گزارش
سربازی حرفه‌ای می‌شود؟
گزارش همشهری از موج جدید مطالبات درباره حذف قید اجبار از سربازی که این بار به بسیج دانشجویی دانشگاه تهران رسیده است
نیما شایان- خبر‌نگار
هر چند‌ماه یک‌بار در کشور موجی درباره ایجاد تغییر در سربازی همچون کاهش یا افزایش طول خدمت، داوطلبانه و حرفه‌ای‌شدن خدمت سربازی و... به راه می‌افتد و بعد از مدتی آتش‌اش فروکش می‌کند. البته در دوره‌های مختلف مجلس برخی نمایندگان بوده‌اند که لزوم تغییر در سربازی را مطرح می‌کردند اما به تازگی و برای نخستین بار پرچم مخالفت با مدل فعلی خدمت سربازی از سوی بسیج دانشجویی بلند شده است. بسیج دانشجویی دانشکده‌های فنی دانشگاه تهران نمایشگاه عکس شهدای سرباز را در مقابل سردر این دانشگاه برپا و بیانیه‌ای در مورد سربازی اجباری صادر کرده که در آن بر ناکارآمدی سربازی اجباری تأکید شده و مطالبه دانشجویان را تغییر وضعیت فعلی سربازی به سربازی حرفه‌ای عنوان کرده است.
هشتگ «سربازی حرفه‌ای» دوباره داغ شد
البته همزمان با این حرکت دانشجویی، پیامی به نام حجت الاسلام والمسلمین مصطفی رستمی، رئیس نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری در دانشگاه‌ها در شبکه‌های اجتماعی منتشر شد که حاکی از این بود که گویا رویکرد تحولی در دوران خدمت و بررسی سربازی حرفه‌ای در دستور کار مراجع عالی این موضوع به‌خصوص ستادکل نیروهای مسلح قرار گرفته است. در صفحه توییتر منتسب به حجت‌الاسلام والمسلمین مصطفی رستمی، آمده است: «با درایت مقام معظم رهبری و همکاری ستاد کل نیروهای مسلح، طرح تحول دوره خدمت نظام وظیفه در دستور کار قرار گرفته است. ان‌شاءالله به‌زودی جزئیات این طرح تحول اعلام خواهد شد.»
همچنین استفاده از هشتگ‌های «سربازی حرفه‌ای» و «ظرفیت نخبگان» در این پیام توییتری، این مسئله را به ذهن متبادر می‌کند که گویا قرار است گام‌هایی جدی به‌منظور ایجاد تحول در سربازی برداشته شود. اما در کمتر از یک روز از خبری‌شدن و انتشار وسیع این توییت، دفتر رئیس نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری در دانشگاه‌ها به باشگاه خبرنگاران جوان اعلام کرد که «حجت‌الاسلام والمسلمین رستمی هیچ صفحه شخصی در شبکه‌های اجتماعی ندارد و مطالبی که به نام او در این صفحه منتشر می‌شود، جعلی است.»
هرچند که موج خبری تحول در سربازی و پیگیری حرفه‌ای‌شدن سربازی با تکذیب این توییت دوباره به سردی گرایید اما همین که دانشجویان بسیجی دانشگاه تهران وارد طرح موضوع و مطالبه‌گری در این‌باره شده‌اند، حاکی از ورود یک جبهه جدید به جریان انتقادها نسبت به شرایط فعلی دوران خدمت سربازی است؛ البته که در ادوار مختلف مجلس شورای اسلامی ازجمله مجلس یازدهم نیز برخی نمایندگان همواره در این‌باره تلاش‌هایی کرده‌اند.
درس می‌خوانیم که سربازی نرویم
مهدی بهمن‌آبادی، مسئول بسیج دانشجویی پردیس دانشکده‌های فنی دانشگاه تهران، درباره برگزاری نمایشگاه عکس شهدای سرباز، به همشهری گفت: «درخواست اصلی ما این است که ستاد کل نیروهای مسلح این مسئله را قبول کند که سربازی یک امر چندبعدی است و نباید صرفا نگاه امنیتی به آن داشت و نباید راه انتقاد نسبت به مدل فعلی سربازی بسته باشد. هر سازوکاری در کشور دارای آسیب‌ها و مزایایی است و لازم است آسیب‌ها رفع شود. اما اینکه گفته می‌شود نمایندگان مجلس و کاندیداهای ریاست‌جمهوری حق اظهارنظر درباره تحول در سربازی را ندارند، نگاه درستی نیست بلکه انتظار می‌رود طوری به مسائل نگاه شود که راه اصلاح همیشه باز باشد. ستاد کل نیروهای مسلح بپذیرد که سربازی اجباری به نحو فعلی دارای مشکلات متعددی است ولی تاکنون هیچ نشانه‌ای از ستاد کل ندیده‌ایم که این مشکلات را بپذیرد.»
مسئول بسیج دانشجویی پردیس دانشکده‌های فنی دانشگاه تهران در تشریح عمده مشکلات سربازی اجباری به تعویق در ازدواج و اشتغال جوانان اشاره کرد و گفت: «یکی از انگیزه‌های خیلی از دانشجویانی که به‌طور خودخواسته طول دوره تحصیل در مقطع کارشناسی را طولانی می‌کنند یا تصمیم به تحصیل در مقطع کارشناسی‌ارشد می‌گیرند، این است که زمان طولانی‌تری را دانشجو باشند تا به سربازی نروند.» این فعال دانشجویی دانشگاه تهران همچنین عنوان کرد که در اردیبهشت‌ماه امسال در نامه‌ای مفصل به رئیس ستاد کل نیروهای مسلح، به تشریح دلایل خود برای انتقاد نسبت به سربازی اجباری پرداختیم.
البته موج‌های خبری درباره تغییر در مدل سربازی در کشور کم‌سابقه هم نیست. اوایل امسال هم بحث درباره ضرورت ایجاد تغییر در سربازی از سوی امیرحسین قاضی‌زاده هاشمی، نایب‌رئیس سابق مجلس شورای اسلامی دامن زده شد. قاضی‌زاده هاشمی که با انتشار آمار 3میلیونی مشمولان غایب در کشور به نوعی آغاز‌کننده دوباره انتقادها نسبت به مدل فعلی سربازی بود، در مطلبی که در حساب کاربری خود در توییتر منتشر کرد، تأکید کرده بود: «باید سربازی اجباری جمع شده و نیروهای متخصص نظامی برای حراست از امنیت و اقتدار کشور استخدام شوند.»
علاوه بر قاضی‌زاده هاشمی، نمایندگان دیگری نیز در مجلس یازدهم حضور دارند که نگاه‌شان درباره لزوم تغییر در سربازی به همین سمت و سو متمایل است؛ ازجمله ابوالفضل ابوترابی، عضو کمیسیون امور داخلی کشور و شوراهای مجلس شورای اسلامی که از حامیان جدی حذف سربازی به روش کنونی است. او معتقد است: «اکنون با این قانون، 3میلیون غایب و سرباز فراری داریم و جوانان را مجرم کرده‌ایم؛ در جامعه‌ای که قانون منطبق بر واقعیت نباشد، شهروندان مجرم تلقی می‌شوند. به همین‌خاطر قانون فعلی سربازی نیازمند تغییر
بنیادی است.»
قاضی‌زاده هاشمی (که اکنون رئیس بنیاد شهید است) در دوران تبلیغات انتخابات ریاست جمهوری به عنوان یکی از کاندیداها نیز حذف سربازی اجباری را به‌عنوان یکی از وعده‌های خود به جوانان ایرانی مطرح می‌کرد و در این‌باره می‌گفت: «در دولت احتمالی آینده من، حذف سربازی اجباری و انجام سربازی به‌صورت حرفه‌ای و داوطلبانه پیگیری می‌شود. هم‌اکنون وقت و انرژی جوانان در قالب ۲ سال خدمت سربازی گرفته می‌شود، درحالی‌که طی این مدت آنان می‌توانند کارآفرینی نمایند و اقتصادمحور عمل کنند و یا در امور کشاورزی و دامداری به پدران‌شان کمک کنند و یا حتی تشکیل خانواده دهند.» البته پس از مشخص‌شدن نتایج انتخابات و تصمیم این مدافع سرسخت سربازی داوطلبانه و حرفه‌ای برای خروج از مجلس و پیوستن به کابینه سیزدهم، دیگر موج اخبار مربوط به تغییر در سربازی هم خوابید، به‌طوری‌که دیگر نمایندگان پیگیر و مدافع این ایده نیز دیگر از تب و تاب صحبت‌کردن درباره حذف سربازی اجباری افتادند.
به‌عنوان مثال، ابوالفضل ابوترابی، نماینده مردم نجف‌آباد که از نمایندگان پیگیر درباره سربازی حرفه‌ای و داوطلبانه بود، حالا در پاسخ به همشهری درباره اینکه تلاش‌های نمایندگان به چه مرحله و جمع‌بندی رسیده است، گفت: «فعلا که هیچ. البته پرونده این موضوع بسته نشده است. منتها ستاد کل نیروهای مسلح هنوز پیشنهادهای خود درباره تحول در سربازی را ارائه نکرده و ما منتظر پیشنهادهای آنها هستیم.»
تغییر قانون سربازی در دستورکار مجلس نیست
پیگیری از کمیسیون تخصصی این موضوع در مجلس شورای اسلامی نیز نشان می‌دهد که کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس هم فعلا بحث و بررسی درباره تغییرات سربازی را در دستور کار ندارد. ابراهیم رضایی، عضو کمیسیون امنیت ملی مجلس شورای اسلامی در گفت‌وگو با همشهری در پاسخ به اینکه آیا بحث تحول در سربازی در کمیسیون تخصصی مربوطه مطرح شده است، گفت: «از آغاز مجلس یازدهم تاکنون ندیده‌ام که در کمیسیون امنیت ملی مجلس به‌طور کلی صحبتی درباره بحث سربازی ازجمله سربازی حرفه‌ای صورت گرفته باشد.» ابوالفضل عمویی، عضو دیگر کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس نیز به همشهری گفت: «سال گذشته جلساتی درباره تحول در سربازی در کمیته دفاعی کمیسیون امنیت ملی مجلس تشکیل شد اما این بحث به‌دلیل ملاحظات ستاد کل نیروهای مسلح، به نوعی متوقف شد و جلو نرفت.»
جوسازی برای ایجاد تردید در نوسربازان
البته برخی نمایندگان مجلس در واکنش به فعالیت‌های همکاران خود برای داوطلبانه و حرفه‌ای‌شدن سربازی معتقدند که تغییر در نظام سربازی از مسیر دیگری می‌گذرد. به‌عنوان مثال، سهراب گیلانی، نماینده مجلس یازدهم که از فرماندهان سابق سپاه‌پاسداران و معاون بسیج کل کشور بوده، معتقد است: «تصمیم‌گیری درباره پیشنهاد برچیده‌شدن سربازی اجباری در ایران به‌معنای داوطلبانه‌شدن سربازی تنها در صلاحیت فرمانده معظم کل قوا و نیروهای مسلح است.» همانگونه که سردار موسی کمالی، مشاور عالی قرارگاه مرکزی مهارت‌آموزی سربازان نیروهای مسلح که پیش‌تر دارای سابقه طولانی در مدیریت اداره سرمایه انسانی سرباز ستاد کل نیروهای مسلح بوده است نیز به همشهری گفت: «موضوع تجدیدنظر در مدل خدمت سربازی، یک بحث پیچیده نظامی است و باید فرماندهان عالی‌رتبه نیروهای مسلح و استراتژیست‌های نظامی در این موضوع نظر بدهند. همچنین این بحث‌ها باید در جلسات تخصصی با حضور مسئولان دفاعی و امنیتی کشور مطرح شود. تصمیم‌گیری درباره سربازی که به مسائل دفاعی و امنیتی ربط دارد، نیازمند تصمیم‌گیری در سطوح عالی دفاعی و نظامی است.»
کمالی در واکنش به توییت منتسب به رئیس نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری که مدعی در دستور کار قرار گرفتن طرح تحول دوره خدمت نظام وظیفه بود نیز به همشهری می‌گوید: «این حرف‌ها چیزهایی است که برخی به اسم مسئولان درست می‌کنند و هدف‌شان فقط ایجاد یک جو روانی است. آنها طوری شانتاژ می‌کنند تا جوانان را برای اعزام به سربازی مردد کنند. این در حالی است که اصلاح در مدل خدمت سربازی، مجرای خاص خود را دارد.» مشاور عالی قرارگاه مرکزی مهارت‌آموزی سربازان نیروهای مسلح در پاسخ به اینکه آیا به تازگی بسته پیشنهادی برای تحول در سربازی تدوین نشده است، گفت: «هر وقت لازم باشد، بسته پیشنهادی داده می‌شود.»
در همینه زمینه :
