دوربین‌های انفرادی، چشم سوم پلیس

سمیرا مصطفی‌نژاد، روزنامه‌نگار

دوربین‌های کوچکی که در سال‌های اخیر به لباس فرم نیروهای پلیس در گوشه و کنار جهان افزوده شده را به نوعی می‌توان چشم سوم پلیس نامید. استفاده از این ابزار کوچک که از دید گروهی تهدیدی علیه حریم خصوصی و از دید گروهی دیگر شاهد خاموش صحنه‌های جرم است، خواه یا ناخواه در سال‌های اخیر در میان نیروهای پلیس رواج بیشتری یافته است. ایجاد اعتماد میان نیروهای پلیس و جامعه، افزایش مسئولیت و مشروعیت نیروهای پلیس، بهبود تعامل حرفه‌ای میان پلیس و مردم و مهم‌تر از همه استفاده از داده‌های ثبت شده توسط دوربین‌ها به‌عنوان مدارک قابل استناد در پرونده‌های حقوقی و جنایی از اصلی‌ترین دلایل رواج استفاده از این دوربین‌ها هستند. همچنین تحقیقات متعددی نشان داده‌اند که نصب دوربین روی لباس پلیس می‌تواند به واسطه افزایش شفافیت عملکرد پلیس در قبال مردم یا متهمان، کیفیت مدارک ارائه شده در حوادث مختلف را افزایش داده و سرعت دادرسی و رسیدگی به وضعیت قربانیان توسط دادگاه‌ها را افزایش دهد. اگرچه همواره نقد‌ها و اعتراضاتی نسبت به نفوذ این فناوری به تجهیزات مرتبط با نیروهای پلیس وجود داشته و خواهد داشت. برخلاف باور عمومی که تنها دلیل اصلی استفاده از دوربین‌های انفرادی توسط پلیس را صرفا‌ جلوگیری از خشونت و بدرفتاری نیروهای پلیس با مردم می‌داند، این دوربین‌ها تاحد زیادی از اعمال خشونت علیه نیروهای پلیس هم جلوگیری می‌کند. در صحنه جرم، این دوربین‌ها می‌توانند شاهدی بر اعمال نیروهای پلیس و دیگران باشند. نتایج تحقیقات در مورد کاربرد دوربین‌های پلیس در شهر لاس‌وگاس آمریکا در سال2016 نشان می‌دهد که دست‌کم در 90پرونده شکایت از نیروهای پلیس، بازبینی فیلم دوربین‌های روی لباس پلیس، به تبرئه افسران منجر شده است. طبق تحقیقی که نتایج آن در فصلنامه قضایی آمریکا منتشر شده، همچنین، شکایت‌ها از پلیس به‌دلیل وجود دوربین‌ها در صحنه، طی یک سال کاهشی 62درصدی داشته است. از سوی دیگر، استفاده از دوربین‌ها به‌عنوان ناظری بر عملکرد پلیس هم مدنظر بوده است. با اثبات کارایی این دوربین‌ها در ثبت مدرک جرم و اثبات مجرم بودن متهمان -حتی اگر جزو افراد پلیس باشند- در پرونده‌های جنجالی مانند پرونده جورج فلوید، افکار عمومی نسبت به استفاده از این تجهیزات نگاهی مثبت‌تر یافته است. جورج فلوید، جوان سیاهپوست آمریکایی در سال2020 در شهر مینیاپولیس به‌دست یک افسر سفیدپوست کشته شد. همچنین، نتیجه پژوهش جامعی که در سال2019 توسط محققان دانشگاه جورج میسون انجام شده، نشان می‌دهد مردم از افسرانی که دوربین به همراه دارند کمتر شکایت می‌کنند و میزان استفاده از خشونت از سوی پلیس تحت‌تأثیر استفاده از دوربین‌ها کاهش یافته است.
نگرانی نسبت به حریم خصوصی و یا نحوه دسترسی به تصاویر دوربین‌ها از چالش‌هایی است که از ابتدا وجود داشته است. بیشتر مخالفان استفاده از دوربین توسط پلیس نگران نقض قوانین حریم خصوصی هستند و گروهی نسبت به مقاومت پلیس در انتشار تصاویر ضبط شده مربوط به تخلف نیروهای‌شان شکایت دارند. همچنین بسیاری از کارشناسان باور دارند تأثیرگذاری دوربین‌ها در کاهش تخلف و خشونت از سوی پلیس و مردم به این بستگی دارد که آیا افسران پلیس واقعا در زمان درست دوربین‌های خود را روشن می‌کنند؟ آیا تصاویر را در اختیار عموم قرار می‌دهند؟ این به آن معنی است که حضور دوربین به تنهایی قادر نیست سطح عملکرد پلیس یا امنیت را تا حد قابل‌توجهی بهبود ببخشد.

کشورهای مجهز به چشم سوم
دوربین امروز به بخشی جدانشدنی از لباس فرم نیروهای پلیس در گوشه و کنار جهان تبدیل شده است. وقوع رویداد‌هایی مانند قتل جورج ‌فلوید توسط پلیس آمریکایی و استفاده از تصاویر دوربین‌ لباس پلیس برای اثبات جرم افسران مجرم، به میزان اعتماد مردم نسبت به استفاده از این تجهیزات افزوده است. استفاده آزمایشی از این دوربین‌ها ابتدا در انگلیس و بعد در دیگر کشورهای غربی آغاز شد و سپس به دیگر کشورها هم راه پیدا کرد.
آمریکا: در آمریکا، کشوری که خشونت و رویکرد نژادپرستانه پلیس شهرتی جهانی دارد، طرح استفاده فراگیر از دوربین‌های انفرادی توسط نیروهای پلیس آمریکا از سال2014 به بعد به اجرا گذاشته شد. این طرح در واقع با هدف کنترل رفتار خشن پلیس در مواجهه با متهمان و مردم عادی اجرا شد. پس از قتل مایکل براون، نوجوان سیاهپوست 18ساله، به ضرب گلوله نیروهای پلیس شهر فرگوسن بود که ایده اجرای فراگیر این طرح مطرح شد. اگرچه مقررات و راهکارهای اولیه استفاده از دوربین توسط پلیس محلی از سال2012 توسط وزارت دادگستری آمریکا ارائه شده بود. پس از قتل براون، باراک اوباما کنگره را برای تامین بودجه 263میلیون دلاری خرید دوربین، آموزش افسران پلیس و تامین فناوری لازم برای ذخیره تصاویر ویدئویی تحت فشار گذاشت. تا اواخر سال2014 نیروهای پلیس 41شهر پرجمعیت آمریکا به دوربین‌های انفرادی مجهز شده بودند و تا سال2016 نزدیک به 50درصد از 15هزارو328مرکز پلیس آمریکا اقدام به خرید دوربین کردند. در سال2021 در 7ایالت آمریکا استفاده از دوربین توسط نیروهای پلیس اجباری شد. اگرچه خودداری از پیروی از مقررات برای روشن کردن دوربین‌ها حین انجام عملیات در میان نیروهای پلیس آمریکا بسیار رایج است، اما مطالعات جدید نشان می‌دهند استفاده از دوربین توسط پلیس در بعضی از مراکز پلیس آمریکا مانند مرکز پلیس اورلاندو منجر به کاهش 88درصدی میزان شکایت مردم از نیروهای پلیس و کاهش 59درصدی میزان خشونت پلیس علیه مردم شده است.
انگلیس: مرکز پلیس دِوُون و کورنول نخستین مرکز در انگلیس بود که در سال2005 استفاده از دوربین انفرادی در لباس افسران پلیس را به آزمایش گذاشت. یک سال پس از آن نخستین طرح آزمایشی تجهیز نیروهای پلیس سرتاسر انگلیس به اجرا گذاشته شد. تا سال2010 بیش از 40مرکز پلیس نیروهای خود را به این دوربین‌ها مجهز کرد و تا سال2012 بیش از 22هزار افسر پلیس لندن به دوربین مجهز شدند. براساس گزارش‌های دولت انگلیس، استفاده از دوربین‌ها به‌دلیل افزایش اعتماد عمومی، کاهش ترس از وقوع جرم در محله‌های کوچک، افزایش اعتراف زودهنگام مجرمان، سرعت بخشیدن به حل و فصل شکایات علیه پلیس و کاهش خشونت علیه پلیس سالانه هزاران پوند از هزینه‌های پلیس کاسته است.
اسکاتلند : پلیس اسکاتلند ازجمله نهادهایی است که هنوز استفاده گسترده از دوربین‌‌های انفرادی را در میان نیروهای خود آغاز نکرده است، اگرچه استفاده آزمایشی از این تجهیزات در سال2013 در بخش‌هایی از این کشور آغاز شد. رئیس پلیس اسکاتلند سال گذشته خواستار آن شد که بیش از 10هزار افسر پلیس به این دوربین‌ها مجهز شوند. درحال حاضر تنها افسران پلیس مستقر در بخش‌هایی از شمال و شرق اسکاتلند به دوربین دسترسی دارند. نظرسنجی‌های عمومی نشان می‌دهند شهروندان از وجود دوربین روی لباس افسران پلیس استقبال می‌کنند. اگرچه گفته می‌شود این دوربین‌ها آمار اعتراف مجرمان و متخلفان را افزایش می‌دهد، اما مهم‌ترین عاملی که پلیس اسکاتلند را مترصد تامین بودجه خرید دوربین لباس پلیس ساخته، ‌افزایش نرخ حمله به افسران پلیس به‌ویژه در دوران همه‌گیری کروناست. آمارها نشان داده‌اند در 2سال گذشته خشونت علیه پلیس اسکاتلند 6.3درصد افزایش یافته و به 6هزار و942مورد رسیده است.
چین : پلیس چین استفاده از دوربین‌های انفرادی را به‌صورت محدود از سال2010 آغاز کرد. از سال2016 پس از کشته شدن «لئی ینگ» فعال محیط‌زیست چینی به‌دست پلیس، استفاده از دوربین برای تمامی نیروهای عملیاتی پلیس چین اجباری شد. اگرچه آمار دقیقی از تعداد نیروهای پلیس مجهز به این دوربین‌ها در دست نیست، اما گفته می‌شود امروزه میلیون‌ها افسر پلیس چینی علاوه بر دوربین‌های پیشرفته و پانورامیک، از عینک‌های مجهز به فناوری تشخیص چهره هم استفاده می‌کنند؛ اقدامی که اعتراض‌های مردم نسبت به نقض حریم خصوصی را در پی داشته است. پلیس هنگ‌کنگ هم از سال2013 به‌صورت آزمایشی استفاده از دوربین‌‌ها را آغاز کرد. استفاده از دوربین انفرادی برای پلیس هنگ‌کنگ در سال2021 اجباری شد.
سنگاپور: از سال2015 نیروهای پلیس سنگاپور به‌صورت محدود به دوربین‌های انفرادی مجهز شدند و سال2016 تقریبا تمامی افسران پلیس در این کشور حین انجام ماموریت دوربین به همراه داشتند. براساس قوانین سنگاپور، تصاویر مربوط به مناطقی که سطح امنیتی بالایی دارند باید 31روز پس از ثبت شدن پاک شوند، مگر اینکه به این تصاویر در پرونده‌ای خاص نیاز باشد. همچنین افسران پلیس اجازه دارند ضبط تصویر را متناسب با موقعیت، برای مثال حین نزدیک شدن به قربانی تجاوز، خاموش کنند. پلیس سنگاپور با هدف بهبود روند تحقیقات جنایی و همچنین ارتقای عملکرد پلیس به استفاده از این تجهیزات رو آورده است. سنگاپور در سال2021 تمامی دوربین‌های انفرادی نیروهای پلیس را با دوربین‌هایی جدید با عمر باتری بالاتر جایگزین کرد.
ترکیه: پلیس استانبول در سال2019 دوربین‌های انفرادی را به سامانه مدیریت امنیتی شهر اضافه کرد. این دوربین‌ها ابتدا در میان 2هزار افسر پلیس استانبول توزیع شدند و در سال‌های بعدی به تعداد افسران مجهز به این سیستم افزوده شد. این دوربین‌ها تصاویر و صداهای محیط اطراف را حین عملیات ثبت کرده و به سامانه‌ای مرکزی ارسال می‌کنند. پلیس ترکیه با هدف افزایش دقت تحقیقات جنایی و همچنین بالابردن پشتیبانی و امنیت نیروهای پلیس حین درگیری یا حملات تروریستی احتمالی به استفاده از این دوربین‌ها رو آورده است.

مکث
قوانین چه می‌گویند؟
در بیشتر کشورهایی که از دوربین‌های انفرادی پلیس استفاده می‌کنند، ‌درصورتی که تصاویر ضبط شده ارزش تحقیقاتی نداشته باشند پس از 31روز پاک خواهند شد. در بعضی ایالات آمریکا، 21روز پس از بررسی شکایت توسط دادگاه، تصاویر مرتبط با شکایت باید به‌صورت عمومی پخش شوند. افسران پلیس موظفند دوربین‌ها را در جایی از لباس وصل کنند که قابل مشاهده باشند و درصورت لزوم به افراد هشدار دهند که دوربین مشغول ضبط است. در انگلیس، دوربین افسران پلیس حین گشتزنی‌های عادی باید خاموش باشد مگر اینکه این گشتزنی‌ها بخشی از عملیاتی جدی‌تر باشد. در آمریکا قوانین استفاده از تصاویر دوربین‌ها متناسب با هر ایالت متفاوت است. بیش از نیمی از ایالت‌های آمریکا قانون خاصی برای مکان، زمان و چگونگی استفاده از دوربین‌های انفرادی ندارند و تقریبا تمامی افسران پلیس باید در تمامی لحظات خدمت دوربین‌ها را روشن نگه دارند. تقریبا تمامی دادگاه‌ها در آمریکا و دیگر کشورها تصاویر دوربین‌های پلیس را به‌عنوان سند اثبات جرم به رسمیت می‌شناسند.