تلویزیون پَر!

زهرا صالحی نیا، کارشناس سواد رسانه

Screen Time  اصطلاحی است برای فعالیت‌هایی که در جلوی صفحه نمایش انجام می‌شود، مانند تماشای تلویزیون، کار با رایانه و موبایل یا بازی‌های ویدئویی، این بازه زمانی صرف فعالیتی با پایین‌ترین تحرک می‌شود و انرژی بسیار کمی را بدن در این زمان صرف می‌کند، زمان مناسب تماشای صفحه نمایش برای سنین مختلف عدد متفادتی دارد. این عدد با توجه به رشد مغز انسان متفاوت است. برای کودکان زیر 2سال صفر است و توصیه شده که کودکان زیر 2سال از تلویزیون و موبایل استفاده نکنند، برای بالای 2سال با شیب کندی به سمت عدد یک یا 2ساعت در روز پیش می‌رود و این نکته جالب است که حتی برای بزرگسالان هم عدد استفاده از صفحه نمایش چیزی نزدیک به 2ساعت است.

مطالعه جمعی
مطالعه کتاب اگرچه یک فعالیت فردی است اما با روش‌هایی می‌توان آن را تبدیل به یک فعالیت گروهی کرد. گوش دادن جمعی به کتاب‌های صوتی راه‌حل جذابی است. کتاب صوتی این امکان را به شما می‌دهد که حین کار و در جمع خانواده به کشف یک داستان جدید بپردازید در کنار هم از ماجرا لذت ببرید و هیجان‌زده بشوید. گوش سپردن به پادکست‌ها که این روزها تنوع فراوانی دارند هم راه خوبی است. اما کتاب یک خاصیت دیگر هم دارد و آن تبدیل کردن داستان به یک نمایش یا خلاصه کردن آن و تعریف کردنش در جمع خانواده است.
 در شرایطی که فرزندان ما بیشتر از هر زمانی از اجتماع دور هستند این مدل فعالیت‌های در بالا رفتن اعتماد به نفس و مهارت صحبت کردن در جمع کمک می‌کند. همچنین اینکه بتوانند متنی را بخوانند و تحلیل کنند و دریافت شخصی‌شان را با کلمات خود در جمعی بیان کنند، مهارتی است که تنها با این مدل تمرین به‌دست می‌آید.

بازی‌های دورهمی
از بازی‌های خانگی و خانوادگی در هیچ زمان و مکانی نباید غافل شد. این بازی‌ها هم حالمان را خوب می‌کند و هم کلی فایده دیگر دارد. ازجمله اینکه فعالیت گروهی، تمرکز و حافظه، پذیرش برد و باخت و همدلی را در ما تقویت می‌کند. برای مثال بازی‌های تخته‌ای مثل منچ و مارپله، شطرنج، دوز و... در رده‌های سنی مختلف وجود دارد و با قیمت‌های متفاوت در دسترس است. این بازی‌ها با تعداد 2نفر به بالا قابل استفاده است و حتی می‌تواند اسباب برگزاری لیگ برتر در جمع خانواده یا فامیل شود. ضمن اینکه همسایه‌های عزیز طبقه پایین را ساعتی به آرامش مهمان می‌کند. پازل یکی از جذاب‌ترین سرگرمی‌هایی است که می‌توان آن را تبدیل به یک فعالیت گروهی کرد. در دسترس‌ترین پازل می‌تواند از چاپ یکی از عکس‌های خانوادگی و تکه‌تکه کردن (تبدیل به پازل هزار قطعه) درست شود. این پازل پس از اتمام، یک یادگاری ارزشمند و پرخاطره خواهد شد.

علت محدودیت
درنظر گرفتن بازه زمانی برای استفاده از صفحه نمایش، دلایل متعددی دارد، برای کودکان زیر 2سال استفاده از صفحه نمایش در رشد مغزی آنها تأثیرات عمیقی می‌گذارد، فعالیت مغز در زمان تماشای تلویزیون نزدیک به صفر است و فکرکنید در بازه سنی‌ای که مغز بالاترین میزان سرعت رشد خود را دارد، متوقف کردن کارکرد آن چه تأثیری در رشدش دارد. پس از دوسالگی نیز زمان استفاده از صفحه نمایش را بهتر است مدیریت کنید؛ اگرچه طی زمان شیوع ویروس کرونا و محدود شدن روابط و تعطیل شدن مهدکودک‌ها و مدارس، میانگین زمانی تماشای صفحه نمایش در کل دنیا بالا رفته است. کرونا باعث شده در بسیاری از موارد خانواده‌ها به اجبار اجازه دهند فرزندانشان بیشتر از حد استاندارد از تلویزیون و موبایل استفاده کنند. اما در هر صورت دانستن استاندارد میزان استفاده و تأثیرات منفی استفاده بیش از حد از صفحه نمایش در تلاش برای ترمیم صدمات آن کمک‌کننده است.

سینمای خانوادگی
شرایط فعلی چنان است که ناخواسته زمان استفاده از تلویزیون و موبایل در خانواده بالا رفته؛ برگزاری کلاس‌های آنلاین، جلسات آنلاین و حتی مهمانی‌های آنلاین، در خانه ماندن والدین و محدود شدن تفریحات خانواده به برنامه‌هایی در چهاردیواری خانه باعث شده تلویزیون و موبایل را به سختی بتوان از برنامه خانواده حذف کرد، اما شاید راه‌هایی برای کند کردن لبه تیز این شرایط بتوان پیدا کرد. یکی از راه‌ها، همراهی است.
 یعنی به جای آنکه هر یک از اعضای خانواده تنها پای تلویزیون یا صفحه نمایش بنشیند، می‌توان با انتخاب بازی‌ها، فیلم‌ها و سریال‌های مناسب خانواده، دورهمی از صفحه نمایش استفاده کنیم و بعد از آن درباره آنچه دیده‌ایم گفت‌وگو کنیم. این، باعث می‌شود تلویزیون دیدن از یک فعالیت فردی به یک فعالیت خانوادگی تبدیل شود و همچنین طی دیدن تلویزیون تمام تمرکز روی دیدن برنامه نباشد و گفت‌وگو و سؤالاتی که در جمع خانواده یا بین والد و فرزند شکل می‌گیرد، مغز را از حالت غیرفعال خارج کرده و فعال کند.
 همچنین این تماشای اشتراکی تلویزیون می‌تواند سؤالات و نظراتی را حول برنامه شکل دهد که به تقویت تفکر انتقادی در فرزندان کمک کند.

مکث
آهسته و پیوسته رو
فکر نکنید به محض اینکه اراده کردید به استفاده کمتر از تلویزیون و موبایل، برنامه زندگی‌تان کن‌فیکون می‌شود و تک‌تک اعضای خانواده بر این اصل پایبند خواهند شد. این برای همه تصمیم بزرگی است مخصوصا اگر به مصرف زیاد از صفحه نمایش عادت کرده باشید.  بهتر است برای کم کردن زمان استفاده از تلویزیون و موبایل برنامه‌ای آهسته و پیوسته آماده شود و با اعضای خانواده بسته به سن و میزان درک‌شان درباره این تغییر گفت‌وگو و توافق شود.  می‌توانید ابتدا چند روزی را به مشاهده بگذرانید؛ در خانواده اعلام کنید هر فرد تعداد ساعت‌های استفاده از تلویزیون و موبایل را یادداشت کند، برای کودکان زیر سن مدرسه که مفهوم ساعت هنوز واضح نیست می‌توانید با علامت‌گذاری روی ساعت این کار را انجام دهید، سپس برنامه مورد علاقه و پیشنهادی برای هر عضو را فهرست کنید. به این ترتیب افراد به برنامه‌های جایگزین تلویزیون و موبایل، دسترسی خواهند داشت. ضمنا تخطی از برنامه، همیشه محتمل است پس درصورت شکستن توافق، ناامید نشوید و دوباره مسیر را از سربگیرید.