گفت‌وگو با دو نویسنده هم‌محله‌ای درباره راهکارهای افزایش سرانه کتابخوانی و بهره‌مندی از ظرفیت‌های فرهنگی منطقه ۶
جای خالی خانه شعر در قلب پایتخت
معصومه حق جو
به تازگی فرهنگسرای شفق در روز ملی شعر و ادب پارسی و بزرگداشت شاعر پرآوازه ایران، شهریار، فرصت را مغتنم شمرد و از دو کتاب رونمایی و از نویسندگانشان تجلیل کرد. کتاب‌های «بازگشت عشق» به قلم لیدا حاجی‌زاده و «از خیابان‌های بعدازظهر» به قلم ادیب جعفری با حضور «جمشید رحمانی‌پناه» دبیر شورایاری محله یوسف‌آباد، معاون شهردار ناحیه ۶ و برخی از مدیران نواحی و محله رونمایی شدند. به همین بهانه با این دو نویسنده جوان هم‌محله‌ای و دبیر شورایاری محله یوسف‌آباد درباره کتاب و کتابخوانی و ظرفیت‌های فرهنگی منطقه صحبت کردیم.
یکی از افرادی که در این مراسم کتابش رونمایی شد، «ادیب جعفری» شاعر خوش‌ذوق و وکیل دادگستری در قلب پایتخت است که درباره مضامینی که در «از خیابان‌های بعدازظهر» به آنها پرداخته توضیح می‌دهد: «محتوای دفتر شعرم بیشتر در قالب غزل روز است، البته از شعر نو و رباعی نیز بی‌بهره‌نبوده‌ام. غزل، چاشنی عشق و احساسات است و به جهت نوع نگرشم به این قالب شعری، بهترین گزینه برایم سرودن در قالب غزل است. زمانی که شاعر نمی‌تواند حرف دلش را با جملات به مخاطب انتقال دهد، این زبان شعر است که به کمک شاعر می‌آید تا با مخاطب ارتباط برقرار کند. شاعر موفق کسی است که بتواند به‌طور ساده و سلیس و روان با مخاطب حرف بزند بدون اینکه از لغاتی استفاده کند که ناملموس باشد.»
ادیب جعفری/ شاعر و وکیل دادگستری
به گفته جعفری، جای خانه شعر با توجه به اینکه منطقه ۶ قلب فرهنگی پایتخت محسوب می‌شود، خالی است: «تاکنون به همت شهردار قلب پایتخت، کلاس‌های فرهنگی متعددی در فرهنگسراهای سرو و شفق برگزار شده اما متأسفانه تا جایی که باید و شاید هنوز خانه شعر به‌صورت دائمی دایر نشده است البته قبلاً در فصل تابستان دوره‌های شعرخوانی توسط دوست شاعرمان، دکتر محمدرضا مهدیزاده اداره و برگزار می‌شد که موقتی بود.»
او با توجه به اینکه منطقه ۶ ظرفیت‌های فرهنگی خوبی دارد، معتقد است تا جذب نسل جوان به کتاب و کتابخوانی فاصله زیادی وجود دارد: «واقعاً جای تأسف است که بگوییم ۳۰ ثانیه سرانه کتابخوانی برای کودکان و ۷ دقیقه برای هر فرد ایرانی در عصر حاضر است و با مقایسه کشور ایران با دیگر کشورهای دنیا هنوز فاصله بسیار زیادی با استانداردهای جهانی داریم. البته در حال حاضر مطالعه و فعالیت‌های فرهنگی برای مردم به علت وضعیت نامناسب اقتصادی و به نوعی غم نان تحت‌الشعاع قرار گرفته است. تا زمانی که افکار انسان آرامش نداشته باشد و دغدغه‌های روزمره کمتر نشود نمی‌توان خرده گرفت که چرا میزان سرانه مطالعه در ایران کم است. جوانان در عصر کنونی اولویت خود را کسب درآمد در نظر می‌گیرند. منطقه ۶ کتابخانه‌هایی از جمله شهید جهان‌آرا و کتابخانه سرو و... را دارد ولی همان‌طور که گفتم تا بستر مناسبی برای جوانان در حوزه کسب و کار و ازدواج و مسکن و... فراهم نشود نمی‌توان توقع داشت که جوانان به کتاب و کتابخوانی جذب شوند.»
لیدا حاجی‌زاده/ نویسنده
دغدغه‌های جوان امروز فرق کرده است
«لیدا حاجی‌زاده» نویسنده جوان و خوش آتیه، ۱۰ سالی هست که در منطقه ۶ فعال فرهنگی است. او درباره چگونگی نویسنده شدنش می‌گوید: «تقریباً ۲۰ سالم بود که در خانه شهریاران جوان فعالیتم را شروع کردم و هر از گاهی برای خودم شعر می‌نوشتم. حدود یک سال و نیم هم در کلاس نویسندگی که در مسجد هفت‌تیر برگزار می‌شد شرکت داشتم. یادم هست زمانی که نخستین کتابم را نوشتم، برای چاپ تحقیق کردم و متوجه شدم هزینه چاپ و ویرایش و... بسیار بالاست و به ناچار منصرف شدم. سال‌ها بعد به درخواست دوستم شروع به نوشتن کردم و دوباره همان هیجان و لذت نوجوانی بعد از گذشت ۱۵ سال با نوشتن نخستین صفحه از کتابم برگشت و با تشویق‌های خانواده و دوستم به چاپ رسید و همین کتابی است که رونمایی شد. این کتاب، رمانی عاشقانه به زبان ساده و سوم شخص است که هم لذت دوست داشتن را می‌توان در خط به خط آن درک کرد و هم امید و عشق و ارزش زندگی را. کتاب دومم هم که راجع به تاریخچه یوسف‌آباد و... است در مراحل پایانی قرار دارد.»
او درباره جذب نسل جوان به مطالعه و فاصله زیادی که بین آنها با کتاب و کتابخوانی وجود دارد می‌گوید: «به نظرم شکاف عمیقی بین این نسل با مطالعه ایجادشده چون دغدغه‌های جوان امروز فرق کرده است. اما شاید اگر از یک خانواده یا یک دوست، کتاب شعر یا دلنوشته یا هر اثر دیگری انتشار پیدا کند باعث شود اطرافیان به شوق خواندنش، کم‌کم به مطالعه علاقه‌مند شوند و عادت به کتابخوانی پیدا کنند.»
به گفته حاجی‌زاده نقش شهرداری در ایجاد انگیزه و امید بین جوانان و نوجوانان، بسیار پررنگ است: «شهرداری می‌تواند با برگزاری مراسم‌هایی از قبیل رونمایی کتاب‌های شعر و داستان برای این نویسندگان نوپا در زمینه نویسندگی و شاعری انگیزه ایجاد کند و جرقه‌ای از امید در وجودشان بکارد. با برگزاری کلاس‌های نویسندگی در‌سراهای محله و فرهنگسراها و به دلیل شرایط کرونا حتی به‌صورت غیر‌حضوری می‌توان افراد مستعد را استعدادیابی کرد. به نظرم با برنامه‌ریزی و ایجاد انگیزه نه تنها نسل جدید بلکه نسل قدیم را هم می‌توان با مطالعه و اهمیت آن آشنا کرد.»
افزایش سرانه مطالعه با رونمایی از کتاب نویسندگان جوان
«جمشید رحمانی‌پناه»، معتمد محله یوسف‌آباد و دبیر دبیران شورایاری منطقه ۶ یکی از حاضران در این مراسم بود. او معتقد است سرانه کتابخوانی چه در موضوعات مذهبی و علمی و... در کشور ما بسیار پایین است: «ایرانی‌ها حدود ۱۳ دقیقه در یک روز مطالعه دارند ولی در کشورهای مجاور این میزان، به ۵ ساعت می‌رسد. اگر بخواهیم این سرانه را در کشور گسترش بدهیم می‌توانیم به‌عنوان مثال در مراسم‌های تقدیر و رونمایی از کتاب‌های نویسندگان جوان کم‌کم زمینه‌ای فراهم کنیم تا با مطالعه همین کتاب‌ها به تدریج سرانه مطالعه در کشور بالا برود.» به گفته دبیر دبیران شورایاری منطقه ۶، بسیاری از شاعران و نویسنده‌ها هستند که آثاری دارند ولی امکان چاپ برایشان فراهم نیست چون معمولاً حداقل هزینه برای این کار را ندارند یا با مراحل چاپ اثر آشنا نیستند و نمی‌دانند از چه راهی باید وارد شوند. رحمانی پناه برای رفع این مشکل پیشنهاد می‌دهد: «می‌توان از ظرفیت شهرداری برای هموار کردن این مسیر استفاده کرد. به‌عنوان مثال فضاهایی در هر محله یا هر منطقه ایجاد و فراخوانی اعلام شود تا شاعران یا نویسندگان مراجعه کنند و از آنها حمایت شود یا شهرداری با نشریات رایزنی کند تا با قیمت مناسب کتاب‌های این افراد چاپ شود. راهکار دیگر این است که می‌توان این افراد را در مراسم‌ها و مناسبت‌های فرهنگی که در منطقه برگزار می‌شود دعوت کرد تا شناخته شوند. اگر هم آثاری دارند که چاپ شده، به‌عنوان هدیه به حاضران تقدیم شود تا تبلیغی برای آنها باشد.»
