آزمون تاریخی روسیه در قزاقستان

درحالی‌که نگاه‌ها به اروپا و اردوی نظامیان روس پشت مرزهای اوکراین بود، سربازان ارتش روسیه سر از آسیای میانه و خاک قزاقستان درآوردند؛ نیروهایی که قرار است طی روزها یا هفته‌های آینده در چارچوب سازمان پیمان امنیت جمعی (CSTO) به‌عنوان «نیروهای حافظ صلح» عمل کنند. شهرهای نورسلطان و آلماتی، پایتخت‌های سیاسی و اقتصادی قزاقستان و برخی‌شهرهای مهم دیگر این کشور از هفته گذشته صحنه اعتراضات خیابانی و درگیری معترضان با نیروهای پلیس بوده است. بهانه اعتراض‌ها، تصمیم ناگهانی دولت برای دوبرابر کردن گاز مایع یا LPG بوده که مورد استفاده اغلب ماشین‌ها در قزاقستان است. دلیل اصلی اما افزایش مشکلات معیشتی مردم طی سال‌های اخیر، به تأخیر افتادن اصلاحات در قزاقستان و همچنین ادامه کنترل نور سلطان نظربایف، رئیس‌جمهور پیشین، بر حکومت است. نظربایف در سال ۲۰۱۹ پس از 35سال حضور در قدرت و به‌دنبال یک‌سری اعتراض‌های محدود از قدرت کنار رفت، اما به اعتقاد بسیاری، دست‌نشانده خود، یعنی قاسم ژمات توکایف را بر کرسی ریاست‌جمهوری نشاند.
در پی به آشوب کشیده شدن خیابان‌ها، دولت از تصمیم خود منصرف شده و قیمت سوخت را برگردانده و رئیس‌جمهور هم کابینه را برکنار کرده است، اما خیابان‌ها همچنان صحنه درگیری است. درگیری‌ها در آلماتی که در جنوب شرق قزاقستان واقع شده، شدیدتر از دیگر شهرهاست. توکایف در واکنش، دیروز در یک پیام تلویزیونی خطاب به شهروندان قزاقستان و با «راهزن» خطاب کردن معترضان گفت: «من به نیروهای پلیس و ارتش دستور شلیک بدون اخطار و به قصد کشتن داده‌ام؛ ۲۰هزار راهزن با نقشه‌ مشخص و با بالاترین سطح آمادگی برای جنگ، به آلماتی حمله کرده‌اند.» نتیجه این درگیری‌ها 26کشته در سمت معترضان و 18کشته در سمت نیروهای امنیتی بوده است.
به گزارش خبرگزاری دولتی ریانووستی روسیه، 2هزار 500نیروی رزمی روسیه اکنون در پایتخت و آلماتی مستقر شده‌اند تا در کنار نیروهای امنیتی قزاقستان، نظم را به خیابان‌ها بازگردانند. این نیروها در پی درخواست رئیس‌جمهور قزاقستان و با هدف «مقابله با تروریسم» به این کشور اعزام شده‌اند. سازمان پیمان امنیت جمعی در طول عمر 20ساله خود، برای نخستین بار به یکی از کشورهای عضو نیرو اعزام کرده است. پیمان امنیت جمعی در سال ۱۹۹۲، پس از فروپاشی اتحاد شوروی و تشکیل «جمهوری‌های تازه استقلال یافته»، در شهر تاشکند ازبکستان امضا شد. کشورهای روسیه، ارمنستان، بلاروس، قزاقستان، قرقیزستان و تاجیکستان عضو این پیمان هستند. به اعتقاد بسیاری، هدف اصلی این پیمان که با محوریت روسیه به امضا رسید، محدود کردن گسترش ناتو و نفوذ آمریکا در آسیای میانه و قفقاز بوده است. روز پنجشنبه گذشته خبر اعزام نیروها از سوی نخست‌وزیر ارمنستان که ریاست دوره‌ای سازمان را در اختیار دارد اعلام شد، اما همه می‌دانند که تصمیم در مسکو اتخاذ شده است.
طبق ماده 4پیمان امنیت جمعی، درصورت حمله به خاک یکی از اعضا، دیگر کشورهای عضو به کمک او خواهند شتافت. منتقدان ولادیمیر پوتین می‌گویند که اعتراضات داخلی قزاقستان، «حمله» یک قدرت خارجی به این کشور نبوده و سازمان پیمان امنیت جمعی نمی‌تواند به این بهانه به قزاقستان نیرو اعزام کند. مخالفان روسیه معتقدند این کشور در سایه تنش با غرب بر سر اوکراین، به‌دنبال قدرت‌نمایی در قزاقستان است.