بزن باران! ما آماده‌ایم

مهدی اسماعیل پور

 
سیل و آب‌‌گرفتگی از تهدیدات فصل پاییز و آغاز بارندگی‌ها است که در اطراف رودخانه‌ها و مسیل‌ها این خطر دوچندان می‌شود. منطقه ۲۱ از معدود مناطق شهر تهران است که چند کیلومتر رودخانه و مسیل در آن جریان دارد و آب از کوهستان‌ها و چشمه‌های شمال غربی تهران تا مناطق پایین دست جاری می‌شود. صحبت از رودخانه «کن» و مسیل «قوری چای» است که اغلب در پاییز و زمستان با آغاز بارش‌ها پرآب می‌شوند. در کنار زیاد شدن حجم آب، مواردی چون وجود پل‌های کم‌ارتفاع، سازه‌ها و تغییرات غیر‌طبیعی که در مسیر حرکت رودخانه و مسیل ایجاد شده‌اند، هم‌‌چنین گل و لای، ضایعات و زباله‌هایی که در بستر رودخانه و مسیل جمع می‌شوند، احتمال آب‌‌گرفتگی و سیل را افزایش می‌دهد. به‌ویژه که بالا آمدن آب در این مسیل و رودخانه، رفت‌وآمد در بزرگراه‌های پر‌‌ تردد و شاهراه‌هایی مانند «فتح»، «شهید لشکری» و «شهید فهمیده» (آزادراه تهران‌ـ کرج) را مختل کرده و حتی ممکن است با توجه به شدت بارندگی و آب‌‌گرفتگی شاهد تخریب پایه‌های پل روگذر و مسدود شدن کامل مسیر باشیم. در نخستین روزهای پاییز نگاهی به آخرین وضعیت بخشی از مسیل قوری چای و رودخانه کن انداخته‌ایم که در محدوده منطقه ۲۱ جریان دارد.

آب‌‌گرفتگی در کن و قوری چای نخواهیم داشت
«امیرحسین قاسمی»، مدیر مسیل‌ها و قنوات شهرداری منطقه ۲۱، درباره لایروبی رودخانه کن و آمادگی لازم برای بارش‌های احتمالی به همشهری محله می‌گوید: «لایروبی رودخانه کن و مسیل قوری چای به‌طور کامل انجام شده است و برای فصل پاییز و آغاز بارندگی‌ها آماده هستیم. لایروبی رودخانه کن به‌طور معمول ۲بار در سال انجام می‌شود. دومین لایروبی رودخانه کن، اواخر فصل تابستان، یعنی ۲۵ شهریورماه به پایان رسید. تا ۱۵ مردادماه کارهای مربوط به هماهنگی‌ها و کسب مجوزهای لازم برای انجام این کار گرفته شد و پس از آن ماشین‌آلات سنگین برای لایروبی وارد بستر رودخانه شدند. با توجه به اینکه بخش زیادی از بستر رودخانه کن در محیط‌های نظامی و فرودگاهی قرار دارد، باید پیش از آغاز کار لایروبی با ارگان‌های مربوطه هماهنگی‌‌ها انجام می‌شد. لایروبی رودخانه کن طی ۵ روز به پایان رسید. طول رودخانه کن در محدوده منطقه ۲۱، ۴ هزار‌متر است. رودخانه کن در محدوده منطقه ما از جنوب بزرگراه شهید فهمیده تا جنوب بزرگراه فتح امتداد دارد. با کارهای انجام شده بی‌‌شک در فصل بارندگی این رودخانه به هیچ عنوان دچار آب‌‌گرفتگی نخواهد شد.» قاسمی با بیان اینکه با لایروبی انجام شده خطر ریزش پل کن نیز برطرف شده است می‌گوید: «پل روگذر فتح به سبک پل‌های قدیمی یک شمع(ستون و پایه) در بستر رودخانه کن قرار دارد که به مرور زمان رسوبات، ضایعات، شاخ و برگ‌ها اطراف شمع پل جمع و انباشته می‌شوند و حالت جزیره‌ای شکل پیدا می‌کنند که این موضوع خطرناک است و امکان دارد با نفوذ آب به فونداسیون پل، منجر به تخریب آن شود. شبیه اتفاقی که حدود ۸ سال پیش در یکی از پل‌های غرب تهران افتاد و باعث ریزش آن شد.»


امیرحسین قاسمی/ مدیر مسیل‌ها و قنوات شهرداری منطقه 21

نیاز به مراقبت و لایروبی دائمی در قوری چای
مدیر مسیل‌ها و قنوات شهرداری منطقه ۲۱ تأکید می‌کند که برخلاف رودخانه کن، مسیل قوری چای نیاز به مراقبت و نگهداری دائمی دارد. قاسمی می‌گوید: «ماشین‌آلات لایروبی همواره در قوری چای حضور دارند و به‌طور مرتب این مسیل را لایروبی می‌کنند تا دچار مشکل آب‌‌گرفتگی نشویم. تنها در فصل تابستان و تیرماه ممکن است کارگران برای مدت کوتاهی استراحت کنند و غیر از این مرتب در حال فعالیت در داخل بستر مسیل قوری چای هستند، چراکه قوری چای بستر مناسبی ندارد و لازم است که لایروبی در آنجا به‌طور مستمر انجام ‌شود.» به گفته این مسئول طول مسیل قوری چای در منطقه، حدود ۳۸۰۰‌متر می‌شود.

جمع‌آوری ۱۱ هزار تن رسوب در طول سال
قاسمی از جمع‌آوری حدود ۱۱ هزار تن رسوبات از رودخانه کن و مسیل قوری چای خبر می‌دهد: «مسیل کن نوعی رودخانه است. فرق مسیل و رودخانه در این است که مسیل در زمان‌های از سال به‌طور کامل خشک است، مانند قوری چای که در فصل بارش آب دارد و ‌‌در فصل‌های غیربارندگی خشک می‌شود. اما کن از این حالت در آمده است و همواره در بستر آن آب جریان دارد. در فصول مختلف میزان رسوبات در این رودخانه متفاوت است، در زمستان و بهار بیشتر و در فصول دیگر رسوبات کمتری دارد. با توجه به اینکه رودخانه کن از روستای «کن –سولقان» در حریم منطقه ۵ و از ۲ به منطقه ۲۱ می‌رسد، در مسیر، شاخ و برگ و رسوبات و هرچیزی که سرراهش باشد همراه خود شسته و به پایین دست یعنی منطقه ما می‌آورد، برای همین رسوبات به‌صورت منظم باید هر سال از بالا تا پایین لایروبی شوند. معمولاً در طول سال از رودخانه کن حدود هزار تن رسوبات لایروبی می‌شود، اما میزان رسوبات در مسیل قوری چای بسیار بیشتر است. با توجه به اینکه مسیل قوری چای در بالا دست و در محدوده منطقه ۲۲ و بخشی از مسیر آن در منطقه ۲۱، از بزرگراه شهید فهمیده تا بزرگراه شهید لشکری بستر‌سازی شده و کف آن بتنی است، هر رسوباتی که از بالا دست می‌آید بر روی کف بتنی سر می‌خورد و با شدت به سمت پایین مسیل می‌آید و مابین جنوب بزرگراه شهید لشکری تا بزرگراه فتح جمع می‌شود چون این محدوده، بستر آماده‌ای ندارد و همان بستر طبیعی از خاک و شن است. در طول سال از مسیل قوری چای معمولاً حدود ۱۰ هزار تن گل و لای جمع‌آوری می‌شود. ارتفاع کم پل بزرگراه فتح یکی از مشکلات اصلی ما در مسیل قوری چای است. برخلاف رودخانه کن که معمولاً دوبار در سال لایروبی می‌شود، در مسیل قوری چای باید لایروبی مستمر داشته باشیم تا زمان شروع بارندگی‌ها به‌ویژه در پل فتح، دچار مشکل آب‌‌گرفتگی نشویم.»

یک مشکل قدیمی و حل نشده در قوری چای
یکی از مشکلات جدی قوری چای تغییراتی است که از سوی پادگان صنایع نظامی «شهید کلاهدوز» در مسیر حرکت این مسیل ایجاد شده است. قاسمی، مدیر مسیل‌ها و قنوات شهرداری منطقه ۲۱، در این‌باره هم می‌گوید: «پادگان صنایع شهید کلاهدوز مسیر طبیعی رودخانه را قطع کرده و برای تغییر مسیر در ۲ قسمت شکست‌هایی با زاویه ۹۰ درجه به آن داده است. این موضوع سبب می‌شود تا رسوبات و ضایعات داخل مسیر پس از برخورد به دیواره مسیل پس زده شده و در یک‌‌جا انباشته شود. در نتیجه با مشکل تشدید خطر آب گرفتگی در هنگام بارش‌ها مواجه می‌شویم. با وجود مذاکرات و پیگیری‌های طولانی و مستمر برای بازگشت مسیل به مسیر طبیعی خود، هنوز در این‌باره به نتیجه نرسیده‌ایم. تنها توافق صورت گرفته این است که در هنگامی که شدت بارش‌ها زیاد شود و حجم آب مسیل قوری چای افزایش پیدا کند و شرایط اضطراری شود، پادگان شهید کلاهدروز ۲ مسیر انحرافی باز کند تا سطح آب بالا نیاید. البته کانال‌های قدیمی مسیل هنوز در داخل پادگان موجود هستند.»

دیگر هیچ فاضلابی به کن ریخته نمی‌شود
یکی از مشکلاتی که رودخانه کن در سال‌‌های گذشته با آن مواجه بود، سرریز شدن فاضلاب برخی از کارخانجات و صنایع به داخل آن بود. قاسمی، مدیر مسیل‌ها و قنوات شهرداری منطقه ۲۱ به همشهری محله خبر می‌دهد که با پیگیری‌های انجام شده، امروز در این محدوده هیچ فاضلاب و پسماندی به داخل رودخانه ریخته نمی‌شود: «در محدوده‌ای از رودخانه کن که در منطقه ۲۱ واقع شده است، تنها فاضلاب یکی از صنایع این محدوده به داخل رودخانه ریخته می‌شد که با هماهنگی محیط‌زیست شهرداری این موضوع برطرف شد و تاکنون هیچ مورد دیگری از ریختن فاضلاب و آب پسماند به داخل کن مشاهده و گزارش نشده است.»