گزارش
گزارش میدانی همشهری درباره وضعیت محله‌های اطراف خطوط ریلی روسطحی مترو و راه‌آهن از محدوده شوش تا کهریزک
محله‌های اطراف متروی روگذر، چشم‌انتظار قطار ساماندهی
زهرا کریمی- خبر‌نگار
قطار مترو که بعد از ایستگاه شوش، روی زمین می‌آید، انگار دنیا تغییر می‌کند. تا لحظاتی پیش همه‌‌چیز درون تونل خلاصه می‌شد، اما از اینجا به بعد نمای بیرون از پنجره‌های واگن قطار، تصویری متفاوت را پیش‌روی مسافران می‌گذارد؛ یک‌جاهایی دیوارهای بتنی دیده می‌شود، در بعضی نقاط چند خانه تک‌وتوک دیده می‌شود که باید به آنها لقب آلونک را داد یا در بهترین حالت می‌توان فرسوده نامیدشان، در بعضی بخش‌ها، دیواره‌های اطراف حریم ریلی راه‌آهن، دود زده شده؛ از بس که کارتن‌خواب‌ها و معتادان آنجا آتش روشن کرده‌اند و محیط کارگاهی هم که در بسیاری از نقاط حسابی خودنمایی می‌کند و البته که چند جا هم خانه‌های اطراف نوسازی شده‌اند یا با ابتکار شهرداری، نمای زیبا و رنگ پیدا کرده‌اند. این در حالی است که در بخش‌هایی از مسیر، زباله و نخاله‌های فراوانی رها شده و به‌دلیل حریم ریلی راه‌آهن، شهرداری اجازه ورود برای ساماندهی چنین فضاهای بی‌دفاعی را ندارد. جالب اینجاست که خط یک متروی تهران به خط 8متصل می‌شود و سرانجام به فرودگاه بین‌المللی امام‌خمینی می‌رسد؛ یعنی اگر مسافری وسیله حمل‌ونقل خود از فرودگاه امام به سمت مرکز شهر تهران را مترو انتخاب کند، به‌طور حتم با فضاهایی روبه‌رو می‌شود که در یک‌کلام می‌توان گفت در شأن پایتخت ایران نیست.
درخواست‌ها؛ از رنگ‌آمیزی تا پاکسازی
خط یک متروی تهران که ازتجریش آغاز می‌شود از محدوده ایستگاه شوش به سمت ایستگاه کهریزک با مسافت رفت و برگشت حدود 45کیلومتری و 10ایستگاه روی زمین در مناطق ۱۶ و ۲۰ شهرداری تهران حرکت می‌کند و متأسفانه در این سال‌ها محوطه مسیر روباز ریلی با دیوارهای ممتد خاکستری فضایی بی‌روح به معابر شهری بخشیده است؛ درحالی‌که شهردار تهران بارها بر اجرای پروژه‌هایی که با هزینه کم، نشاط را به جامعه می‌آورد و سبب عدالت شهری می‌شود، تأکید کرده است. سمانه ستوده، یکی از شهروندانی است که چنین خواسته‌ای دارد. او بیش از 10سال است که در مجتمع‌های فدک واقع در خیابان شهیدرجایی، خیابان شهید کریمی منتهی به ایستگاه جوانمرد قصاب زندگی می‌کند و اعتقاد دارد با هزینه‌های پایینی می‌توان نمای محله‌های اطراف حریم را بهتر کرد. ستوده می‌گوید: «2شرکت راه‌آهن و مترو، برای افزایش ایمنی حریم خطوط ریلی این دیوارهای بتنی یا دیوارهای صوتی را نصب کرده‌اند و این اقدام سازنده‌ای در شهر به شمار می‌آید. اما حالا بعد از این همه سال وقت آن فرانرسیده که این بخش از شهر مانند بسیاری از بزرگراه‌ها با طرح، نقش یا پاکسازی محوطه ریلی زیبا شود و فضاهایش از این یکنواختی دربیاید. ایستگاه جوانمرد قصاب در منطقه۲۰ شهرداری تهران واقع شده و جا دارد که دیوارهای بتنی با فضای سبز پوشانده شده یا نقاشی دیواری روی آن کشیده شود. اما پیشنهادی برای مشارکت محلی به اهالی داده نشده که بتوانیم حداقل نمای رو به معابر دیوارهای بتنی را خودمان رنگ‌آمیزی کنیم؛ درصورتی که ادامه همین دیوارها در منطقه16 با مشارکت شهرداری و اهالی رنگ‌آمیزی شده‌اند. بارها همسایه‌های بلوک ما که اشراف به این دیوارها و داخل حریم مترو دارند، قصد چنین مشارکتی را داشته‌اند که دیوارهای سمت مجتمع را گلدان‌های دیواری نصب کنند. اما ما وقتی پنجره را باز می‌کنیم باید شاهد فضای پشت دیوارهای مترو و راه‌آهن باشیم؛ فضایی که جز علف‌های هرز و زرد هیچ منظره زیبای دیگری ندارد.» علی‌اکبر سجادی از مسافران مترو درباره وضعیت نا‌به‌هنجار داخل حریم دیوارهای بتنی در محدوده متروی شهرری تا جوانمرد قصاب می‌گوید: «حدود 8سالی می‌شود که با مترو به میرداماد می‌روم و برمی‌گردم تا در این وضعیت اقتصادی و آلودگی هوا کمتر از وسیله نقلیه شخصی استفاده کنم. انتظارم از مسئولان شهری و البته مسئولان شرکت راه‌آهن به‌عنوان شهروندی که از وسیله حمل‌ونقل عمومی استفاده می‌کند، این است که برای بهبود وضعیت، داخل حریم ریلی را از زباله پاک کرده یا دیوارهای شکسته را تعویض کنند.» فرهاد افشار، شهردار منطقه20 اما درباره مطالبه شهروندان برای ارتقای نمای بصری حریم مترو و راه‌آهن تهران - مشهد می‌گوید: «شهرداری برای زیباسازی داخل حریم خطوط مترو و دیوارهای بتنی‌اش وظیفه‌ای ندارد و در این‌باره هیچ پیشنهادی هم به شرکت متروی شهرداری تهران یا راه‌آهن ندادیم؛ چون این از وظایف آن 2 شرکت و سازمان است. » این در حالی است که به‌تازگی تعدادی از شهروندان خوش‌ذوق با مشارکت خیران و شهرداری اقدام به رنگ‌آمیزی دیوار صوتی بتنی حریم خط راه‌آهن و متروی خط یک در حد فاصل نازی‌آباد و خزانه کرده‌اند و یکی از نقوش زیبا در این راسته، تصویر چرخ هندوانه‌فروش معروف محله است. همچنین شهروندان کوچه پرستو در خیابان الله‌یاری مقابل ایستگاه ترمینال جنوب با مشارکت خیران و شهرداری دیوار منازل، دیوار بتنی مترو و اطراف آنجا را برای تغییر چهره کوچه و تأثیر آن بر روحیه اهالی با رنگ‌های شاد رنگ‌آمیزی کرده‌اند. نمونه دیگر چنین طرح‌های مشارکتی شهروندان و شهرداری منطقه16 را می‌توان در ضلع شرقی حریم خط یک مترو و راه‌آهن تهران-مشهد و همچنین نرده‌های حریم راه‌آهن در حوالی محله جوادیه و میدان 9دی مشاهده کرد که سراسر آنجا با یاس هلندی پوشیده شده است. پیمان پورنصر، شهردار منطقه16 درباره اجرای اقدامات در حوزه زیباسازی جداره دیواره‌های بتنی حائل حریم ریلی شهر با محله‌های خزانه، تختی، شوش و جوادیه در این تکه از پایتخت می‌گوید: «نقاشی‌های دیواری و اجرای پروژه‌های مشارکتی کوچه‌های رنگی در جنوب شهر باعث شده تا ما برای بافت مجاور منطقه16 با حریم‌های ریلی راه‌آهن و مترو دست به‌کار شویم. در راستای همین پروژه‌ها نماینده شورایاری محله تختی به نمایندگی از شهروندان درخواست جدی پاکسازی بین2دیوار حائل برای خطوط ریلی را ارائه کرد. آنها به‌تازگی پیشنهاد دادند فضای مذکور از لحاظ زباله‌های بزرگ و آهن‌های زنگ‌زده و بشکه‌های بلااستفاده نیز پاکسازی شود.» علی شهبازی آپارتمانش دیوار به دیوار حریم ریلی متروی خط یک و حوالی ایستگاه علی‌آباد است. او به‌عنوان یکی از ساکنان قدیمی محله علی‌آباد می‌گوید: «شب‌ها محوطه داخل راه‌آهن‌ها با نصب پایه چراغ روشن شده و این از فعالیت اراذل و اوباش کاسته است، ولی ای کاش در کنار این نورپردازی مصنوعی، بیلبوردهای تبلیغاتی یا ریسه‌های نوری و رنگی کار شود یا گلدان‌های سنگی بزرگ در حریم بگذارند. این خیلی بهتر از رشد علف‌های هرز است.»
در این میان علی‌محمد مختاری، مدیرعامل سازمان بوستان‌ها و فضای سبز شهر تهران از پیشنهاد شهروندان برای کاشت گیاهان خودرو و کم‌آبخواه استقبال می‌کند و در عین حال می‌گوید: «حریم خطوط ریلی مترو در اختیار شرکت بهره‌برداری متروی تهران است و چنانچه این شرکت قصد فضاسازی پیرامون محوطه روی سطحی حرکت قطارها را با فضای سبز داشته باشد، استقبال خواهیم کرد و برای تشکیل اتاق فکر دست مشارکت و تعامل می‌دهیم. این بخش از شهر قابلیت اجرای مدل‌های مختلف فضای سبز را دارد، انواع گیاهان و گلدان‌های بزرگ بهترین گزینه برای این منظور می‌تواند باشد. البته اجرای چنین طرح‌هایی همکاری و کارشناسی شهرسازان را نیز می‌طلبد. به‌طور حتم اجرای طرح‌های نوین قدم مثبتی برای افزایش روحیه شهروندان است و گرایش آنها به سفرهای شهری با مترو را دوچندان خواهد کرد.»
مکث
باید اتاق فکر تشکیل بدهیم
علی عبدالله‌پور، مدیرعامل شرکت بهره‌برداری مترو تشکیل اتاق فکر برای ساماندهی پیرامون محدوده روی سطحی قطارها را لازم می‌داند و می‌گوید: «توجه به محوطه‌سازی برای بالا بردن ارتقای بصری حمل‌ونقل ریلی طرح و ایده خوبی است و این مطالبه شهروندان بعد از گذشت سال‌ها از ساخت مترو می‌تواند تلنگری برای توجه هرچه بیشتر مسئولان شهری به برخی از بخش‌های مغفول شهر باشد. خطوط ریلی روی سطحی مترو حدود 45کیلومتر (مجموع مسیر رفت و برگشت) است و مسافران برای طی کردن این مسافت زمانی حدود نیم‌ساعت تا 45دقیقه در سفر هستند؛ بنابراین اقدامات زیباسازی، هم رضایت شهروندان ساکن و همسایه‌ها و هم مسافران مترو و قطارهای برون‌شهری را در پی خواهد داشت. تاکنون شاهد اجرای یک‌سری طرح‌های مشارکتی در جداره دیوارهای رو به محله‌ها بوده‌ایم و این توجه اهالی محله‌ها برای رسیدگی به معابر شهر با نقاشی دیواری و استفاده از رنگ‌های شاد را نشان می‌دهد. باید برای محوطه ریلی بین دیوارها هم پروژه‌هایی را در دستور کار قرار بدهیم. تاکنون شهروندان طرح‌هایی از قبیل رنگ‌آمیزی دیوارهای بتنی، نورپردازی شب، نصب باغچه‌های شمشاد، گلدان‌های دیواری، المان و نمادهای شهر و همچنین نصب بیلبوردهای تبلیغاتی را ارائه داده‌اند، اما اجرای هر یک از آنها باید با استانداردهای حریم ریلی مورد بررسی قرار بگیرد تامشکلات دیگری ایجاد نشود.»
