واکسیناسیون راه نجات است؛ از واکسن نترسید

سیدمحمدرضا هاشمیان- اپیدمیولوژیست و استاد دانشگاه علوم پزشکی‌شهید بهشتی

واکسن‌ها به شیوه‌ای امن بدن ما را برای مبارزه با عفونت آموزش می‌دهند. این واکسن‌ها به سیستم دفاعی- سیستم ایمنی بدن - کمک می‌کنند که ویروس را به‌عنوان یک مهاجم شناسایی کرده و خود را برای مبارزه با آن آماده کند. بنابراین، هنگامی که سیستم‌ایمنی بداند چطور باید با یک بیماری مقابله کند، اگر با فرم واقعی بیماری هم روبه‌رو شود می‌تواند از پس آن بربیاید. به رغم اهمیت و ضرورت تزریق واکسن در درمان بیماری‌ها از جمله کرونا، عده‌ای از مردم در سراسر جهان، اقدام به تزریق نکرده و حتی با راه‌انداختن آنچه «جنبش ضد‌واکسن» نام گرفته در برابر روند واکسیناسیون مقاومت و مبارزه می‌کنند. بسیاری از کسانی که از واکسن می‌ترسند، تحت‌تاثیر تبلیغات منفی و بعضا عجیبی که علیه واکسن در فضای مجازی و رسانه‌های اجتماعی وجود دارد قرار می‌گیرند. این افراد همچنین در خصوص بی‌خطر بودن یا عوارض جانبی واکسن مطمئن نیستند  یا به شرکت‌ها و کشورهای سازنده واکسن بی‌اعتماد هستند. در کشور ما نیز بر اساس اطلاعات موجود، بین 25 تا 30درصد جمعیتی که باید واکسینه شوند، از انجام آن خودداری کرده‌اند. همانطور که پیش‌تر گفته شد، ترس از واکسن در همه جای دنیا وجود دارد ولی به نظر می‌رسد در کشور ما شدت و درصد این ترس بیشتر از سایر جوامع است. در کنار ترس از واکسن، خیلی‌ها به تاثیر واکسن بی‌اعتماد هستند. اگر بخواهیم علت ترس و بی‌اعتمادی را ریشه‌یابی کنیم به خوبی متوجه می‌شویم که یکی از علت‌های مهم ترس این است که برخی از افراد اعتقاد دارند این ویروس ساخت دست بشر است به همین دلیل از واکسنی که علیه ویروس است هم می‌ترسند. با وجود این، به نظر می‌رسد در عدم‌مبادرت به تزریق واکسن، نسبت بی‌اعتمادی بیشتر از ترس از واکسن است؛ علت اصلی این بی‌اعتمادی، این است که از همان ابتدای شیوع کرونا و در ادامه روند ساختن واکسن و سایر مسائل حول آن، به جای اینکه متخصصان و کارشناسان واقعی در مورد واکسن صحبت کنند، در یک سال اخیر، کسانی تریبون به دست بودند که خود علیه واکسن تبلیغات منفی کرده و بارها عنوان کردند که واکسن فقط جنبه اقتصادی دارد یا فقط ۷۰روز موثر است! به علت شایعاتی از این دست، عده‌ای از مردم اعتمادشان را نسبت به واکسن از دست داده‌اند. در کنار عامل گفته‌شده یعنی فقدان آگاهی‌رسانی و شفافیت، باید قبول کنیم که عده‌ای نیز از بودن کرونا راضی هستند و تمایلی به پایان زمانه کرونایی ندارند؛ به همین دلیل به دنبال ایجاد شایعات در مورد واکسن هستند و به عنوان مثال تبلیغ می‌کنند که واکسن توطئه‌ای برای کشتن انسان‌هاست یا مثلا عوارض واکسن از خود کرونا بدتر است و ... .
بهترین راهکار برای اعتمادسازی و تقابل با شایعه‌سازان واکسن این است که در تلویزیون، رادیو و روزنامه‌ها و سایر رسانه‌ها، متخصصان در خصوص واکسن، ضرورت و کارایی آن بیشتر با مردم صحبت و به تزریق واکسن تشویق‌شان کنند تا بتوانیم با تسریع روند واکسیناسیون، ضمن ایمنی در برابر موج‌های احتمالی جدید، شاهد مرگ و میرهای گسترده نباشیم.
موضوع دیگری که در میان مردم مورد‌پرسش و بحث است، اثربخشی واکسن و میزان آن برای هر نوع از واکسن است. تمام واکسن‌هایی که در دنیا استفاده می‌شوند دارای ایمنی لازم علیه ویروس کرونا هستند. درست است که ایمنی‌زایی واکسن‌ها مقداری با هم متفاوت است ولی هنوز نمی‌دانیم که کدام واکسن بهترین و کدام واکسن ضعیف‌ترین است؛ زیرا مطالعات واکسن در کشورهای مختلف توسط شرکت‌های مختلف انجام شده است. ما زمانی می‌توانیم بگوییم که یک واکسن از دیگری بهتر است که در یک جمعیت و در یک شرایط مشابه این دو را با هم مقایسه کنیم. به‌علاوه در شرایط فعلی، تعداد افراد واکسینه‌شده بسیار مهم‌تر از نوع واکسنی است که استفاده می‌شود؛ زیرا ما در کشورمان نیازمند این هستیم که بالای ۸۰درصد جامعه را واکسینه کنیم تا مرگ و میر به‌صورت تصاعدی فروکش کند. در مورد دوز بوستر یا ضرورت تزریق دوز سوم، به نوع واکسن ارتباطی ندارد؛ برخی از مطالعات نشان داده‌اند که ایمنی‌زایی برخی از واکسن‌ها بعد از ۶ماه در برخی از افراد کاهش پیدا می‌کند. همان‌طوری که سازمان غذا و داروی آمریکا نیز اعلام کرد، دوز سوم برای همه جامعه لازم نیست و فقط کادر درمان و شغل‌های پرخطر و افراد بالای ۶۵سال و افرادی که نقص ایمنی دارند می‌توانند دوز سوم را تزریق کنند وگرنه تزریق 2دوز از واکسن‌های 2دوزی یا تزریق یک‌دوز از واکسن‌های تک‌دوزی برای ایجاد ایمنی کافی است و این را مطالعاتی که در 3فاز و روی جمعیت هزاران نفری انجام شده ثابت کرده اند.
در خصوص روند واکسیناسیون و چشم‌انداز آینده باید گفت که مطمئناً سرعت واکسیناسیون قابل‌قبول است و امیدواریم به تزریق روزانه یک‌و‌نیم‌میلیون دوز برسیم. در این رابطه هموطنان باید توجه داشته باشند که تعداد واکسن در کشور زیاد است و سریع‌تر برای واکسینه‌شدن مراجعه کنند.
 ما اگر بتوانیم طی یکی،‌دو‌ماه آینده ۸۰درصد جامعه را واکسینه کنیم به نظر می‌رسد آمار مرگ‌و‌میر رفته‌رفته کاهش شدیدی نشان خواهد داد و احتمالا موج‌های جدید کرونا را در صورت وقوع، با مرگ و‌میر و تلفات کمتری پشت سر خواهیم گذاشت. نکته مهم در این رابطه این است که باید توجه داشته باشیم در کنار واکسیناسیون نیازمند قرنطینه هوشمند نیز هستیم. اگر در جامعه یا منطقه‌ای آمار کرونا بالا رفت سریعاً آن منطقه باید قرنطینه شود تا شاهد افزایش تعداد مبتلایان در مناطق دیگر نباشیم. مسئله مهم دیگر تداوم رعایت پروتکل‌ها توسط مردم و پرهیز از تجمعات و حضور در اماکن شلوغ است که باید در کنار واکسیناسیون مورد‌توجه قرار‌گیرد.
در رابطه با روند واکسیناسیون، اتفاقات خوبی در روزهای اخیر افتاده، به این معنا که هم واکسیناسیون سرعت گرفت و هم کمیته علمی کرونا با دبیری دکتر حمیدرضا جماعتی شکل گرفت که در این کمیته تمام بوردهای تخصصی کشور حضور دارند و از هر بوردی حداقل یک نماینده دعوت شده است و امیدواریم بحث درمان نیز در کنار واکسیناسیون در کاهش مرگ‌و‌میر کمک کند.