نبض تولید در بازار ایستاد

فاطمه عسگری‌نیا

سال‌های زیادی است که در سایه فعالیت‌های اقتصادی بازار تهران، محله‌های حوالی آن هم به‌صورت مویرگی به این شبکه افزوده شده‌اند و حالا خیلی از خانه‌ها در محله‌های قدیمی شهر به کارگاه‌های تولیدی تبدیل شده و رنگ و بوی زندگی دیگر از این محله‌ها رخت بربسته است.
​

  گرچه تا به حال به خاطر کوچ بومی‌های محله، زندگی مانند گذشته در این معابر جریان نداشت، اما صدای کار و تولید از پشت در قدیمی این خانه‌ها به گوش می‌رسید؛ صدایی که این روزها قربانی کرونا و بی‌برقی شده است. تعطیلی کارگاه‌های تولیدی به خاطر خاموشی‌ها و کرونا امروز بخش تولید در مناطق مرکزی پایتخت را تهدید می‌کند.  

در کوچه‌پسکوچه‌های بازار و محله‌های اطرافش قدم می‌زنیم. زمزمه‌های اهالی محله حکایت از خاموشی دوباره دارد. قطع برق در محله‌های مرکزی شهر چرخ‌های تولید را از صدا انداخته و کارگران را راهی خانه کرده است. کارگاه‌ها نیمه‌تعطیل است و صدای کسب و کار از آنها بلند نمی‌شود.  

• به خاک سیاه نشستیم

«یک سال است که به خاک سیاه نشسته‌ایم.» این را مرد میانسالی با موهای جوگندمی کم‌پشت می‌گوید. موهایش از شدت عرق بر فرق سرش چسبیده است. نامش «کریم جوانشاهی» است. تولیدی لباس دارد و ماهانه سیزده میلیون تومان بابت اجاره کارگاهش باید پرداخت کند، اما عمل به چنین تعهدی در شرایط فعلی برق و تعطیلی هر روزه کارگاه و کار، دیگر ممکن نیست: «یک سال به خاطر کرونا و تعطیلی بازار دائم خانه‌نشین بودم. حالا هم قطع شدن برق امانمان را بریده است و مجبوریم هر روز با کارگران بیکار جر و بحث کنیم. آنها پول کار کامل یک روزشان را‌طلب می‌کنند و ما امکان پرداخت این حقوق را به خاطر تعطیلی کار تولید نداریم.»

• حالمان خوب نیست

​

کمی آن سو‌تر، حاج رضا روی یک چهارپایه چوبی کوتاه و زهوار ‌دررفته نشسته است. همسایه‌ها او را این‌گونه صدا می‌کنند. سن و سال زیادی ندارد. ۵۵ ساله است، اما انگار از آن آدم‌هایی است که اعتبارش خریدار دارد، هرچند دیگر خودش این را قبول ندارد و می‌گوید: «در طول این یک سال هر روز تنمان لرزید. تا کرونا شدت پیدا می‌کرد نخستین جایی که تعطیل می‌شد بازار بود. ما یک سال‌و‌اندی است که حالمان خوب نیست و اعتبارمان دیگر با چک‌های برگشتی خریدار ندارد. اگر بازاریان خودشان هوای همدیگر را نداشتند، امروز زندان‌های ما پر بود از بازاریانی که چک‌های برگشتی داشتند.»

• کارگران دست از پا درازتر به خانه برمی‌گردند

حرف‌هایش را «صادق کله‌پز» ادامه می‌دهد. او ۲۵ سال حوالی بازار کله‌پزی داشته است، اما از یک سال پیش تا به امروز عطای این کار را به لقایش بخشیده و حالا در کارگاه خیاطی حاج رضا دست و بالش را‌بند کرده است. می‌گوید کرونا و قطع برق بازاریان و تولیدکنندگان را بیچاره کرده است. تعطیلی‌های مستمر و مداوم باعث تعطیلی کارگاه‌های خیاطی شده است و کارگران در این شرایط باید وضعیت سخت‌تری را تحمل کنند: «کارگر ساعت شش صبح خود را از حاشیه‌های شهر به بازار می‌رساند. همین که دستگاه را برای شروع کار روشن می‌کند برق قطع می‌شود و تکرار این سناریو عامل تعطیلی کار در روز می‌شود؛ چالشی که باعث می‌شود کارگر از دریافت دستمزد آن روز محروم شود و دست از پا درازتر به خانه برگردد. در حالی که به بهانه کرونا بازار و واحدهای تولیدی آن تعطیل می‌شود، ما شاهد فعالیت مراکز و مشاغلی غیرضروری در مناطق دیگر هستیم.»

• بی‌برقی امانمان را بریده است

همین‌طور که با صادق مشغول گپ‌وگفت هستیم، صدای خش‌دار «اوستا رحیم» را در حالی که استکان کمرباریک چای کمرنگش را به دست دارد، می‌شنویم. می‌گوید نبض بازار بدون برق، نمی‌زند. قطع مکرر برق او را عصبی کرده است؛ از بی‌رونقی کسب و کارش بگیر تا سرو کله زدن با کارگران برای پرداخت روزمزدهایشان علت این عصبیت است: «بی‌برقی امانمان را بریده است. نه کارهای واگذار شده در خانه‌ها پیش می‌رود، نه کارهای کارگاه. کارگر صبح در محل کار حاضر می‌شود و تا می‌خواهد دستش گرم کار شود، برق می‌رود! ‌»

• رابطه قطع برق و تهدید بازار با آتش‌سوزی

​

برق که می‌رود بازار هم از نفس می‌افتد و این توقف در روند تولید، خسارت‌های زیادی به تولیدکننده وارد می‌کند. علاوه بر این، تکرار قطع برق، با توجه به فرسودگی سیستم برق‌رسانی بازار، خطر وقوع آتش‌سوزی در این مجموعه و محله‌های حوالی آن را افزایش داده است. موضوعی که سخنگوی سازمان آتش‌نشانی تهران هم آن را تأیید و اعلام کرده است: «قطع برق در تهران در آتش‌سوزی‌های شهر نقش دارد.» 
به گفته او، فرسودگی تجهیزات برق باعث می‌شود که با قطع و وصل شدن مکرر برق در مناطق جنوبی شهر تجهیزات دچار نقص فنی بشوند و جرقه تولید کنند و به دنبال این اتفاق شاهد آتش‌سوزی باشیم. تکرار این مسئله در بافت تجاری و قدیمی خطرآفرین‌تر است. افزایش صدای آژیر ماشین‌های آتش‌نشانی در روزهای خاموش شهر هم گواه این هشدار 
است.  
 در این بازار ۵۶ هزار کنتور برق وجود دارد که ۲۲ هزار کنتور نیاز به اصلاح شدن دارند. علاوه بر آن، بازار تهران پرمصرف‌ترین منطقه خاورمیانه از نظر مصرف برق است. در دوره مدیریت شهری جدید حدود ۱۰ هزار کنتور از این ۲۲ هزار کنتور اصلاح شده و یک ایستگاه‌های آتش‌نشانی هم در این منطقه ایجاد شده است.