فندق‌های پر برکت گیلان

فرشته رضایی-خبرنگار

استان گیلان محل کشت محصولات کشاورزی متنوعی است که بعضی از آنها مانند برنج، چای، زیتون و... آوازه جهانی دارند، اما در کنار اینها محصولات کشاورزی دیگری هم دراین استان برداشت می‌شود که گیلان، خانه اصلی آنها به‌حساب می‌آید. یکی از این محصولات فندق است. شاید کمتر کسی این موضوع را بداند که گیلان هرسال حدود 85درصد از کل فندق کشور را تولید می‌کند و دقیقا به‌همین دلیل این استان را مرکز تولید فندق ایران می‌دانند. این در‌حالی‌است که فندق، در 2 استان مازندران و قزوین هم کشت می‌شود، به‌طوری‌که باغ‌های الموت قزوین نیز از معروف‌ترین مکان‌های کشت فندق درایران است.
با این وجود استان گیلان، مقام نخست تولید فندق را در کشور از آن خود کرده‌است و اکنون برداشت نوبرانه این محصول از باغ‌های پایین‌‌دست «اشکورات» شهرستان رودسر آغاز شده‌است. با توجه به این موضوع، برداشت فندق به‌زودی در سایر شهرستان‌های استان نیز آغاز می‌شود و تا مهرماه هرسال ادامه می‌یابد.
سطح زیرکشت باغ‌های فندق گیلان 19هزارو 436هکتار است که این میزان از سطح زیرکشت، حدود 85درصد از نیاز فندق بازار کشور را تامین می‌کند. فندق گیلان علاوه بر مصرف استانی، در بازارهای استان‌های دیگر و به‌ویژه استان‌های همجوار به فروش می‌رسد.
براساس برخی آمارهای موجود، حدود 6هزارخانوار گیلانی در زمینه تولید فندق فعالیت می‌کنند که مهم‌ترین چالش آنها، کمبود شدید آب، بروز آفت‌ها، سرمازدگی محصول در فصل زمستان، عدم استفاده از ارقام پرمحصول و... است. همچنین کشت و تولید این محصول درمنطقه اشکورات دارای اثرات اقتصادی و اجتماعی مهم و قابل‌توجهی است که ایجاد اشتغال از طریق جذب نیروی کار، درآمدزایی برای خانوارهای روستایی و... از مهم‌ترین این اثرات است.
 فندق در اقتصاد باغداران، به‌ویژه در منطقه شرق گیلان، نقشی تعیین‌کننده دارد و درصورت در امان ماندن محصول از خشکی یا سرمای زودرس، کشاورزان از برداشت آن سود می‌برند.

سود کم باغداران 
کارشناسان نبود امکان برداشت مکانیزه با هزینه کم به‌دلیل نامناسب بودن ارقام کشت شده، شیوع آفات و خشکیدگی سرشاخه‌ها، پوسیدگی ریشه و طوقه و مهم‌تر از همه، آشنایی نداشتن باغداران با اصول مبارزه با آفت‌ها را از مسائل مهمی می‌دانند که زمینه‌ساز افت عملکرد فندق دراستان گیلان در سال‌های اخیر شده‌است. یکی از باغداران فندق در رودسر در گفت‌وگو با همشهری دراین باره می‌گوید: با سختی زیاد محصول را تولید می‌کنیم، اما زمان فروش، سود چندانی عایدمان نمی‌شود. نرخ اولیه فندق پایین است و سود اصلی را واسطه‌ها می‌برند. درچند سال اخیر چند کارخانه فراوری محصول فندق در شهرستان رودسر ایجاد شده‌است، اما بهتر بود این کارخانه‌ها بیشتر باشند تا سود حاصل از فراوری و اشتغال به مردم بومی اینجا برسد.
«علی ثابتی» می‌افزاید: هزینه حمل‌ونقل و برداشت سنتی محصول برای کشاورز به صرفه نیست، به همین دلیل مسئولان باید برای برداشت فندق از باغ‌های سنتی اقدام‌های ویژه‌ای انجام دهند. ازطرفی درخواست وام به بانک‌ها می‌دهیم و این فرایند خیلی سخت و خسته کننده‌است. سال گذشته قصد توسعه باغ خود را داشتم که به‌دلیل کاغذبازی‌های اداری، موفق به دریافت تسهیلات توسعه باغداری نشدم.
«محمود صابری» باغدار دیگری از منطقه اشکورات است. او مهم‌ترین نگرانی کشاورزان را بروز ناگهانی آفت‌ها و سرمای زورس می‌داند و می‌گوید: به‌تازگی کارشناسان مرکز تحقیقات اداره جهادکشاورزی، یک‌سری آموزش‌هایی درباره شیوه‌های آبیاری و مبارزه با آفت‌ها به ما ارائه دادند، اما بهتر است همزمان به کشاورزان کمک مالی شود تا بتوانند دراین زمینه بهتر عمل کنند و سامانه‌های کشت و باغداری خود را به‌روز کنند.

مقام نخست گیلان در تولید فندق 
با وجود همه مشکلات موجود در حوزه کشاورزی و توسعه باغداری، اما استان گیلان موفق شده‌است درسال‌های اخیر همچنان پیشتاز تولید فندق در کشور باقی بماند. مدیر امورباغبانی سازمان جهاد کشاورزی گیلان، با اشاره به پیشتازی این استان در تولید محصول فندق، به همشهری می‌گوید: گیلان با دارا بودن 19هزارو 436هکتار باغ و 85 درصد از بازار فروش، مقام اول تولید این محصول را در کشور از آن خود کرده‌است.
«منوچهر پارسافر» می‌افزاید: پیش بینی می‌شود در سال‌جاری 59هزارو 200خانوار گیلانی، بیش‌از 21هزارتن فندق به ارزش اقتصادی هزارو100میلیارد تومان، از باغ‌های استان برداشت کنند.
وی ادامه می‌دهد: در سال‌های گذشته، هرسال حدود 100هکتار افزایش تولید در سطح داشته‌ایم. در 2سال اخیر نیز با همکاری باغداران گیلانی، بیش از 413هکتار توسعه نهال و باغ دراین استان رقم خورده‌است. 
پارسافر تصریح می‌کند: فندق یکی از 5محصول شاخص استان گیلان است که برداشت و کشت آن هرساله انجام می‌شود و همچنان درحال توسعه آن هستیم، اما آنچه ارزش اقتصادی این محصول را در کشور افزایش می‌دهد، ایجاد صنایع تبدیلی و ارزش‌افزوده است.

ضرورت توسعه صنایع تبدیلی 
مدیر امورباغبانی سازمان جهادکشاورزی گیلان درباره ضرورت توسعه صنایع تبدیلی دراین استان نیز می‌گوید: بخشی از تولید فندق، مصرف تازه‌خوری دارد یا به‌صورت آجیل مصرف می‌شود، اما فندق در حوزه شکلات‌سازی یا کره فندق و... هم کاربرد دارد. می‌توان برای افزایش ارزش‌افزوده این محصول، نسبت به توسعه صنایع تبدیلی اقدام‌های اساسی‌تری انجام داد. هم‌اکنون در شهرستان‌های رودسر، املش و سیاهکل 6واحد صنایع فراوری محصول فندق درحال فعالیت هستند.
پارسافر ادامه می‌دهد: مناطقی مانند سیاهکل، املش، تالش، رودسر و اشکورات، رودبار، آستارا و رضوانشهر خاستگاه این محصول هستند، چراکه فندوق در ارتفاعات رشد می‌کند.
وی درباره اقدام‌های انجام شده برای رفع مشکلات کشاورزان فندق هم عنوان می‌کند: مشکلات کشاورزان عموما در مواردی ازجمله آبیاری باغ‌ها یا دریافت تسهیلات بانکی است که عنوان می‌کنند نیازمند همکاری بیشتر نهادهای مربوط و بانک‌های عامل یا دیگر نهادها برای توسعه کشت این محصول هستند. برهمین اساس ما هم به آنها کمک می‌کنیم تا نهال سالم و استانداردی تامین کنند. این‌درحالی‌است که سازمان‌های مربوط باید تعامل بیشتری داشته باشند و در بخش ارائه تسهیلات و صدور مجوزهای موردنیاز برای توسعه صنایع تبدیلی، اقدام‌های لازم را انجام دهند.
مدیر امورباغبانی سازمان جهادکشاورزی گیلان همچنین اضافه می‌کند: تشکیل تعاونی باغداران فندق در هر منطقه، تدارک انبارهای مناسب برای نگهداری محصول، ایجاد نهالستان استاندارد و استفاده از ارقام مناسب گرده دهنده، توسعه صنایع مرتبط برای نگهداری و فراوری، آبیاری مناسب، هرس به‌موقع باهدف نوردهی مناسب و کاهش تعداد تنه‌ها از مهم‌ترین راهکارهایی است که در توسعه کشت این محصول نقش به‌سزایی دارد.