روستای شگفتی‌ها

    زهره ترکمان

صدای شرشر آبی که از چشمه  پربرکت بالا دست منشا گرفته و در مسیر نهر باریک، کوچه‌های روستا را یک به یک رد می‌کند، خوش آهنگین ترین موسیقی است که در جاده سربالایی رو به روستا، گوش را نوازش می‌دهد. سنگ‌های همراه شده با آب  گاه به هم برخورد کرده و وزن موسیقی نهر روان را تغییر می‌دهند. از زیر درختان بید مجنون و توت  که در خطی منظم کنار بستر رود روان به صف شده‌اند، بزغاله‌های از گله رمیده زنگوله به پا به شوق آب تنی می‌دوند و در هنگام دو گیاهان زیر درختان را له می‌کنند. عطر خوش برگ‌های علفی گوشتی و ریشه  له شده فضا را آکنده می‌سازد. این بوی معطر از آن گیاه علفی به نام «انجدان» است  که گل‌های چتری زرد رنگش در سبزینه تیره‌برگ‌ها جلوه گری می‌کند  و روستای هزار ساله کوهپایه‌ای که در 37 کیلومتری اراک واقع شده، نامش را ازاین گیاه به ودیعه گرفته است.



  نام انجدان

 واژه انجدان برگرفته یا  تغییر یافته انگدان و نام گیاهی است که ماده آنقوزه را از آن می‌گیرند. این گیاه که در اطراف روستای انجدان به فراوانی می‌روید گیاهی علفی، دارای ساقه‌های ضخیم و استوانه‌ای است که  از میان برگ‌های ضخیم، گوشتی و لوزی شکل سبز تیره، گل چتری زرد رنگ با دوازده شعاع نابرابر خودنمایی می‌کند. ریشه گیاه بویی معطر و طعمی تلخ، گزنده و کمی شیرین دارد و دارای خاصیت دارویی است.



شهر زیرزمینی



سنگ قبری در یکی از قبرستان‌های این روستا به دست آمده که گفته می‌شود متعلق به نوه سلمان فارسی است. در این سنگ به انجدان اصفهان اشاره شده است و چون در منطقه روستای دیگری به این نام وجود ندارد، این احتمال وجود دارد که سلمان فارسی زاده این روستا بوده باشد. این سنگ قبر هم اکنون در موزه حمام چهار فصل اراک نگهداری می‌شود. بنا به گفته اهالی، انجدان در حمله مغول‌ها به ایران به شدت آسیب دید و مردم برای فرار از گزند مغول‌ها در زیر روستا نقب حفر کرده و در زیر زمین مشغول به زندگی شدند. این شهر زیرزمینی که مربوط به هزار و 300 سال پیش است هنوز به صورت کامل کشف و مرمت نشده  و قابل بازدید نیست، اما کشف برخی از نشانه‌های زندگی نشان از سکونتگاه زیرزمینی  با قدمت بالا در این منطقه از استان مرکزی دارد.



  راز ماندگاری روستا

 روستای کوهپایه‌ای انجدان در دهستان مشک آباد در بخش مرکزی شهرستان اراک در استان مرکزی در ۶۴ کیلومتری شمال خمین، ۳۷ کیلومتری شرق اراک و ۳۷ کیلومتری غرب محلات واقع شده است. سیمای کوهستانی انجدان آراسته به سرفرازی کوههای بسیاری مثل کوه چشمه و برف شاه، ارتفاعات «سه تاقچه» و کوه «لانه پلنگ» واقع در بالای محل اولیا است که غاری پر رمز و راز در آن وجود دارد. کوه «سیده» دیگر ارتفاع بلند روستاست که سادات در گذشته انجدان در پایین کوه به خاک سپرده شده اند. فراوانی غارهای کوچک و بزرگ یکی از جاذبه‌ها برای صعود کوهنوردان به ارتفاعات روستاست.  در بستر سیراب زمین و  سفره‌های پرآب، دامداری و کشاورزی اقتصاد بومی مردم انجدان را تشکیل می‌دهد.



روستایی با قدمت بیش از هزارسال

روستای کوچک انجدان ۱۸ باب مسجد و حسینیه دارد که نشانه اهمیت فرهنگی و مذهبی و پیشینه‌آن است. مسجد سرچشمه، مشهور به مسجد شاه خلیل‌الله و مسجد جامع که توسط شاه خلیل‌الله تعمیر شد و تاریخ بنای آن را به سده‌های نخستین اسلام نسبت می‌دهند از جمله بناهای مذهبی این روستاست. مستندهای تاریخی نشان می دهند قدمت این روستا به قبل از اسلام برمی گردد. از پیشینه کهن انجدان تا سده هشتم قمری آگاهی دقیقی در دست نیست. بر اساس مستندات موجود از سده ۹ قمری پس از استقرار پایگاه اسماعیلیان در انجدان بر اهمیت این محل افزوده شد. در هنگام حکومت مستنصربالله دوم، پایگاه اسماعیلیه که پس از سقوط قلعه الموت پراکنده شده بودند به انجدان انتقال یافت که به دو شهر کاشان و قم نزدیک بود. در دوره اشرف افغان انجدان ویران شد و قلعه نورآباد که در هنگام اقامت امامان نزاری در انجدان ارگ آنان بود با خاک یکسان شد و گروه کثیری از ساکنانش کشته یا اسیر شدند.انجدان در سده‌ 11 قمری از مراکز اندیشه غیروابسته به حکومت مرکزی بود و نخستین رساله‌های اسماعیلیان نزاری پس از سقوط الموت در انجدان نگاشته شد. ملاصدرا حکیم برجسته دوره صفوی مدتی از زندگیش را در انزوا در کهک قم که در نزدیکی انجدان قرار داشت، گذراند و به نوشته ابراهیم دهگان با امام نزاری در ارتباط بود. انجدان خاستگاه نویسندگان و ادیبان برجسته پس از سده ۹قمری در ایران‌ بود که از آن‌ جمله می‌توان به ملا داعی انجدانی‌ و برادرش ملک طیفور، شاه طاهر دکنی و میرزا ابوتراب بیک فرقتی اشاره کرد. در انجدان سه مقبره بقعه‌های شاه قلندر، شاه قریب و چهل دختران وجود دارد که مزار شماری از امامان نزاری و خانواده‌هایشان است.



انجدان در حمله مغول‌ها به ایران به شدت آسیب دید و مردم برای فرار از گزند مغول‌ها در زیر روستا نقب حفر کرده و در زیر زمین مشغول به زندگی شدند. این شهر زیرزمینی که مربوط به هزار و 300 سال پیش است هنوز به صورت کامل کشف و مرمت نشده



دیدنی‌ها

 بقعه شاه قلندر

بقعه شاه قلندر در دامنه کم شیب کوه قرار دارد این بقعه مربوط به دوره ایلخانی است که ریاست فرقه اسماعیلیه را به عهده داشت. این بقعه در داخل باغ روستای انجدان و در 50 کیلومتری سرچشمه و سراب معروف انجدان قرار دارد. بنای بقعه باشکوه و 8 ضلعی است که در هر ضلع بنا یک طاق نمای بلند آجری که دارای 4 در ورودی در چهار جهت است قرار دارد. گنبد بقعه دو پوش و آجری است و پوشش خارجی آن به شکل هرمی شانزده طرف است. ساقه گنبد دارای شانزده ضلع و چهار نورگیر با پنجره‌های مشبک چوبی در چهار جهت اصلی است. ارتفاع بقعه به پنج متر و ارتفاع گنبد و ساق آن به شش متر می‌رسد.


  غار گیوه کِش



غار گیوه کِش به طول 9 متر و عرض 6 متر و ارتفاع 5 متر است.  مردم روستا وجه تسمیه غار را به زمان حمله افغان‌ها منتسب می‌دانند و معتقدند، شخص گیوه‌دوزی به این غار پناه می‌برد و از این مکان به جای دیگری می‌گریزد. این غار در حال حاضر مأمنی برای حیوانات درنده است و در کف آن استخوان‌های پرندگان شکار شده توسط حیوانات به چشم می‌خورد.


غار آسیلی

غار آسیلی در 5 کیلومتری غرب روستای انجدان قرار دارد. ورودی این غار دو دریچه دایره شکل است که میان این دو دریچه ستونی به محیط یک متر قرار گرفته که رابط میان تالار اول غار و محیط خارج غار است. مسیر غار تا انتها با شیب تندی پایین می‌رود و برای عبور به قسمت انتهای غار باید به صورت خزیده از میان شکافی که در سمت راست و روی حفره مسدودی قرار دارد، گذشت. در داخل این غار حوضچه‌هایی  به چشم می‌خورد که دیواره آنها از مواد آهکی و بلورهای منشوری استالاکتیتی پوشیده شده است. طول کلی غار  5 متر و 73 سانتیمتراست و پیمایش آن نیازی به وسایل فنی ندارد اما هوای داخل غار در فصل بارندگی به علت وجود بخار آب، سنگین و شرجی است.  در فصل بهار و در ارتفاعی که  این غار در دل آن نهفته بیش از دیگر قسمت‌های کوهستانی اطراف انجدان دیدنی می‌شود. رویش گل‌های وحشی و شقایق کوهی رنگ طراوت خاصی  به طبیعت روستا می‌دهد.



باغ‌هایی با دیوارچین‌های سنگی



در کنار همه جاذبه‌های تاریخی انجدان، نقطه قوت این منطقه طبیعت و باغات آن است. در واقع آن چه روستای انجدان را همچنان زنده نگه داشته چشمه‌های آب، و سفره‌های زیرزمینی و  قنوات آن است. اهالی می‌گویند چشمه انجدان همان سفره آب معدنی محلات است و آب این چشمه بسیار گوارا و سبک است که آب مصرفی مردم روستا را تامین می‌کند. این آب پس از عبور از کوچه‌ها در منطقه بالا ده به شکل آب نما جاری شده و مورد استفاده قرار می‌گیرد. با این اوصاف انجدان در واقع روستایی کوچه باغی است و با گذر در کوچه پس کوچه‌های روستا در چهار فصل سال می‌توان زیبایی‌های طبیعت را لمس کرد. چتر شکوفه بر کوچه باغ‌ها در فصل بهار، خوشه‌های پربار انگور آویخته بر دیوار سنگ چین و گیلاس و آلبالوهای گوشواره‌ای در فصل تابستان، رنگین کمان برگ‌های پاییزی در خزان و پله‌های سپید برفی کنار دیوارچین‌ها در زمستان، همه  زیبایی واقعی فصول را در طبیعت روستا جلوه گر می‌سازد. انجدان به مرکز استان نزدیک است و اگر مسافر روستا شوید حتما یک شب یا حتی چند شب ماندن در روستا را ترجیح خواهید داد. مهمان‌نوازی اهالی روستا نیز به گونه‌ای است که خاطره بوم‌گردی را ماندگار خواهد ساخت.



حمام قدیمی نجف علی

انجدان حمامی قدیمی مربوط به دوره قاجار به نام نجف‌علی دارد که توسط میراث فرهنگی کاملا مرمت شده و قرار است به موزه تبدیل شود. مرمت‌های انجام شده در حمام به گونه‌ای است که گردشگران به راحتی می‌توانند از آن بازدید کنند و با ساختار یک حمام کهن و سیستم آبرسانی جالب آن آشنا شوند.