه پیدا کرده، شرایط میدان هم تغییر کرده است. 12هفته از جنگ اوکراین می‌گذرد و در این مدت، تمرکز روسیه از حمله سراسری به خاک اوکراین، به مناطق شرقی و جنوبی چرخیده است. جنگ در این مرحله به یک جنگ توپخانهای و زرهی تبدیل شده است. ارسال ادوات توپخانهای از سوی کشورهای غربی به اوکراین، یکی از نشانه‌های این تغییر است. این بدین معنی نیست که پهپادها ارزش و جایگاه خود را در جنگ از دست داده‌اند اما هرچه جنگ طولانی‌تر و فرسایشی‌تر شود، شمار پهپادهای ساقط شده هم افزایش پیدا می‌کند و با توجه به دشوار بودن جایگزین کردن پهپادها در مدت زمان کم، رفته رفته نقش آنها در درگیری‌ها هم محدودتر می‌شود.
در این شرایط، نقش پهپادها از عملیات تهاجمی به عملیات شناسایی و جمع‌آوری اطلاعات تغییر پیدا می‌کند. دوطرف ترجیح می‌دهند به جای آنکه پهپادهای خود را در درگیری‌ها از دست بدهند، از آنها برای هدایت آتش توپخانه و ستون‌های زرهی و همچنین نیروهای زمینی‌شان استفاده کنند. گاردین به نقل از پیتر لی، کارشناس پهپادها در دانشگاه پورتموث انگلیس نوشته است: «پهپادها ابزار قدرتمند میدان نبرد هستند، اما قطعا نمی‌توانند سرنوشت نبرد را تعیین کنند.»
