خیابان‌هایی به اسم زنان نامدار

زینب  زینال‌زاده- خبر‌نگار

 اواخر اسفند‌97  بود که زهرا صدراعظم نوری در یکی از جلسات شورای شهر تهران به نامگذاری معابر واکنش نشان داد و در اعتراض به اینکه چرا برای نامگذاری فقط از نام مفاخر مرد‌ استفاده می‌شود، گفت: «در تاریخ ایران، زنان دارای جایگاه خاص، تأثیرگذار و الگو‌سازی‌ بوده و هستند که می‌توان نامشان را روی معابر حک کرد.» شاید همین واکنش سبب شد تا شورای شهر پنجم در کمیسیون نامگذاری معابر به این موضوع توجه ویژه‌ای نشان دهد و در این دوره بیش از 20مورد نامگذاری به نام مفاخر زن ایران‌زمین انجام شده است. البته برخی از پلاک‌های نامگذاری این معابر در تهران انجام شده و برخی برای پلاک‌کوبی منتظر تاییدیه فرمانداری هستند. ژاله آموزگار، عضو فرهنگستان زبان که اخیرا حک‌شدن نامش روی کوچه‌ای در خیابان اعجازی توسط اعضای شورای شهر تهران تصویب شده است، با تقدیر از این اقدام گفت: «من یک آدم کاملا معمولی هستم و کار خارق‌العاده‌ای نکرده‌ام و همیشه یک معلم بودم.» او همچنین عنوان کرد که این کار همیشه مردانه بوده و شورای شهر تهران با این اقدام به خانم‌ها ‌شأن داده است: «بها‌دادن به خانم‌هایی که در هر زمینه‌ای کسی بودند و کاری کردند، حرکت بسیار خوبی است.» نامگذاری معابر به نام مفاخر زن سبب آشنایی بیشتر شهروندان با آنها و جاودانه‌شدن نام و یادشان می‌شود. در ادامه به معابری که به‌نام 16 زن فرهیخته هنری، ادبی و علمی تغییر نام داده‌اند، پرداخته‌ایم.

شیرین بیانی
کوچه مریم در خیابان وصال به نام دکتر شیرین‌بیانی نامگذاری شده است؛ بانویی که در ۱۴‌سالگی کتاب «میهمان‌خانه آنژ گاردین» اثر کنتس دوسگور از معروف‌ترین داستان‌نویسان کودک فرانسه را ترجمه کرد و به‌عنوان نخستین مترجم زیر 15سال ایران شناخته شد. تخصص اصلی او تاریخ مغول و مغول‌شناسی بود. ترجمه‌ها و تألیفات زیادی دارد که می‌توان به اثر او با عنوان «زن در ایران عصر مغول» و «تاریخ آل جلایر» اشاره کرد.

لیلیت تریان
کوچه سرو در خیابان میرزای شیرازی به نام لیلیت تریان نامگذاری شده است؛ بانوی ارمنی که در محله نادری تهران به دنیا آمد و در رشته هنر تحصیل کرد. سال‌57 خانه پدری‌اش را به کارگاه هنر تبدیل می‌کند و نخستین زن مجسمه‌ساز ‌ایران است که آثاری چون پیکره یپرم‌خان در محوطه کلیسای مریم مقدس را خلق کرده است.

 مجتهده بانو امین اصفهانی
کوچه رضا در خیابان کلاهدوز به نام مجتهده بانو امین اصفهانی نامگذاری شد. او متولد اصفهان است و از 4سالگی به فراگرفتن قرآن و از 11‌سالگی به تحصیل زبان عربی می‌پردازد. در 15سالگی ازدواج می‌کند و همراه با همسرداری و تربیت فرزندانش، به تحصیل علوم اسلامی مشغول می‌شود و پس از پشت سر نهادن مدارج علمی نزد علما و مراجعی چون عبدالکریم حائری، اجازه اجتهاد دریافت می‌کند. وی کتاب‌های خود را با نام «بانوی ایرانی» یا «بانوی اصفهانی» به چاپ رسانده‌است.

 صدیقه دولت‌‌آبادی
نام صدیقه دولت‌آبادی روی کوچه پنجم در خیابان قائم‌مقام فراهانی حک شد. او از فعالان انقلاب مشروطه و جنبش زنان در ایران و از بنیانگذاران انجمن مشروطه‌خواهانه انجمن مخدرات وطن بود. همچنین، بعدها از نخستین فعالان حقوق زنان در ایران شد و نخستین نشریه حقوق زنان به زبان فارسی را به نام زبان زنان منتشر کرد.

 مریم عمید سمنانی
کوچه هفتم در خیابان قائم‌مقام فراهانی به نام مریم عمید سمنانی مزین شد. او در سمنان متولد شد و علاوه بر تحصیل علم و دانش، زبان فرانسه و عکاسی هم آموخت و نشریه شکوفه را که مجله اختصاصی زنان بود، منتشر کرد و با این نشریه ضمن آموزش و آگاه‌سازی زنان و دختران، برای تساوی حقوق زن و مرد نیز تلاش می‌کرد. عمید همچنین از نخستین زنان بنیانگذار 2 شعبه مدرسه نوین «دخترانه دارالعلم و صنایع مزینیه» بود.

بدرالملوک بامداد
خیابان ۲۲‌بهمن در خیابان شهیدافخمی به نام این بانو نامگذاری شده است. بدرالملوک بامداد روزنامه‌نگار، آموزگار، نویسنده و فعال اجتماعی ایرانی بود و بعد‌ها از مؤسسان سازمان بانوان هوادار حقوق بشر و صاحب امتیاز روزنامه زن روز شد. بدرالملوک بامداد نخستین تدوینگر کتاب ‌خانه‌داری در ایران است و از مهم‌ترین کتاب‌های او می‌توان به اخلاق برای دانش‌آموزان متوسطه و تدبیر منزل و دستور بچه‌داری مخصوص هنرجویان دبیرستان‌های نسوان، اشاره کرد.

 طوبی آزموده
نام طوبی آزموده روی تابلوی کوچه حافظ در خیابان وحدت اسلامی نوشته شد. او برای تأسیس مدرسه و آموزش دختران تلاش کرد و سال‌1286 موفق شد مدرسه جدیدی با عنوان دبستان دخترانه ناموس در خیابان حافظ تاسیس کند. اگر میرزا‌حسن رشدیه بنیانگذار مدارس کنونی پسرانه است، می‌توان طوبی آزموده را بنیانگذار مدارس دخترانه کنونی دانست.

مهدیه الهی قمشه‌ای
کوچه طلا در اختیاریه شمالی با موافقت اعضای شورای شهر به خیابان مهدیه الهی‌قمشه‌ای نامگذاری شد. او از کودکی به شعر و ادب علاقه‌مند بود و شعر می‌خواند و با مثنوی‌الاطفال هم آشنا شده بود. الهی‌قمشه‌ای نزد استادانی چون جلال همایی، شهابی، صدرالدین محلاتی‌ و محمدتقی جعفری تعلیم دیده است و آثار او عبارتند از: بهار عشق، معبد عشق، کربلا وادی عشق و...

 فاطمه سیاح
کوچه گیو در خیابان مدنی توسط شورای شهر تهران‌ به نام فاطمه سیاح تغییر نام یافت. وی استاد ادبیات و از بنیانگذاران کانون بانوان در وزارت فرهنگ بود. سیاح به‌عنوان نخستین بانوی استاد دانشگاه، کرسی نقد ادبی را در دانشگاه تهران ‌پایه‌گذاری کرد و در عین حال به‌عنوان یکی از فعالان حقوق زن در ایران شناخته می‌شد. فاطمه سیاح فعالیت ادبی خود را با نوشتن مقاله برای نشریات فرهنگی شروع کرد و تا پایان عمر به این کار ادامه داد.

مریم میرزاخانی
براساس تصمیم شورای شهر تهران مرکز خدمات اجتماعی منطقه15 در خیابان نظامی به نام مریم میرزاخانی نامگذاری شد. او که 26تیر1396 به‌دلیل بیماری  فوت کرد‌، ریاضی‌دان ایرانی و استاد دانشگاه استنفورد بود. میرزاخانی در سال‌۲۰۱۴  به‌دلیل کنشگری در زمینه «دینامیک و هندسه سطوح ریمانی و فضاهای پیمانه‌ای آنها» برنده مدال فیلدز شد که بالاترین جایزه در ریاضیات است. میرزاخانی تنها زن و نخستین ایرانی برنده مدال فیلدز بود و اتحادیه بین‌المللی انجمن‌های ریاضی جهان به پیشنهاد کمیته بانوان انجمن ریاضی ایران 22اردیبهشت سالروز تولد او را به‌عنوان روز جهانی «زن در ریاضیات» نامگذاری کرده است. بوستانی کوچک در نزدیکی محل سکونت والدین مریم میرزاخانی واقع در کوچه مهماندوست فرمانیه نیز به‌نام او مزین شده است.

جمیله شیخی
نام بازیگر توانمند ایران روی خیابان برنا در ایرانشهر حک شد. جمیله شیخی دکترای افتخاری تئاتر داشت. او دوران کودکی در نمایش‌های مدرسه بازی می‌کرد و در دبیرستان هم با شرکت در جلسات انجمن ادبی به اجرای نمایش می‌پرداخت. از آثار سینمایی ارزشمند او می‌توان به کاغذ بی‌خط، عینک دودی، ویزا و از آثار تلویزیونی هم به پس از باران، مرگ در سکوت و فردا دیر است، اشاره کرد.

ژاله آموزگار
کوچه لادن در خیابان شهید اعجازی به نام ژاله آموزگار نامگذاری می‌شود. او پژوهشگر فرهنگ و زبان‌های باستانی است و دکترای زبان‌های باستانی از دانشگاه سوربن دارد. آموزگار بیش از ۳۰‌سال در دانشگاه تهران تدریس کرده‌ و عضو فرهنگستان زبان و ادب فارسی است و اکنون مشغول تدریس در دانشکده ادبیات دانشگاه تهران است.

میمنت میرصادقی
خیابان محیط در خیابان شهید الفت به نام خانم میمنت میرصادقی نامگذاری می‌شود. تخلص این شاعر و ادیب آزاده است و بیشتر شعر نو نیمایی و تعداد کمی هم غزل سروده است. مهم‌ترین دفاتر شعرش عبارتند از: بیداری جویباران، با آب‌ها و آیینه‌ها، جان‌های آفتابی و زیر خونسردترین برف جهان.

سیده توران میرهادی
خیابان عنصری در خیابان ابوریحان قرار است به نام سیده توران میرهادی نامگذاری شود. سیده‌توران میرهادی متخلص به ‌خُمارلو‌، استاد ادبیات کودک، نویسنده و کارشناس آموزش و پرورش و پایه‌گذار مجتمع آموزشی تجربی فرهاد است. او از بنیانگذاران شورای کتاب کودک و بنیانگذار فرهنگنامه کودکان و نوجوانان بود. میرهادی را مادر ادبیات کودک و نوجوان در ایران خوانده‌اند.

نیمتاج سلماسی
نام نیمتاج سلماسی روی خیابان دهم حدفاصل سیدجمال اسدآبادی تا شهید گمنام، حک می‌شود. او تا کلاس یازدهم دبیرستان درس خوانده و با زبان‌های انگلیسی و عربی هم آشنایی داشته است. دو غزل اجتماعی- سیاسی از سلماسی به‌جا مانده و اشعار این بانوی شاعر، مردم را به‌گونه‌ای هیجان‌زده کرد که قابل تصور نبود و کار به جایی رسید که ریشه فساد و تباهی را کندند.

بدرالزمان قریب
بلوار جدید‌الاحداث در انتهای بلوار استاد معین به نام بانو بدرالزمان قریب نامگذاری می‌شود. او نویسنده، پژوهشگر، ایران‎شناس، زبان‌شناس و تنها زنِ عضو پیوسته فرهنگستان زبان و ادب فارسی بود. فرهنگ سُغدی، به 3 زبان (سغدی، فارسی، انگلیسی) شاخص‎ترین اثر اوست و شاگرد استادانی چون محمد معین، احسان یارشاطر و ذبیح‌الله صفا بود که سال گذشته براثر کرونا فوت کرد.