بازی و سرگرمی برای کودکان کار، این بار در چهارراه‌های شلوغ شهر
خنده، از پارک‌وی تا کوره‌پزخانه خاورشهر
مرضیه موسوی
قصه از وقتی شروع شد که داوطلبانی برای آموزش و بازی با کودکان کار در چهارراه‌های کشور آستین بالا زدند؛ حالا که کودکان کار به دلایل اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی مجبور به کسب درآمد بودند، امکان ساعتی بازی و آموزش در خیابان‌ها برای آنها فراهم شد. اعضای مؤسسه مردم‌نهاد «سپاس لحظه حال» طرح «دوشنبه‌های آفتابگردان» را از یکی دو چهارراه مهم تهران شروع کردند و حالا در بیش از 70چهارراه شلوغ در استان تهران و البرز، به سراغ این کودکان می‌روند؛ کمک به سوادآموزی، نقاشی، مشاوره و روانشناسی از خدماتی است که این کودکان در چهارراه‌ها به آن دسترسی پیدا کرده‌اند. 2 سالی است که فعالیت‌های این مؤسسه خیریه به کوره‌پزخانه‌ها هم رسیده تا کودکانی که در این کلونی‌ها زندگی می‌کنند هم از غافله آموزش و بازی جا نمانند.
آفتابگردان‌هایی که هر هفته سر و کله‌شان پیدا می‌شود
دوشنبه است. بچه‌های چهارراه پارک‌وی می‌دانند همین ساعت‌هاست که سر و کله همیاران خیریه سپاس لحظه حال پیدا شود و ساعت بازی فرا برسد. مشق‌هایشان را ورق می‌زنند و با هم درباره قرار ورزش صحبت می‌کنند. از سال1396که سر و کله بچه‌های سپاس پیدا شد، چیزهای زیادی در روزمره این کودکان تغییر کرده است؛ حالا پسربچه‌هایی که در چهارراه‌ها گل و فال می‌فروشند برای خودشان تیم فوتبالی دست و پا کرده‌اند و دختربچه‌ها هم به والیبال و وسطی می‌پردازند. درست است که برخی از آنها شناسنامه‌ای برای رفتن به مدرسه ندارند و البته فراغتی برای این کار، اما خیلی زود مربیان آفتابگردان به آنها خواندن و نوشتن هم یاد داده‌اند. حالا مینا و سپهر و دیگر بچه‌هایی که در چهارراه‌ها کار می‌کنند، می‌توانند کلمات را بخوانند و اعداد را بشناسند و عددهای ساده را با هم جمع بزنند. علیرضا عباسی، مدیرعامل مؤسسه سپاس لحظه حال می‌گوید: «بحث کودکان کار با آنچه اغلب در فیلم‌ها و سریال‌های دم‌دستی نمایش داده می‌شود، تفاوت زیادی دارد. حقیقت ماجرا این است که بسیاری از این کودکان تأمین‌کننده هزینه زندگی خانواده خود هستند و اگر آنها کار نکنند، نانی برای شب ندارند و یا برخی هم تحت فشار خانواده خود مجبور به‌کار و کسب درآمد هستند. به هر حال آنچه در این میان اتفاق می‌افتد این است که این بچه‌ها فرصتی که برای بازی و تحصیل دارند را صرف کاری می‌کنند که وظیفه آنها نیست. برای همین بخش مهمی از فعالیت‌های داوطلبانه ما در بنیاد خیریه سپاس لحظه حال متمرکز بر کودکان کار است».
پیش به‌سوی زمین بازی
در 2سالی که از شیوع کرونا می‌گذرد حضور اکیپ‌های بازی و آموزش در چهارراه‌ها، با توزیع ماسک و ضدعفونی‌کننده و آموزش‌های نکات بهداشتی همراه است. علیرضا عباسی می‌گوید: «آموزش‌های ما غیرمستقیم است. در اکیپ‌ها، روانشناسان و مشاوران هم حضور دارند تا با صحبت‌های خودشان، فشار روانی کودکان کار را کمتر و به حل مشکلاتشان کمک کنند». ورزشگاهی که در آن تمرین می‌کنند درست در مرکز شهر قرار دارد تا امکان دسترسی به آن برای همه بچه‌ها فراهم شود؛ هرچند قبل از شروع ساعت ورزش، همیارها به پاتوق‌ها می‌روند تا با خودروهایی که نقش سرویس را برایشان ایفا می‌کند، خود را به این ورزشگاه برسانند. کودکان کار هر هفته با رضایت و اطلاع والدینشان، به سالن ورزشی دعوت می‌شوند. تیم فوتبال پسران و والیبال و وسطی دختران در مسابقاتی که برای کودکان شهر برگزار می‌شود، شرکت می‌کنند. با اینکه مدت زیادی از تشکیل این تیم‌ها نگذشته اما بچه‌ها برای اینکه بهترین بازی خود را ارائه کنند چیزی کم نگذاشته‌اند. به‌گفته مدیرعامل مؤسسه، وقتی بچه‌ها مشکلی را با مشاوران در میان می‌گذارند که به اعضای خانواده و نزدیکانشان مرتبط می‌شود، همیاران دست به‌کار برطرف‌کردن این مشکلات می‌شوند؛ چراکه از بین‌بردن چرخه آسیب‌های اجتماعی کودکان کار را نیازمند دیده‌شدن تمام مشکلات خانواده‌های آسیبی می‌دانند؛ نه صرفاً پرداختن به نیازهای کودکان کار.
کوره‌پزخانه خاورشهر
ماجرای کودکان کار و آموزش و بازی با آنها تنها به کودکانی که در چهارراه‌ها و سطح شهر مشغول کار هستند، مرتبط نشد، مؤسسه بنیاد سپاس لحظه حال در طرحی دیگر به سراغ کودکانی رفته که در کوره‌پزخانه‌ها، به همراه خانواده خود مشغول کار و البته زندگی هستند؛ از بچه‌های دو، سه‌ساله که خشت‌های خام را یکی‌یکی جابه‌جا می‌کنند گرفته تا نوجوان‌هایی که آجر در کوره می‌گذارند و... . عباسی می‌گوید: «بچه‌های کوره‌پزخانه به‌دلیل شرایط خاص زندگی، از اولیه‌ترین حقوق خود در زمینه بهداشت و آموزش برخوردار نبودند. ما تیم‌هایی برای فعالیت در کوره‌پزخانه خاورشهر فرستادیم تا با این بچه‌ها بازی کرده و با آنها سوادآموزی را تجربه کنند».
بچه‌ها، جمعه‌ها منتظرند
دیوارهای اتاقی در کوره با همراهی خود بچه‌ها رنگ‌آمیزی شد و حالا بچه‌های کوره‌پزخانه خاورشهر بیش از هر چیز دیگری منتظر رسیدن روز جمعه هستند تا صدای بازی و خنده‌شان محوطه کوره‌پزخانه را پر کند. عباسی می‌گوید: «همزمان با شروع فعالیت‌ها در کوره‌پزخانه، به سراغ این رفتیم تا با زندگی افراد ساکن در آن آشنا شویم. متوجه شدیم بیشتر این افراد خانواده‌هایی هستند که بعد از تمام‌شدن کار فصلی در سرخس، زواره، تربت‌حیدریه و... به اینجا می‌آیند. همین، سرآغاز پروژه‌ای به نام «ایران، دیار مهر» شد». مهارت‌آموزی و کارآفرینی، آموزش و تحصیل روستاییان، بهداشت روستاها، ورزش و سلامتی موضوعاتی است که داوطلبان در این طرح آن را پیگیری می‌کنند. روستاییانی که تنها 2ماه از سال امکان کارگری در زمین‌های زیرکشت زعفران و دیگر محصولات را داشتند، حالا یاد می‌گیرند که چطور با صنایع‌دستی و محصولات محلی درآمد پایداری برای خود تأمین کنند. همین موضوع، یعنی توان اشتغال در روستاهای محل سکونت در تمام سال و داشتن درآمد از دلایل مهم بازدارنده برای مهاجرت از روستاها به شهرهای بزرگ و کار در کوره‌پزخانه‌ها و... است که بیش از هر کس دیگری کودکان را تحت‌تأثیر خود قرار می‌دهد. آبادانی روستاهای محروم و امکان تحصیل و همچنین فرصت رشد صحیح به کودکان، تنها بخشی از تبعات مثبتی است که این نگاه در دورنمای فعالیت‌های داوطلبانه خود قرار داده است.
همیاری در حوادث سخت
همین هفته پیش بود که کودکان کار تمام مناطق شهر تهران مهمان شهرداری منطقه7 بودند تا با گرامیداشت روز هوای پاک، از آموزش‌های لازم برای حفظ محیط‌زیست بی‌نصیب نمانند. احترام به محیط‌زیست، اهمیت حفظ سلامتی، آشنایی با بازیافت و... ازجمله موضوعاتی بود که در این دیدار نیم‌روزه، کودکان کار به آن مشغول بودند. بعد از 6سال فعالیت در حوزه آسیب‌های اجتماعی و به‌خصوص کودکان کار، حالا همیاران بنیاد سپاس و داوطلبان مؤسسه سپاس لحظه حال با ابعاد مختلف زندگی این کودکان آشنا هستند و با همراهی نهادهایی مثل هلال‌احمر و... فعالیت‌های مختلفی در این زمینه انجام می‌دهند. فعالیت‌های داوطلبانه در این مؤسسه تنها در این دو موضوع خلاصه نمی‌شود؛ در سال‌های گذشته حوادث مختلفی مثل زلزله سی‌سخت و سیل‌های سال98 را در گوشه و کنار کشور شاهد بودیم که خیران و داوطلبان این خیریه، علاوه بر ارسال کمک، به سراغ تأمین سرپناه برای تعدادی از خانواده‌های متأثر از حادثه هم رفته‌اند. هزینه‌های مالی مؤسسه برای انجام این مسئولیت‌های اجتماعی از طریق کمک‌های خیرینی تأمین می‌شود که دغدغه‌هایی همسو با مؤسسه، در زمینه کاهش آسیب، کمک به کودکان کار، آموزش و کار داوطلبانه دارند. اگر دستی در آموزش هنر و یا ورزش‌های مختلف و مورد علاقه کودکان دارید، می‌توانید به‌عنوان عضوی داوطلب، گروه‌های همیاری را در مؤسسه همراهی کنید.
مهری که بزرگ‌تر شد
ماجرای سر‌زدن به چهارراه‌های شلوغ که پاتوق کودکان کار است، از همین‌جا شروع شد. حالا با دیدن اعضای داوطلب که «همیار» نام دارند، کودکان خودشان را به گوشه‌ای از خیابان می‌رسانند. جمع آنها هر هفته شلوغ‌تر و پر و پیمان‌تر از قبل می‌شود و همیشه دوستان تازه‌ای که وصف این بازی‌ها را شنیده‌اند، به جمع بازی و سرگرمی در نزدیک چهارراه اضافه می‌شود. عباسی می‌گوید: «دوشنبه‌های آفتابگردان، بازی‌درمانی و هنردرمانی برای کودکان کار در چهارراه‌های تهران و البرز است که از سال 96آغاز شده. امروز در 70چهارراه تهران و استان البرز، با حضور 21اکیپ داوطلب این برنامه اجرا می‌شود».
در همینه زمینه :
