باغ‌وحش، سافاری یا پارک‌حیات‌وحش

‌مهدیا گل‌محمدی

دریا، شکوفه، باران و این هفته ماوی. اینها نام‌های چند دختربچه نیست که زیاد نگران شویم. فقط نام چند حیوان است که به‌نظر برخی نمرده‌اند، فقط در باغ‌وحش‌ها «تلف» شده‌اند و بنابراین اهمیتی ندارند. اهمیت آنها اما زمانی روشن می‌شود که متوجه شویم احترام به حقوق حیوانات در هر جامعه‌‌ای به‌طور مستقیم با سلامت محیط‌زیست آن جامعه رابطه دارد. کشوری را تصور کنیم که در پارک‌های حیات‌وحش‌اش اگر پا از مسیر تعیین‌شده پیاده‌روی فراتر گذاریم، دیگران به فرد خاطی هشدار می‌دهند که فقط در مسیر تعیین‌شده حرکت کند، زیرا بیرون از این مسیر زیستگاه کرم‌ها و مورچه‌ها و گیاهان است.

در این کشور‌های نه‌چندان فرضی (نیوزیلند، استرالیا و...) طبیعت و انسان در وضعیت احترام متقابل و بنابراین کمترین آسیب به یکدیگر قرار می‌گیرند. آسیب هست اما کم هست. از تلاش برای توجیه احتمالی گروه نخست که هیچ باوری به ارزشمند‌بودن حیوانات ندارند که بگذریم، گروه دوم آنهایی هستند که حقوق حیوانات را درک می‌کنند اما نوک پیکان را فقط به سمت دولت و به‌خصوص شهرداری‌‌ها نشانه می‌روند. مطابق قانون، شهرداری‌های کشور‌های تمام دنیا موظفند براساس ضوابط تعیین‌شده موجبات برآورده‌شدن تقاضای شهروندان برای مشاهده حیوانات را در قالب باغ‌وحش، سافاری و پارک‌های حیات‌وحش فراهم آورند. اما آنچه شهرداری‌ها را ملزم به دایر‌کردن باغ‌وحش‌ها می‌کند، میزان تقاضای مردم است (در این بخش سهم ما از مسئولیت در قبال حقوق حیوانات برجسته می‌شود). شاهد مثال این مسئولیت عمومی آن است که در نمونه‌های بسیاری هنگامی که مسئولان شهرداری شهر‌های گوناگون جهان با کاهش چشمگیر استقبال مردم از باغ‌وحش‌ها روبه‌رو شدند، ساخت و طراحی سافاری و پارک‌های حیات‌وحش را در دستور کار خود قرار دادند.

بنابراین اگرچه شرایط بهداشتی و امکانات دامپزشکی باغ‌وحش‌های ایران بایستی بهبود یابد اما ما مدافعان حقوق حیوانات بهتر است به اشاعه فرهنگ استقبال‌نکردن از باغ‌وحش و روی آوردن به فعالیت‌های مفیدی مانند طبیعت‌گردی، پرنده‌نگری و غیره روی آوریم تا امکاناتی هماهنگ با این تقاضای مردمی از سوی شهرداری‌ها برای بیش از پیش ما برنامه‌ریزی شود. فقط در این صورت است که شهرداری‌ها و سازمان‌های مرتبط دیگر به این تقاضای مردمی پاسخ خواهند داد و دیگر شاهد «مرگ» باران‌ها و ماوی‌ها نخواهیم بود.‌