پروتکل‌هایی برای احترام متقابل
محسن پاک‌آیین- دیپلمات سابق جمهوری اسلامی ایران
موضوع تشریفات و رعایت عرف دیپلماتیک در روزهای اخیر به بهانه‌هایی مورد توجه قرار گرفته است. برای ورود به این بحث ابتدا باید بدانیم که تشریفات چیست. تشریفات مجموعه‌ای از آداب و آیین‌های رسمی است که معمولا مقامات رسمی کشورها مثل روسای جمهور، وزرای خارجه و دیپلمات‌ها آن را رعایت می‌کنند. رعایت این آداب به‌معنای احترام متقابل است و نوعی نزاکت دیپلماتیک و هماهنگی رفتاری تلقی می‌شود که مسئولان رسمی سعی در رعایت آن دارند.
حال با این تعریف باید توضیحاتی در رابطه با تصویری که از معاون وزیر خارجه با دبیرکل وزیر خارجه بلژیک منتشر شد، ارائه شود. هر دیپلمات باید طبق عرف جلوی پرچم خود بایستد و مرسوم نیست کسی کنار پرچم بایستد و این موضوع در تصاویری که از نشست‌ها و دیدارهای دیپلماتیک منتشر شده نیز مشهود است. به‌طور مثال، در تصویر توافق هسته‌ای مقامات 7کشور روبه‌روی پرچم خود ایستادند یا اگر در اجلاس‌های دیگر مثل عدم‌تعهد نیز نگاه کنید، مقامات زیر پرچم می‌ایستند. بنابراین نوع ایستادن آقای باقری کنی در مقابل پرچم کاملا درست و صحیح بوده است. در اینطور مواقع مأمور تشریفات وزارت خارجه باید به طرف‌ها بگوید که چگونه بایستند و شاید لازم بود که مقام تشریفات وزارت خارجه بلژیک نیز این موضوع را به دبیرکل وزیر خارجه این کشور یادآور می‌شد. نکته اینجاست که در چنین موضوعاتی ممکن است عدم‌دانش کافی منجر به انتقاد وارونه شود. از سوی دیگر در روزهای اخیر تغییر برنامه‌های رئیس‌جمهوری نیز باعث واکنش‌هایی شد. گفته شد که سفر رئیس‌جمهور به شیراز با 3روز تأخیر انجام شد. همچنین اعلام شد که رئیس‌جمهور با سخنرانی خود نشست افغانستان را در وزارت خارجه افتتاح میکند اما ناگهان معاون اول به وزارت خارجه رفت. نکته اینجاست که برای شخصیتی در سطح رئیس‌جمهور ممکن است کارهایی با اولویت بالا، به‌طور غیرمنتظره و غیرمترقبه پیش بیاید و برنامه‌های تعیین‌شده تغییراتی کند یا برهم بخورد. لذا در چنین شرایطی فرد دیگری به جای آنها در برنامه شرکت میکند و این در دنیا نیز امر پذیرفته‌شده‌ای است. آنطور که اعلام شد رئیس‌جمهوری به‌دلیل اولویت بالای مشکل سامانه‌های بنزین تشخیص دادند که باید در وزارت نفت و میان مردم حضور پیدا کنند و چنین موضوعی برای مخاطبان و حضار پذیرفته شده است. نکته دیگری که به آن اشاره شده این است که حضور رئیس‌جمهور در اجلاس‌های بین‌المللی وزارت خارجه مانعی ندارد و پیش از این نیز مواردی از این دست بوده است. به‌طور مثال، رئیس‌جمهور در سمینار سفرا که معمولا هر سال یا 2سال یک‌بار رئیس‌جمهور به وزارت خارجه می‌آیند و به لحاظ پروتکل هیچ اشکالی ندارد و اتفاقات پسندیده و نشانگر احترام است.
در پایان باید تأکید کنیم که رعایت پروتکل‌های تشریفاتی و عرف دیپلماتیک در مجامع و نشست‌های بین‌المللی اهمیت و پیام‌های بسیار زیادی دارد. همچنین رعایت عرف ظاهری و پوشش در مذاکرات بین‌المللی بسیار اثرگذار است و نشان‌دهنده توجه دیپلمات یا مقام رسمی به آراستگی است. طبیعتا پیام‌‌ها نیز در چنین شرایطی بهتر منتقل می‌شود و در جمهوری اسلامی ایران نیز برای دیپلمات‌ها و سفرا معمولا کت و شلوار سرمه‌ای با پیراهن سفید توصیه شده که با یقه بسته سه‌سانتی یا دیپلمات پوشیده می‌شود. رعایت عرف ظاهر و پوشش در مذاکرات بین‌المللی اقدام پسندیده‌ای است که مورد توجه میزبان و حضار نیز قرار می‌گیرد و خوشبختانه مسئولان و مقامات ایرانی هم به این مسئله توجه دارند و شاهد حضور مقامات و دیپلمات‌ها در مذاکرات با ظاهری آراسته هستیم.
