مطالبه
شهرممنوعه پشت ایستگاه راهآهن
زمین بزرگ پشت ایستگاه راهآهن تهران ناشناخته است و هیچ اطلاعاتی از فعالیت‌های درون آن وجود ندارد؛ فضای بی‌دفاع شهری که می‌تواند با تغییر کاربری، رونق ویژه‌ای به جنوب شهر بدهد
محمد سرابی- خبرنگار
از میدان راهآهن به سمت شرق و بعد از آن به سمت جنوب تا بزرگراه بعثت و در ادامه به سمت غرب و شمال، قطعه زمین بسیار بزرگی در میان شهر تهران قرار دارد که کمتر کسی درون آن‌را دیده است. دیوار‌های بلند مانع دید می‌شوند. وقتی با خودرو از کنار آن عبور می‌کنید، درهای بزرگ و کوچکی را می‌بینید که هر یک تابلویی دارند. می‌شود فهمید که بعضی از قسمت‌ها مسکونی است و ورودی آنها به شهرک‌های سازمانی شباهت دارد.
معمولا این نوع محدودیت‌ها مخصوص ارگان‌های نظامی و امنیتی است اما درون محوطه راهآهن هیچ تاسیسات اطلاعاتی و تسلیحاتی وجود ندارد. چیزی که این محدوده را ارزشمند می‌کند، به ساختمان‌ها و دستگاه‌ها بستگی ندارد. ارزش اصلی قیمت زمینی است که 100سال قبل در حاشیه و بیرون شهر بود و حالا در یک منطقه تجاری و گران قرار گرفته است، پس باید از این دارایی حفاظت کرد. «سایت پردیس راهآهن تهران» یکی از گران‌قیمت‌ترین زمین‌های درون شهر تهران است.
آپارتمان بدون پروانه و پایان کار
در دهه‌های گذشته این روال عادی بسیاری از ارگان‌ها بوده که در زمین‌های متعلق به‌خود «خانه‌سازی» کرده‌اند؛ بدون اینکه روال کسب پروانه را طی کنند. ارگان مربوطه و کارکنان آن هم که با این کار می‌توانستند صاحب سرپناهی شوند، از چنین اقداماتی حمایت کرده‌اند.
در مورد زمین راهآهن نیز از نظر قانونی اراضی مورد نظر پشت ایستگاه، خالی است و در مالکیت شرکت راهآهن قرار دارد. ساختمان‌های مسکونی درون آن «احتمالا» مجوز‌های مربوط به ساختوساز شهرسازی را ندارند و نقشه آنها بیرون از شرکت راهآهن، در جایی ثبت نشده است یا می‌توان گفت که مراحل لازم برای این کار را در شهرداری طی نکرده‌اند. در اسناد شهرداری کاربری این زمین «غیرمسکونی» ثبت شده است. ظاهرا حداقل 2مجموعه ساختمان مسکونی که یکی به مدیران و یکی به کارگران اختصاص دارد، در این محوطه ساخته شده که هیچ‌کدام نوساز نیست.
در گفت‌وگو با اهالی و شورایاران محله جوادیه مشخص می‌شود که محوطه پشت ایستگاه راهآهن هیچ وقت «باز» نبوده و کسی از ساکنان درون آن را ندیده است. معدود کسانی که به درون این محوطه راه پیدا کرده‌اند، کارگران راهآهن هستند که در همین محله سکونت داشتند. آنها از امکانات ورزشی قدیمی درون این محدوده مانند استخر و زمین‌های ورزشی می‌گویند که به کارکنان اختصاص دارد.
زمین 170هکتاری
مساحت زمین دقیقا مشخص نیست. اگرچه محاسبه مساحت زمین براساس اطلاعاتی که در سایت نقشه من و اسناد شهرسازی قرار دارد، عدد 151را نشان می‌دهد. راهآهن مساحت این زمین را حدود 174هکتار عنوان می‌کند. نکته اینجاست که مقدار اراضی بایر درون این محدوده زیاد است و نمی‌توان تصور کرد که این مساحت عظیم زیرساختمان، کارگاه یا ریل راهآهن رفته باشد. در مقابل اما حدود 4هکتار از این مساحت مورد استفاده دائم قرار می‌گیرد. برای درک بهتر ماجرا شاید جالب باشد بدانید که مساحت پارک ملت تهران 34هکتار است. شرکت راهآهن تهران در اختصاص زمین‌های بالای خط راهآهن تهران -تبریز با شهرداری همکاری کرد و نتیجه آن اختصاص فضای بزرگ اجتماعی به ساکنان تهران بود که اکنون کاربری عمومی یافته است. پردیس راهآهن تهران اما در فاصله بین 2خیابان شوش و بعثت، یکی از مناطق کاملا محصور و غیرقابل دسترسی پایتخت است که بنا بر اعلام راهآهن، تمام مساحت آن به تعمیرات قطارها اختصاص دارد اما تصاویر ماهواره‌ای نشان می‌دهد که بخش بزرگی از آن بدون استفاده رها شده است؛ فضای بی‌دفاع شهری که می‌تواند با تغییر کاربری، رونق ویژه‌ای به جنوب شهر بدهد.
مکث
محور تجارت جهانی تهران
عبدالرضا گلپایگانی،معاون پیشین شهرسازی و معماری شهرداری تهران
زمین بزرگ‌تر از یک هکتار در شهر تهران دارایی مهمی هم برای صاحب زمین و هم برای شهر است. در طرح جامع تهران محوری به نام محور تجارت جهانی تعریف شده است که خطی از راهآهن تا میدان شوش و فداییان اسلام به سمت شهر ری می‌رود. تقریبا هیچ نشانه‌ای از تحقق این طرح محور تجارت جهانی نیست و یکی از دلایل آن همین «فریز»کردن محدوده‌ها و الزام به ارائه طرح‌های دیگر است. گاهی توجه به یک ظرفیت به ضد‌خودش تبدیل می‌شود و آن ظرفیت نازا می‌شود. متأسفانه محدوده زمانی هم تعیین نشده است. در اینجا قطعات بزرگ‌دانه‌ای هستند که متوسط مساحت آنها یک هکتار است. بخش خیابان فداییان اسلام از این «فریز»بودن تا حدی نجات داده شده. مثلا در این خیابان صاحب زمین 50درصد ملک را به شکل‌گیری سرانه‌های خدماتی اختصاص می‌دهد و از 50درصد باقیمانده کاربری‌های انتفاعی داشته باشد که قسمت محدودی از آن می‌تواند مسکونی باشد. ادامه این مسیر به سمت راهآهن می‌آمد. ظرفیت زمین راهآهن این است که شبکه راهآهن سراسری و حمل‌ونقل برون‌شهری به آن ختم می‌شود و باید در بازار 10هزار نفری به آن فکر کرد. بزرگ‌ترین باربری‌های تهران در خیابان شوش بودند و هنوز هم در آن دفتر دارند. تعداد کامیون‌هایی که در 24ساعت وارد باربری‌های خیابان شوش می‌شود و در کل تهران یا شهر‌های دیگر توزیع می‌شود، خیلی زیاد است. از طرف دیگر نزدیک‌بودن آن به بوستان ولایت هم فرصت دیگری ایجاد می‌کند که می‌تواند کاربرد گردشگری هم داشته باشد. گفته می‌شود این زمین بیش از 170هکتار مساحت دارد که می‌تواند تبدیل به دارایی بزرگی برای راهآهن و شهر شود. تا جایی که اطلاع دارم ساختوساز گسترده در این زمینه مربوط به سال‌های دور بوده است. تصور می‌کنم بیشتر کاربری این زمین در زمینه کارگاه‌های راهآهن باشد. این زمین با توجه به موقعیت خود، ظرفیت بی‌نظیری است.
پاسخ
ورود به پردیس راهآهن ممنوع است
مدتی قبل از طرف روزنامه با روابط‌عمومی راهآهن تماس گرفتیم تا درصورت امکان از فعالیت‌های این محوطه گزارشی تهیه کنیم. پیگیری‌ها به نتیجه نرسید و روابط‌عمومی به جواب کوتاهی درباره اینکه تمام این محوطه فعالیت‌های مربوط به راهآهن انجام می‌شود، بسنده کرد. در پاسخ‌های کتبی روابط‌عمومی راهآهن آمده است که «تمامی تعمیرات اساسی و جاری لکوموتیوها و واگن‌های مسافری در سایت پردیس راهآهن تهران انجام می‌شود و صددرصد مساحت آن شامل کارخانجات و خطوط مانوری و پارکینگ قطارهای مسافری است و با توجه به شرایط توسعه برنامه‌ریزی‌شده با کمبود فضا در سایت راهآهن تهران رو‌‌به‌رو هستیم. با عنایت به اینکه اعزام و راهبری تمامی قطارهای سطح کشور از ایستگاه مبدأ تهران تشکیل و تجهیز می‌شوند، لذا کل مساحت سایت تهران جهت اصلاح خطوط و سوزن‌بندی جدید و ساختمان‌های تعمیراتی و پشتیبانی قطارها را تشکیل خواهد داد.» روابط‌عمومی راهآهن همچنین تأکید کرده است که «با توجه به حفظ امنیت و ایمنی قطارها و لکوموتیوها و رعایت مقررات عمومی حرکت راهآهن و شرایط خاص حاکم بر آن به هیچ‌وجه به غیر از نیروهای متخصص و کار‌آزموده راهآهن اشخاص ثالث و غیرمرتبط حق ورود به مجموعه را ندارند و ورود افراد غیرمرتبط، عملیات سیر و حرکت و خدمات فعالیت راهآهن را به مخاطره خواهد انداخت.»
