که چون کاهلی پیشه گیرد جوان

خواب نامنظم، علاقه به تنهایی، پرخاشگری با والدین و اطرافیان، لجبازی و حرف گوش‌نکردن، بازی‌کردن و سرک‌کشیدن مدام در شبکه‌های اجتماعی برخی از ویژگی‌های سن بلوغ و نوجوانی است؛ به همه اینها تنبلی را هم که اضافه کنید می‌شود از دردسرهایی که تنها والدینی که فرزند نوجوان دارند آن را درک می‌کنند. سن نوجوانی به تعبیر روانشناسان یکی از سخت‌ترین دوران زندگی انسان‌هاست؛ چرا که در این سن، نوجوان با تغییرات هورمونی و جسمی و افزایش یکباره مسئولیت‌های اجتماعی مواجه می‌شود و در عین حال بین اطرافیان نه به‌عنوان یک انسان بزرگسال شناخته می‌شود و نه به‌عنوان کودک.

تنبل نیستم، بی‌هدفم
‌ تغییرات هورمونی همزمان با بلوغ، منجر به تغییرات ظاهری و گاهی بد‌شکلی و افت شدید فعالیت‌های بدنی در نوجوان می‌شود. ضمن اینکه شیوه تفکر، نحوه نگاه و استفاده نوجوان از سیستم‌های شناختی نیز در نوجوان رشد می‌کند. شیوا گرانمایه‌پور، روانشناس بالینی در این خصوص به همشهری می‌گوید: نوجوان در این سن به سمت تغییرات هیجانی و عاطفی پیش می‌رود و به‌دنبال علاقه‌مندی به دیگر انسان‌هاست و در عین حال که شاهد حساس‌تر‌شدن نوجوان‌ها نسبت به مسائل و موضوعات اطرافشان هستیم که همین مسئله باعث می‌شود شاهد تغییراتی در سبک زندگی نوجوانان باشیم که از آنها به تنبلی یاد می‌شود. تماشای طولانی مدت تلویزیون، یا چرخیدن بی‌هدف در شبکه‌های اجتماعی و خوابیدن‌های طولانی‌مدت و بی‌ضابطه راهی برای دور‌شدن از بحران نوجوانی است. شکایت بیشتر والدین هم از نوجوان خود این است که یا دائم در حال بازی‌کردن است، یا غذا می‌خورد و یا می‌خوابد، کمک ما که نمی‌کند هیچ، دائم هم در حال چرت‌زدن است. به‌گفته گرانمایه‌پور، علاقه به تنهایی و انزوا یکی از ویژگی‌های دوران نوجوانی است. به‌علت تغییرات هورمونی، نوجوان تصور می‌کند صورت و ظاهر زیبایی ندارد و به همین دلیل هیچ فردی او را دوست ندارد و تمایل به انزوا پیدا می‌کند، ضمن اینکه کیفیت خواب در دوران نوجوانی بسیار پایین می‌آید و به هم‌خوردن تعادل ساعت خواب و بیداری باعث می‌شود انرژی بدن کمتر شود و نوجوان زمان بیشتری را در طول روز بخوابد و شب‌ها را بیشتر بیدار بماند. همین باعث می‌شود والدین از این مسئله به‌عنوان تنبلی یاد کنند. پس می‌توان گفت بی‌هدفی یکی از ویژگی‌های سن نوجوانی است؛ سنی که نوجوان در آن دچار بحران «من کیستم؟» می‌شود و باید به این سؤال سخت بتواند پاسخ دهد تا به بزرگسالی برسد اما تا رسیدن به جواب مناسب، نوجوان فردی بی‌هدف است که هیچ شناختی از خود و آینده‌اش ندارد.


تنبل نیستم، خسته‌ام
واکنش اطرافیان و والدین به نوع رفتار نوجوان در این سن بسیار مهم و تأثیرگذار است. گاهی اوقات اطرافیان بدون توجه به اقتضای سن نوجوان و حالات روحی او، رفتار و حرکاتش را تنبلی توصیف می‌کنند و همین واکنش‌های نادرست باعث ایجاد لجبازی و در نهایت افسردگی می‌شود و یکی از نشانه‌های افسردگی، ‌کندی روانی و حرکتی است؛ همین مسئله را می‌توان در سنین بزرگسالی هم مشاهده کرد. از سوی دیگر بیدارماندن طولانی مدت در شب، دیر‌خوابیدن و دیر‌بیدار‌شدن و هماهنگ‌نبودن ساعات خواب نوجوان با دیگر اعضای خانواده باعث می‌شود نوجوان ما در طول روز خسته و کسل باشد و حال انجام دادن هیچ کاری را نداشته باشد. پس مراقبت از برنامه خواب نوجوان و تعیین ساعت خواب و بیداری یکی از مسائلی است که والدین باید به آن توجه ویژه‌ای داشته باشند. گرانمایه‌پور با اشاره به اینکه توصیف اشتباه والدین و معلم‌ها از دوران نوجوانی باعث عدم‌درک آنها از اقتضائات این سن شده است، می‌گوید:‌ واکنش‌های نا بجا به این دوران باعث دور‌شدن و فاصله‌گرفتن نوجوان از محیط خانواده و مدرسه می‌شود و زمانی که نوجوان می‌بیند از سوی معلم‌ها و والدین درک نمی‌شود، به سمت افرادی گرایش پیدا می‌کند که زبان نرم‌تری دارند.


تنبل نیستم، گوش‌شنوا می‌خواهم
برقراری ارتباط مؤثر با نوجوان یکی از راه‌هایی است که می‌تواند به گذر بهتر از این دوران به نوجوان کمک کند. برای این کار بهترین راه این است که نوجوان را تشویق به حرف‌زدن کنید و در عین حال با دقت به حرف‌هایش گوش بدهید. زمانی که نوجوان در حال صحبت‌کردن است، سعی کنید تمام حواس خود را به او بدهید و هیچ کار دیگری انجام ندهید و حتی او را به حرف‌زدن و بیان نظراتش تشویق کنید. لازم است به حرف‌هایش گوش دهید و صبور باشید و به هیچ عنوان حرف او را قطع نکنید. والدین باید طوری رفتار کنند که نوجوان متوجه این نکته شود که دغدغه‌ها، نگرانی‌ها و صحبت‌هایش برای والدینش اهمیت دارد و هر زمان که تمایل پیدا کرد بتواند مسائل خود را به جای مطرح‌کردن با افراد غریبه با والدین در میان بگذارد. زمانی که نوجوان متوجه شود که والدین به او همیت داده و گوش شنوایی برای صحبت‌هایش دارند، ارتباط بهتری با اعضای خانواده برقرار می‌کند و به حرف والدین هم بهتر گوش می‌دهد.


تنبل نیستم، مسئولیت می‌خواهم
مسئولیت‌دادن به نوجوان در انجام امور خانه و یا بیرون از خانه باعث می‌شود اعتماد به نفس او تقویت شود. همین مسئله باعث می‌شود تا نوجوان متوجه شود که در یک خانواده همه افراد باید به حقوق یکدیگر احترام گذاشته و در انجام امور روزانه مشارکت داشته باشند. تمیز و مرتب‌کردن اتاق خواب، جمع‌آوری وسایل شخصی، تمیز‌کردن خانه، کمک به شستن ظرف‌ها و یا آشپزی و تعمیر لوازم خانه می‌تواند از مسئولیت‌هایی باشد که به یک نوجوان واگذار می‌شود. همچنین برای اینکه نوجوان کمتر در خانه منزوی شود و به شبکه‌های اجتماعی و یا تلویزیون پناه ببرد، می‌توان به او اجازه داد در فعالیت ورزشی و حضور در کلاس‌های خارج از درس بیرون از خانه شرکت کند.