خسارت 7هزار میلیاردی تهران از مهاجمان ریز

زینب زینال‌زاده-روزنامه‌نگار

آلودگی هوا نه‌تنها سلامت شهروندان، بلکه سلامت شهر را هم تهدید می‌کند؛ موضوعی که کمتر موردتوجه قرار گرفته، اما واقعیتی است که نمی‌توان آن را انکار کرد. در این بین، برآوردها و نه ارزیابی‌های دقیق نشان می‌دهد که تهران از نظر تجهیزات و مبلمان شهری، سالانه بیش از 6هزار میلیارد تومان از وجود گردوغبارهای وارداتی یا تولید شده مربوط به کارخانجات اطراف پایتخت مثل معادن شن، ماسه و دشت‌های شهریار و ملارد، خسارت می‌بیند. این رقم در سال 1395طبق بررسی‌های مرکز مطالعات شهرداری و گروه محیط‌زیست دانشگاه تهران، حدود 1100میلیارد تومان برآورد شده بود که دلار قیمتی نزدیک به 3700تومان داشت، اما اکنون دلار قیمتی حدود 25500تومان دارد و اگر با چنین شاخصی نسبت گرفته شود به رقمی بیش از 7هزار میلیارد تومان می‌رسیم. به هرترتیب، المان‌های شهری اعم از مبلمان‌ها، درختان، سازه‌های تبلیغاتی، سنگفرش پیاده‌روها، آسفالت، تجهیزات ترافیکی، مجسمه‌ها و... اجزای شهر هستند که ذرات آلاینده، گردوغبار و حتی باران‌های اسیدی اثر مخربی روی آن می‌گذارد. وقتی شهر حال خوبی نداشته باشد، قطعاً این حس به شهروندان هم منتقل می‌شود؛ ازاین‌رو توجه به‌سلامت شهرهایی چون پایتخت که با حجم زیادی یا به‌عبارت‌دیگر با بحران آلودگی دست‌به‌گریبان است، ضروری به‌نظر می‌رسد؛ چراکه به‌گفته مدیر مطالعات محیط‌زیست و سلامت شهری مرکز مطالعات شهرداری تهران آلاینده‌های متعدد در کلانشهر تهران، علاوه بر تأثیرات مخرب بر سلامتی انسان‌ها، تحت‌تأثیر رطوبت موجود در هوا، حالت اسیدی یافته و در درازمدت باعث خورده‌شدن و تخریب مبلمان شهری، مجسمه‌ها و حتی تغییر رنگ نقاشی‌های دیواری می‌شود. سمیه منافی معتقد است: «ذرات آلاینده زیبایی مبلمان شهری را برهم زده و در درازمدت چهره زشتی به آنها می‌دهد و سطح ناصاف و کدر ایجاد و استحکام سازه را کم می‌کند.» به‌گفته او، معضل آلودگی هوا به‌صورت یکباره ایجاد نشده و باید همزمان با توسعه شهری، برنامه‌های مدیریت لازم برای مقابله با آن و کاهش اثراتش روی سلامت شهر و شهروندان طراحی و برنامه‌ریزی شود.

نازیبایی شهر بر اثر باران‌های اسیدی
نصب آثار حجمی با موضوعات مختلف و اجرای نقاشی‌های دیواری با رنگ‌های شاد و چشم‌نواز در راستای شاداب‌سازی شهر و افزایش حس شادی و نشاط شهروندان انجام می‌شود، اما آنطور که معاون فرهنگی سازمان زیباسازی شهر تهران گفته: «تخریب نقاشی‌های دیواری و آثار حجمی توسط آلاینده‌ها علاوه بر نازیبا کردن چهره شهر، سبب افزایش هزینه نگهداشت، مرمت و احیا می‌شود.» سازه‌های تبلیغاتی و تجهیزات الکترونیکی و هوشمند مانند تلویزیون‌های شهری و چراغ‌های راهنمایی و حتی پله‌های برقی هم از تخریب و فرسایش آلاینده‌ها اعم از گردوغبار و باران‌های اسیدی در امان نیستند. به‌گفته مجید قادری در برخی از موارد آسیب‌‌های جدی به این تجهیزات وارد می‌شود. او تأکید دارد: «وقتی گردوغبار روی مبلمان شهری یا آثار حجمی قرار می‌گیرد می‌توان آن را با آب پاکسازی کرد، اما نظافت تجهیزات هوشمند و الکترونیکی دشوار، هزینه‌بر و حتی زمان‌بر است و در برخی از موارد (چراغ‌های راهنمایی) ممکن است در عبور و مرور اختلالاتی ایجاد شود.»

تهدید حیات درختان توسط آلاینده‌ها
فضاهای سبز و درختان ریه‌های تنفسی شهر محسوب می‌شوند، اما همین ذرات آلاینده می‌توانند تنفس و حیات درختان را با خطر مواجه کنند و چه‌بسا اینکه در چنین شرایطی منجر به خشک شدن آنها می‌شوند؛ موضوعی که باید خیلی جدی موردتوجه قرار گیرد؛ چراکه نابودی درختان زنگ خطری برای ادامه حیات انسان است. محمدحسین بازگیر، کارشناس حوزه محیط‌زیست شهری با تأیید اثر مخرب آلاینده‌ها روی درختان گفت: «همانطور که گردوغبار می‌تواند به‌سلامت شهروندان آسیب برساند، تأثیر بسزایی هم روی ادامه حیات درختان و پوشش‌های گیاهی شهر دارد. درواقع گردوغبار با پوششی که روی برگ‌ها ایجاد می‌کند، مقدار فتوسنتز و رشد گیاهان را تحت‌تأثیر قرار می‌دهد و همین امر در گذر زمان منجر به نابودی گیاه می‌شود.»

آلودگی هوا تهدیدی برای مایع حیات
ذرات آلاینده، هوای شهر را احاطه می‌کند و گردوغبار به‌دلیل سنگین بودن روی مبلمان و تجهیزات شهری مانند نیمکت بوستان‌ها، تابلوهای شهری، آسفالت و... می‌نشیند و سبب فرسایش آنها می‌شود. درواقع نه‌تنها هوا بلکه زمین هم از اثرات مخرب آلاینده‌ها در امان نیست و در چنین شرایطی شست‌وشوی تجهیزات شهری با آب یکی از گزینه‌ها برای خلاصی از آلایندگی گردوغبار است که به‌گفته مهدی پیرهادی، رئیس کمیسیون سلامت، محیط‌زیست و خدمات شهری شورای شهر تهران، شاید این راه‌حل کم‌هزینه و ساده به‌نظر برسد، اما علاوه بر تحمیل هزینه‌ای به شهرداری بابت نگهداشت شهر، سبب افزایش میزان مصرف آب می‌شود. درواقع باتوجه ‌به بحران کم‌آبی در کشور که پایتخت هم از این امر مستثنا نیست، این موضوع یعنی هدررفت آب بنا به هر دلیلی اعم از پاکسازی شهر، تهدید جدی است.