برسد به دستِ ...

امیرجلال‌الدین مظلومی


«حریم خصوصی» با مفهوم مترادف و فراوانی کاربرد آن، عبارت نسبتاً جدیدی است. به همین نسبت حراست و رعایت آن نیز، بیشتر دغدغه مردمان این روزگار است. با این همه چنین مفهوم و دغدغه‌ای قطعاً سابقه دیرینه‌ای دارد. روزگاری در همین شهری که من و شما ساکن آنیم و درِ خانه‌های آن حتی در روز روشن هم دوقفله‌اند، فاصله کوچه و حیاط پرده‌ای بود که فقط با نگاه‌های بیگانه میانه‌ای نداشت و نسیم نه‌چندان جاندار ظهر تابستان را نیز از خود عبور می‌داد.
با این همه در همان دوره هم سرزده وارد شدن جایز نبود و عبارت «برسد به دستِ ...» بر پیشانی نامه‌ها حکایت از توجه به حریم شخصی افراد در آن روزگار و دوره‌های پیش‌تر داشت. اما اگر بخواهیم در این زمینه نظر فراگیر و همه‌جانبه‌ای داشته باشیم باید به این نکته توجه کنیم که سبک زندگی فعلی ما وجوه حریم خصوصی را گسترده‌تر و البته آن را آسیب‌پذیرتر کرده است.
انسان عصر ما دسترسی پروپیمانی به وسایل ارتباطی دارد. حتی در این رهگذر مسیر ارتباطش فضای مجازی را نیز درمی‌نوردد؛ پدیده‌ای نوظهور که پرداختن به آن ساده ولی بسیار پرمخاطره و در بیانی بهتر ارزان ولی به‌شدت پرهزینه است.
حضور در چنین فضایی بدون تعارف همواره خیر نیست و دور ماندن از گزندهای آن نیازمند کسب مهارت‌ها و آگاهی‌های لازم است. مرزهای خصوصی در آن‌چنان لغزنده و خلل‌پذیرند که سال‌هاست نمونه‌های تازه و جدیدی از تعرض و درازدستی در این فضا مشاهده می‌شود. از این‌رو آگاهی از ضرر و زیان‌های آن نیازمند کسب مستمر و دائمی اخبار و اطلاعات مرتبط است. شاید اگر از همان ابتدا لازمه هر ارتباطی برگزیدن مخاطب متناسب با پیام آن ارتباط معرفی می‌شد فرهنگ بایسته‌ای در دل مردم و برای مردم نهادینه شده بود. به‌عبارت دیگر با باب شدن «برسد به دستِ ...» دیگر درها نیازمند قفل نخواهند بود و هر کس خودخواسته به اختیار با پرده مناسبی می‌تواند اهل خانه و بیگانه را از هم جدا کند.
چه بسیار پیام‌ها که مخاطب واحد یا محدودی دارند ولی دامنه انتشار آنها میلیون‌ها نفر را دربرمی‌گیرد و چه بسیار پاسخ‌ها که انتشار گسترده آنها بدون درنظر داشتن این است که تنها یک یا چندنفر در جریان موضوع اصلی آن قرار دارند. به این ترتیب در چنین مواردی فضای مجازی نه‌تنها کمکی به تمرکز و سرعت کارها نمی‌کند بلکه کم‌کم می‌تواند عامل مهم تشتت و اتلاف‌وقت هم باشد. گرچه این نکته از اهمیت و ضرورت وسایل جدید ارتباطی نمی‌کاهد، اما لزوم دقت بیشتر پیرامون استفاده از آن را بیشتر نمایان می‌کند.  از این‌رو مفید و مثمر بودن این وسیله  سخت نیازمند  نگاه مخاطب‌مدار و حریم‌شناس دارد.