34 تالاب ارزشمند در ایران

زهرا رفیعی- روزنامه‌نگار

حال بیشتر تالاب‌های کشور ناخوش است. تالاب‌های ایران به طور معمول در انتهای حوضه آبریز قرار دارند؛ در نتیجه اصلی‌ترین مشکل آنها حقابه‌ حداقلی است که از آنها دریغ می‌شود. سازمان حفاظت محیط زیست با وجود جایگاه بالای حاکمیتی که در دولت دارد، سالهاست که نتوانسته حقابه‌های زیستی اکوسیستم‌های تالابی را آنچنان که قانون برای متولیان تکلیف‌کرده مطالبه کند و بدست بیاورد.  این را بگذارید کنار چشم‌اندازی که  تغییر اقلیم پیش روی فلات ایران خواهد گذاشت.  امروز روز جهانی تالاب‌هاست و به همین مناسبت نگاهی به وضعیت چند تالاب مهم ایران که در کنوانسیون جهانی رامسر به ثبت رسیده‌اند می‌اندازیم. ایران  ۱۵۴ تالاب دارد ۳۴تای آنها در کنوانسیون رامسر به ثبت رسیده‌اند.

ارومیه
  مساحت: 5000 کیلومتر مربع
  حقابه سال آبی ۱۴۰۰-۱۳۹۹: 640میلیون متر مکعب
  میزان تامین شده: 230 میلیون متر مکعب
  حوضه آبریز: آذربایجان غربی، شرقی و کردستان
  ارزش اکولوژیک: غلظت بالای نمک ، آرتمیا، پرندگان مهاجر مانند پلیکان سفید و فلامینگو و زیستگاه قوچ ارمنی، گوزن زرد
   چالش‌ها:  کاهش ورودی آب در اثر کشاورزی ناپایدار
کاهش آرتمیا با افزایش غلظت نمک،
افزایش بیماری‌های تنفسی به دلیل بروز ریزگرد‌های نمکی
عدم تامین حقابه از جریان دائمی رودها و توسعه اراضی کشاورزی

تالاب ساحلی  رود شورشیرین میناب
  مساحت: حدود 78 هزار هکتار
  حوضه آبریز: خلیج فارس و عمان
  حقابه سال آبی 1399-1400: تالاب ساحلی است
  ارزش اکولوژیک: جنگل‌های مانگرو، پرندگان آبزی و کنارآبزی، آبزیان
  چالش‌ها:آلودگی ناشی از صنایع مربوط به تعمیر، ساخت کشتی، قایق
نشت سوخت شناورها ، صید غیرمجاز

گاوخونی
  مساحت: 476 کیلومتر مربع
  حوضه آبریز: زاینده رود
  حقابه سال آبی ۱۴۰۰-۱۳۹۹:  طی ۲۰ سال اخیر هیچگاه کامل نبوده(هم اکنون فقط 4 درصد از پهنه رطوبت دارد)
  ارزش اکولوژیک: تثبیت خاک، زمستان‌گذرانی پرندگان مهاجر
  چالش‌ها: عدم تامین حقابه‌ها، بروز گرد و غبار ، چرای بی رویه دام در منطقه، ورود پساب‌های صنعتی و شهری

پریشان
  مساحت: 4300 هکتار
  حوضه آبریز: زاینده رود
  حقابه سال آبی ۱۴۰۰-۱۳۹۹: منبع تامین آب تالاب پریشان باران، روان‌آبها وچشمه‌‌‌های همیشگی و فصلی اطراف تالاب است
  ارزش اکولوژیک:  ذخیرگاه زیست ‌کره
  چالش‌ها:  توسعه ناپایدار
بهره برداری‌های بی‌رویه از منابع آب زیرزمینی
خشکسالی‌های طولانی مدت

جازموریان
  مساحت: 3300 کیلومتر مربع
  حوضه آبریز: استان سیستان و بلوچستان و کرمان
  حقابه سال آبی ۱۴۰۰-۱۳۹۹: 21.7میلیون متر مکعب
  چالش‌ها:  پدیده تغییر اقلیم
احداث سدهای متعدد همچون سد جیرفت استان کرمان بر روی هلیل‌رود و سد کارواندر در سیستان و بلوچستان
کانون‌های گرد و غبار جنوب شرق ایران(منشأ 25 درصد ریزگردهای کشور مربوط به جازموریان است.)

مجموعه بختگان، طشک و کمجان
  مجموع مساحت: 338 هزار هکتار
حوضه آبریز کر و سیوند در استان فارس
  حقابه‌ها: 5.5 میلیون متر مکعب (10 درصد از حقابه 55 میلیون متر مکعبی)
  ارزش اکولوژیک:
مهار گرد و غبار
تنظیم سطح و بهبود کیفیت آب زیرزمینی
جلوگیری از شور شدن اراضی پایین دست
کنترل سیلاب، زیستگاه پرندگان مهاجر سیبری
  چالش:
برداشت بی‌رویه آب از طریق چاه‌های غیر مجاز
برنج کاری در پایاب سد‌ها
کانون ریزگرد
مرگ و میر سالانه جوجه فلامینگوها به دلیل عدم تامین حقابه

هامون صابوری، پوزک و هیرمند
  مساحت: 5700 کیلومترمربع (3820 کیلومترمربع در ایران و مابقی در افغانستان)
  حقابه :820 میلیون متر مکعب از جریان دائمی رود هیرمند
  چالش‌ها:
کاهش بارندگی
سوء مدیریت آب در حوضه سیستان
کشت محصولات آب بر مثل صیفی‌جات
برداشت شن و ماسه از بستر خشک تالاب
ضعف در دیپلماسی آب