یادداشت
اخبار غلط و تأخیر در ایمنی جمعی
بیژن یاور- مدرس دانشگاه و پژوهشگر در حوزه مدیریت بحران، ریسک و پدافند غیرعامل
انتشار مطالب و اخبار غیرموثق و بی‌پایه و اساس از نظر علمی باعث ایجاد اینفودمیک یا همه‌گیری و هجمه اطلاعات نادرست می‌شود که هم‌اکنون و براساس یکی از آمارهای منتشر شده موجبات تأخیر، تعلل و تردید و نیز ایجاد شبهه در 25درصد از افراد واجد شرایط واکسیناسیون شده است. یعنی این افراد براساس اطلاعات نادرست منتشر شده، اقدامی مؤثر برای واکسیناسیون انجام نداده‌اند؛ درصورتی که برخی از آنها قبل از دریافت اطلاعات نادرست تمایل به انجام این کار را داشته‌اند. به راستی چه باید کرد؟
با پاسخ بموقع به شبهات پیش آمده برای برخی از مردم، اینفودمیک‌ها باید به سرعت تحت کنترل قرار گیرند. در غیراین صورت شرایطی پیش خواهد آمد که مدیریت آن روزبه‌روز سخت‌تر خواهد شد؛ مثلا در برخی از کشورها کمپین‌های خاصی برای عدم‌شرکت در فرایند واکسیناسیون به راه افتاده است! و در برخی از کشورها مانند فرانسه نیز مسئله تا بدان حد جدی شده است که باعث درگیری و زد و خورد خیابانی بین موافقان و مخالفان واکسیناسیون و تزریق واکسن شده و در ایالات متحده و در برخی از کشورهای اروپایی منجر به خرید و فروش کارت واکسن جعلی برای فرار از واکسیناسیون گردیده است.
همواره باید به‌خاطر داشت که لازمه پاسخ مؤثر، هوشمندانه و برنامه‌ریزی شده به همه‌گیری بیماری ناشی از ویروس کرونا و ایمنی جمعی (Herd immunity) یا ایمنی گله‌ای، در قالب اقدام پیشگیرانه و مبتنی بر مدیریت ریسک، همانا مقابله مؤثر و مجدانه با اینفودمیک‌ها و مروجان اطلاعات غلط است که البته این نکته باید در کنار تامین واکسن، تسریع و استمرار در واکسیناسیون انجام شود. از همین رو باید اقدام مسئولانه و مجدانه مراجع تخصصی با اینفودمیک‌ها در دستور کار قرار گیرد تا افرادی که از واکسیناسیون اطمینان ندارند با خیال راحت به این مهم بپردازند.
می توان گفت که جامعه به مثابه یک کشتی است که سرنوشت همه به طی طریق درست آن بازمی‌گردد. در این مورد نیز پرواضح است که ایمنی جمعی زمانی حاصل می‌شود که همه با یکدیگر، همدلی، همفکری، همراهی، همکاری و هم‌افزایی داشته باشیم و این امر، زمانی محقق می‌شود که افراد همدیگر را درک کنند و متوجه باشند که واکسن زدن فقط برای خود فرد مهم نیست بلکه روی جامعه هم تأثیرگذار است. بدین معنا که هرچه زودتر به حد آستانه مصونیت برسیم، ایمنی جمعی نیز زودتر محقق می‌شود. در غیراین صورت باید شاهد آن بود که بسیاری از افراد، آسیب دیده و گرفتار شوند. این مطلب در جهان نیز مصداق دارد؛ بدین مفهوم که نه‌تنها در داخل کشور بلکه در منطقه و جهان نیز باید شرایط مقابله با اینفودمیک‌ها و کسب ایمنی جمعی از طریق واکسیناسیون فراهم شود. در سطح جهان نیز جامعه بشری همچون پیکری واحد و یکپارچه است. مسافرانی در کشتی دنیا به سفر خود که همانا زندگی است مشغولند و نیاز به یاری کشورهای کمتر برخوردار در تامین واکسن، به خوبی حس می‌شود.
ایمنی جمعی از طریق ابتلا یا واکسیناسیون بخش اعظم جامعه قابل حصول است. تا زمانی که جمعیت مورد بحث به درصدی مشخص از مصونیت در برابر بیماری ناشی از ویروس کرونا نرسد ایمنی جمعی حاصل نمی‌شود. اما سؤال این است چه درصد، چه حد نصاب یا چه حد آستانه و سطحی از مصونیت برای یک جامعه در برابر همه‌گیری مورد نیاز است؟
اصطلاح «ایمنی جمعی» در طول همه‌گیری کرونا به‌عنوان نقطه‌ای که در آن همه‌گیری فروکش می‌کند، مطرح شده است، اما به راستی چه درصدی از جمعیت از طریق عفونت یا واکسیناسیون باید به مصونیت در برابر کرونا برسند تا به این نقطه مطلوب برسیم!
نیویورک تایمز به این مطلب اشاره می‌کند که بسیاری از اپیدمیولوژیست‌ها اصطلاح «ایمنی جمعی» را در طول همه‌گیری کرونا به‌عنوان نقطه‌ای که در آن همه‌گیری فروکش می‌کند، مطرح می‌کنند. اما درخصوص اینکه چه درصدی از جمعیت از طریق عفونت یا واکسیناسیون باید به مصونیت در برابر کرونا برسند اختلاف نظرهایی وجود دارد.
دکتر آنتونی فاوچی (Dr.Anthony S.Fauci)، پزشک و دانشمند آمریکایی- ایتالیایی تبار و رئیس انستیتوی ملی آلرژی و بیماری‌های عفونی ایالات متحده هم در روزهای ابتدایی پاندمی کرونا به همین رقم ۶۰ تا ۷۰درصد که اغلب کارشناسان ذکر کرده‌اند، اشاره کرده بود، اما در یک مصاحبه تلویزیونی در حدود یک‌ماه پیش رقم ۷۰ تا ۷۵ درصد را ذکر کرد و هفته پیش در مصاحبه دیگری این رقم را تا ۷۵ تا ۸۰ درصد بالا برد.
فاوچی بعدا در یک گفت‌وگوی تلفنی تصدیق کرد که او به‌تدریج اما عامدانه این رقم را بالا برده است. او گفت علت این کار تاحدی ناشی از دانسته‌های جدید و تا حدی مربوط به احساسش در این‌باره است که مردم آماده‌اند نظر واقعی‌اش را بشنوند. لذا واقعیت آن است که رقم بالاتری از مصونیت در برابر کرونا برای ایمنی جمعی لازم است.
دیگر اپیدمیولوژیست‌های برجسته نیز نتیجه‌گیری‌های فاوچی را تأیید می‌کنند. به‌گفته آنها میزان ۶۰ تا ۷۰ درصدی مصونیت برای رسیدن به ایمنی جمعی که در ابتدای پاندمی ذکر شد، بدون شک بسیار پایین است. البته این متخصصان این هشدار را هم می‌دهند که همه نظرها درباره میزان لازم مصونیت برای رسیدن به ایمنی جمعی «تخمین‌هایی براساس حدس و گمان» هستند.
نتیجه اینکه به‌نظر می‌رسد که باید درخصوص پارادوکس و تعارض منافع ذهنی عدم‌واکسیناسیون برخی افراد و احتمال سالم ماندن در برابر جهش‌های پیاپی ویروس کرونا تمهیداتی جدی بیندیشیم و راه‌حلی کارساز بیابیم. باید همواره توجه داشته باشیم که این مورد یعنی عدم‌واکسیناسیون درصدی از افراد جامعه همواره باعث پایین نگه داشتن و برهم ریختن نظم واکسیناسیون و به تبع آن تأخیر تحقق ایمنی جمعی که ممکن است به برخی افراد و خانواده آنها ضربه‌ای غیرقابل جبران بزند می‌گردد. لذا به‌نظر می‌رسد که بهتر است مقابله با اینفودمیک‌ها، رفع شبهه و شفافیت مفاهیم، فرهنگسازی و آموزش همگانی را در دستور کار خود قرار دهیم. لحظه‌ها مهم است. متفاوت بیندیشیم!
