لرستان؛ سرزمین آبشارها

فاطمه کاظمی-خبرنگار

بسیاری از مردم ایران، استان لرستان را به آبشارهای زیبایش می‌شناسند؛ استانی که به‌دلیل برخورداری از شرایط ویژه جغرافیایی، از هر منطقه آن چند آبشار جاری است. این‌درحالی‌است که تاکنون 140آبشار دراین استان شناسایی شده که 70آبشار دائمی و 70آبشار فصلی هستند.
از این تعداد، 7آبشار به‌عنوان «میراث‌طبیعی» ثبت‌ملی شده‌اند، اما هنوز آن‌گونه که باید، به مردم ایران و حتی جهان معرفی نشده‌اند. اگر مسافران و گردشگران داخلی و خارجی این قابلیت‌ها را بشناسند، شاید به‌جای ایجاد ترافیک در برخی جاده‌های کشور، راه لرستان را در پیش بگیرند و به زیبایی‌های چشم‌نوازی برسند. این‌موضوع درحالی‌است که باید برای رونق گردشگری استان در شرایط پساکرونا برنامه‌ریزی‌های منسجمی انجام شود تا لرستان با بهره‌گیری از همه قابلیت‌های موجود، گام‌های شتابان‌تری درمسیر رونق اقتصاد گردشگری بردارد.

سومین حوزه پرآب کشور
آبشارها درحالی به‌عنوان قابلیت ویژه‌ای در حوزه گردشگری لرستان مطرح می‌شوند که آمارهای وزارت نیرو نشان می‌دهد لرستان سومین حوزه پرآب کشور است که حدود 5/12میلیارد مترمکعب از آب‌های جاری کشور دراین استان جریان دارد.
منبع آبی دیگر این استان بارش‌ باران است؛ در لرستان سالانه شاهد حدود530میلیمتر بارندگی هستیم که تقریبا از این مقدار 50درصد تبخیر، 40درصد روان‌آب و 10درصد نیز در منابع زیرزمینی ذخیره می‌شود. به عبارت دیگر، نیمی از این 530میلیمتر به شکل روان‌آب و ذخیره وارد دل زمین می‌شود.

جغرافیای آبشارها
یک کارشناس حوزه میراث‌فرهنگی لرستان با بیان اینکه این استان حدود 5رودخانه بزرگ دارد که جزو حوضه آبریز کرخه و کارون محسوب و درنهایت وارد خوزستان می‌شوند، می‌گوید: حوضه کرخه و کارون 5رودخانه بزرگ به نام‌های «کشکان»، «سیمره»، «زال»، «سزار» و «بختیاری» دارد که در مسیر آنها آبشارهای زیادی شکل گرفته است، اما شاخه‌های فرعی که این رودخانه‌ها را تشکیل می‌دهند، بیشترین آبشارها را تشکیل داده‌اند؛ مانند رودخانه «سرخاب» که شاخه‌ای فرعی از رودخانه‌های اصلی لرستان به‌شمار می‌رود.
«عطا حسن‌‌پور» ادامه می‌دهد: لرستان حدود 9هزارکیلومتر رودخانه دارد که در کنار مساحت این استان که 28هزارکیلومترمربع است، حجم زیادی از رودخانه‌ها را شامل می‌شود. نیمی از این استان نیز کوهستانی است و وقتی وارد کوهستان می‌شویم، پستی و بلندی‌های زیادی دارد و در واقع توپوگرافیک است. بنابراین هرجا که آب به یک پرتگاه می‌رسد، آبشار تشکیل می‌شود. بنابرای ویژگی‌هایی مانند حجم زیاد روان‌آب‌ها، وجود رودخانه‌های بسیار و وضعیت توپوگرافی منطقه، سبب تشکیل آبشارهای چشم‌نوازی می‌شود.وی می‌افزاید: در کنار اینها لرستان حجم قابل‌توجهی جنگل دارد که زمینه‌ساز ایجاد طبیعت زیبایی شده‌است. بنابراین همه این شرایط در این منطقه باعث شکل‌گیری این آبشارها شده و ویژگی‌های منحصربه‌فردی برای رونق طبیعت‌گردی در این استان فراهم آورده‌است که می‌تواند نقشی محوری در توسعه اقتصادی لرستان ایفا کند.

140 آبشار دائمی و فصلی
حسن‌‌پور با بیان اینکه تاکنون حدود 70آبشار دائمی در لرستان شناسایی شده‌است، اظهار می‌کند: این استان از حدود70 آبشار فصلی هم برخوردار است که دراین میان، 7آبشار بزرگ به‌عنوان «مناطق نمونه گردشگری» محسوب می‌شوند. نخستین آنها آبشار «بیشه» و بعد آبشارهای پلکانی «گریت» در خرم‌آباد، «آب‌سفید» در الیگودرز، «نوژیان» در خرم‌آباد، «وارک» در خرم‌آباد، «افرینه» در پلدختر و یکی هم «چکان» در الیگودرز است.
وی ادامه می‌دهد: آبشار چکان یک ویژگی منحصربه فرد دارد؛ اینکه آب آن در فصل بهار با صدای مهیبی سرازیر می‌شود؛ یعنی صدای آبشار به‌قدری مهیب است که گویی بمب منفجر شده‌است.
حسن‌‌پور دراین باره توضیح می‌دهد: آبخوان این آبشار، یعنی جایی که آب در کوه سرچشمه می‌گیرد، با آبخوان دریاچه گهر مشترک است. این آبشار در زمستان یخ می‌بندد و در آغاز فصل بهار و هنگامی که زمین گرم می‌شود، در یک روز و ساعت نامشخص به یکباره سرازیر می‌شود که با صدای مهیب و انفجارگونه‌ای همراه است.

چشم‌اندازی که دست‌نخورده باقی می‌ماند
این کارشناس میراث‌فرهنگی تأکید می‌کند: برای بیشتر آبشارهای هفت‌گانه لرستان که همگی ثبت‌ملی شده‌اند و مناطق گردشگری مهمی به‌حساب می‌آیند، به‌ویژه آبشار بیشه، زیرساخت‌های گردشگری مناسبی تدارک دیده شده‌است، اما برخی آبشارها نیز تعمدا دست‌نخورده نگه داشته شده‌اند. یعنی هتل، جاده و زیرساخت‌هایی از این دست در محدوده آنها ایجاد نشده‌است تا همچنان بکر باقی بماند.
حسن‌‌پور تصریح می‌کند: به‌عنوان مثال درمحدود آبشار وارک در خرم‌آباد زیرساخت ویژه‌ای ایجاد نشده‌است و سعی کرده‌ایم آن را بکر نگه داریم. البته راه دسترسی آن احیا شده‌است، اما قصد نداریم در نزدیکی آن سازه، مثلا سرویس‌بهداشتی و زیرساخت‌هایی مانند آن ایجاد کنیم.
وی ادامه می‌دهد: محدوده این آبشار قرار است دست‌نخورده باقی بماند، چراکه درمیان یک جنگل بسیار انبوه قرارگرفته است و اگر آنجا قرار بگیرید، هیچ‌گاه آسمان را نخواهید دید، چراکه درختان دوسوی آبشار و رودی که آبشار از آن جاری است، آنقدر ارتفاع گرفته‌اند که چیزی شبیه تونل ایجاد شده و منظره‌ای رویایی خلق کرده‌است.

ظرفیت‌های مغفول مانده
این کارشناس حوزه میراث‌فرهنگی با بیان اینکه در شهرستان خرم‌آباد با تعداد زیادی از آبشارها مواجه هستیم، می‌گوید: بیشترین آبشارها مانند نوژیان، گریت، وارک و بیشه در یک بخش کوچک قرار گرفته‌اند.
حسن‌‌پور می‌افزاید: آبشار گریت شامل 5سلسله آبشار است که به فاصله 100متر، 200متر و 300متر پشت سرهم قرار گرفته‌اند و هرکدام ویژگی‌های منحصربه‌فردی دارند و در نوع خودشان آبشارهای بی‌نظیری هستند. به‌جز این آبشارهای بزرگ و اصلی، چند آبشار دیگر هم هستند که اخیرا کشف شده‌اند.
وی ادامه می‌دهد: به‌عنوان مثال 2آبشاری که در سال1393 کشف شد، بسیار چشم‌نواز هستند. برای دیدن این 2آبشار که در منطقه «تنگه پنج» قرارگرفته‌اند، باید حداقل 200متر از آنها فاصله بگیرید. جالب اینجاست که هنوز به‌جز گروهی از عشایر، کسی در آنجا تردد نکرده‌ و بسیار بکر باقی مانده‌است. 
حسن‌‌پور می‌افزاید: آبشارها را می‌توان به‌مثابه برگ‌برنده‌ای برای رونق گردشگری استان لرستان به‌حساب آورد، اما هنوز آن‌گونه که باید از ظرفیت‌های موجود دراین حوزه استفاده نشده‌است. اگرچه برخی جاذبه‌های طبیعی استان باید دست‌نخورده باقی بماند، اما تقویت زیرساخت‌ها در محدوده آبشارهای ثبت‌ملی شده استان، رونق هرچه بیشتر گردشگری را به‌همراه دارد.
وی اضافه می‌کند: متأسفانه هنوز درباره برخی قابلیت‌های گردشگری لرستان اطلاع‌رسانی مناسبی نیز انجام نشده‌است. اینکه می‌گوییم لرستان سرزمین آبشارهاست، نباید صرفا درحد یک لقب باقی بماند، بلکه باید با انجام برنامه‌ریزی‌های لازم و تقویت زیرساخت‌ها، از این ظرفیت‌ها در راستای رونق روزافزون اقتصاد گردشگری لرستان و حتی کشور بهره بگیریم