سیاوش فلاح‌پور- روزنامه‌نگار
پس از انتخابات شهرداری‌ها در ترکیه (سال2019) که با شکست حزب حاکم همراه بود، برگزاری زودهنگام انتخابات ریاست‌جمهوری به یکی از مطالبات اصلی احزاب مخالف اردوغان تبدیل شده است؛ احزابی که با اعتماد به نفس برآمده از پیروزی نسبی در انتخابات شهرداری، خود را پیروز انتخابات پارلمانی و ریاست‌جمهوری ترکیه در آینده می‌دانند.
در مقابل اما ائتلاف حاکم (متشکل از حزب عدالت و توسعه به همراه جنبش ملی) هرگونه درخواستی برای انتخابات زودهنگام را رد کرده و در برگزاری آن در موعد مقرر (نیمه سال2023) تأکید دارد. احزاب مخالف اردوغان این موضع را نشانه‌ای از تضعیف پایگاه اجتماعی او و همچنین ترس حزب حاکم از صندوق رأی به‌حساب می‌آورند. تمام اینها در حالی است که با وجود اصرار حامیان اردوغان بر جلوگیری از تغییر موعد انتخابات، عملا فضای سیاسی و اجتماعی این کشور از هم‌اکنون وارد تنش‌ها و دوقطبی‌های انتخاباتی شده است؛ به‌گونه‌ای که بسیاری از رسانه‌های ترکیه درباره ائتلاف‌های انتخاباتی و مشخصا گمانه‌زنی نسبت به گزینه‌های اصلی برای رقابت بر سر کرسی ریاست‌جمهوری سخن می‌گویند. با توجه به آن که نامزدی رجب طیب اردوغان از سوی حزب عدالت و توسعه برای انتخابات ریاست‌جمهوری تقریبا قطعی به‌شمار می‌آید، سؤال اصلی رسانه‌ها معطوف به شناسایی مهم‌ترین رقبای او در میدان است.
برای پاسخ به این سؤال در درجه اول باید بدانیم معادلات انتخاباتی هرگز به‌سادگی مسائل روی کاغذ نیست و تعیین سرنوشت آن به عوامل متعددی، ازجمله انسجام داخلی احزاب اپوزیسیون بستگی دارد. برای مثال ممکن است گزینه‌ای در معادلات اولیه و نظرسنجی‌ها قادر به شکست رئیس‌جمهور باشد اما در ادامه نتواند اجماع احزاب را برای حمایت یکپارچه از خود به‌دست آورد. مشابه این سناریو به‌خوبی در جریان رقابت‌های انتخاباتی سال2014 ترکیه (زمانی که براساس نظرسنجی‌ها، شکست اردوغان دور از ذهن نبود) قابل مشاهده است. در آن زمان کمال قلیچداراوغلو، رهبر حزب جمهوری خلق به‌دلیل رقابت‌های درون‌حزبی از ورود به انتخابات ریاست‌جمهوری اجتناب و زمینه را برای نامزدی محرم اینجه (رقیب خود برای رهبری حزب) فراهم کرد. قلیچداراوغلو در واقع می‌خواست با شکست اینجه مقابل اردوغان، او را از دایره رهبری حزب جمهوری خلق حذف کند؛ حتی اگر این تصمیم به قیمت عدم‌اجماع احزاب مخالف بر یک گزینه قطعی برای شکست اردوغان تمام می‌شد. بدون شک تکرار چنین سناریوهایی می‌تواند نتایج غیرمنتظره‌ای پیش روی انتخابات2023 قرار دهد. از سوی دیگر باید به خاطر داشته باشیم سیاست خارجی همواره نقش مهمی در تقویت جایگاه حزب عدالت و توسعه و شخص اردوغان در ترکیه داشته است. بر این اساس ممکن است حزب حاکم تلاش کند طی حدود یک‌سال‌ونیم آینده، با اتخاذ برخی سیاست‌های هدفمند در سیاست خارجی و منطقه‌ای، شانس خود برای رویارویی با رقبا را افزایش دهد؛ رقبایی که همچنان سرمست از پیروزی مهم خود در انتخابات شهرداری‌های سال2019 هستند. با ملاحظه تمامی این نکات، 3گزینه زیر را می‌توان مهم‌ترین رقبای رجب طیب اردوغان برای انتخابات ریاست‌جمهوری سال2023 ترکیه دانست.
اکرم امام‌اوغلو: بسیاری شهردار 51ساله استانبول را مهم‌ترین رقیب اردوغان برای ریاست‌جمهوری می‌دانند؛ مردی که موفق شد به سلطه 2دهه‌ای حزب عدالت و توسعه بر شهرداری این شهر پایان دهد. شهرداری استانبول در دهه1990، سکوی پرتاب اردوغان به‌سوی نخست‌وزیری و پس از آن ریاست‌جمهوری بود و بر همین اساس، بسیاری گمان می‌کنند اکرم امام‌اوغلو نیز با گذشت 2دهه، مسیر مشابهی را طی خواهد کرد. اگرچه امام‌اوغلو با حمایت مهم‌ترین حزب سکولار ترکیه به قدرت رسیده اما همانند اردوغان شخصیتی اسلامگراست. او که در خانواده‌ای متدین به دنیا آمده و حافظ قرآن است، اردوغان را به سوءاستفاده از هویت اسلامی جامعه ترکیه با هدف کسب منافع سیاسی متهم می‌کند. از آنجا که هویت اسلامی در کنار توسعه اقتصادی، مهم‌ترین ابزار انتخاباتی اردوغان طی سال‌های گذشته بوده است، بدون شک رقابت با امام‌اوغلوی اسلامگرا چالش سختی برای او به‌حساب می‌آید. البته مسیر امام‌اوغلو برای رقابت با اردوغان و شکست او نیز چندان هموار نیست. هم‌اکنون بخشی از سران حزب جمهوری خلق که حامی امام‌اوغلو در انتخابات شهرداری بودند، از نامزدی وی برای ریاست‌جمهوری حمایت نمی‌کنند.
عبدالله گل: یار پیشین اردوغان که همچون بسیاری دیگر از رهبران عدالت و توسعه، طی سال‌های اخیر از این حزب فاصله گرفته نیز رقیبی سرسخت برای رئیس‌جمهور ترکیه به‌حساب می‌آید. او با 71سال سن، هم‌اکنون گزینه اصلی حزب دمکراسی و پیشرفت (به رهبری علی باباجان) برای انتخابات ریاست‌جمهوری سال2023 است. امتیاز اصلی این جریان مقابل اردوغان، سهم بالایی است که در توسعه اقتصادی ترکیه طی سال‌های 2002 الی 2016 داشته است. این جریان مدعی است اردوغان با تکیه بر سیاست‌های اقتصادی و بین‌المللی شخصیت‌هایی نظیر علی باباجان، عبدالله گل و داووداوغلو به قدرت رسیده و سپس ترکیه را از مسیر صحیح این کشور طی 2دهه گذشته منحرف کرده است. عبدالله گل در سطح جامعه جهانی نیز از مقبولیت بالایی برخوردار است. با این حال روشن نیست گل با گذشت 6سال از حضورش در قدرت، تا چه اندازه قادر به کسب رأی شهروندان ترکیه باشد.
محرم اینجه: اینجه 57ساله بدون شک مهم‌ترین گزینه جریانات سکولار ترکیه برای شکست اردوغان به‌حساب می‌آید. او در اردیبهشت‌ماه سال‌جاری با خروج رسمی از حزب جمهوری خلق، حزب جدید خود به نام «مملکت» را تاسیس کرد؛ اقدامی که زنگ ورود زودهنگام وی برای شرکت در انتخابات ریاست‌جمهوری 2023 به‌حساب می‌آید. اینجه خود را نماینده میراث کمال آتاتورک می‌داند و با رویه‌های اسلامی حاکم بر بخش‌هایی از سیاست داخلی ترکیه طی سالیان اخیر به‌شدت مخالف است. البته اینجه در انتخابات سال2018 با کسب تنها 30درصد از آرای شهروندان ترکیه مقابل اردوغان شکست خورده است. او مسئولیت این شکست را متوجه رهبری حزب جمهوری خلق به‌دلیل عدم اجماع کامل برای حمایت از خود می‌داند.
صف‌آرایی رقبای اردوغان برای ریاست‌جمهوری 2023
در همینه زمینه :
