بیکاران ایران از نمای نزدیک

تقریباً همه جویندگان کار در اقتصاد ایران دارای تحصیلات قابل‌توجه هستند و ازنظر مالی نیز توقع چندان بالایی برای حقوق دریافتی ندارند، اما بررسی‌ها نشان می‌دهد به‌واسطه ذائقه کاری کارجویان و همچنین ساختار اقتصاد ایران، همچنان ظرفیت موردنیاز برای جذب این افراد در بازار کار کشور وجود ندارد. به گزارش همشهری، جمعیت بیکاران ایران را عمدتاً افراد تحصیلکرده و جوان تشکیل می‌دهد که آموخته‌ها و تجربیات عملی اکثر آنها تناسبی با نیاز بازار کار ندارد؛ درنتیجه اشتغال این افراد در طول سالیان متمادی، حتی با برنامه‌های حمایتی و تشویقی محقق نشده است. بررسی اطلاعات بانک اطلاعاتی ایران اچ‌آر نشان می‌دهد درحالی‌که اقتصاد ایران به‌واسطه تولید ضعیف و سیستم بازرگانی نسبتاً بسته و سنتی، قدرت جذب بالایی برای به‌کارگیری نیروی تحصیلکرده و علاقه‌مند به‌کار اداری ندارد، بخش عمده کارجویان با دارا بودن مدارک دانشگاهی بالا علاقه‌مند به مشاغل اداری و دفتری هستند و حقوق مورد تقاضای آنها نیز باوجوداینکه رقم قابل‌توجهی محسوب نمی‌شود، بالاتر از حد انتظار کارفرمایان و بنگاه‌های اقتصادی است. البته در چند‌ماه اخیر، آنگونه که اطلاعات شاخص مدیران خرید نشان می‌دهد، معادلات بازار کار تغییر کرده و حتی نیروی کار فنی و دارای تخصص موردنیاز بازار نیز به‌دلیل متناسب نبودن دستمزد و هزینه معیشت حاضر به اشتغال موجود نیست و بخشی از بنگاه‌های تولیدی با کمبود نیروی کار مواجه شده‌اند، اما نیروی کار این واحدها نیز سنخیت چندانی با بخش عمده کارجویان ندارد و در اغلب موارد محدود به نیروی کار ساده و کارگاهی می‌شود.

درس و دانشگاه کارجویان: بیشترین درصد کارجویان معادل 34.8درصد را فارغ‌التحصیلان دانشگاه آزاد اسلامی تشکیل می‌دهند. دانشگاه‌ها و پژوهشگاه‌های دولتی نیز محل تحصیل 32.3درصد از شرکت‌کنندگان آزمون هستند. همچنین بررسی‌ها نشان می‌دهد رشته‌های دانشگاهی کارجویان بسیار متنوع است، اما در این میان رشته حسابداری 7.9درصد از کل کارجویان را به‌خود اختصاص داده و بعدازآن رشته‌های مهندسی مانند برق 7.1درصد، کامپیوتر 6درصد، عمران 5.7درصد و شیمی 3.9درصد قرار دارد. همچنین رشته‌های حقوق 3.8درصد، مهندسی مکانیک 3.7درصد، معماری 3.3درصد، مدیریت بازرگانی 2.9درصد و مهندسی صنایع 2.3درصد از کارجویان را شامل می‌شود.
طالبان کار اداری: اطلاعات گردآوری شده در میان بیش از 260عنوان شغلی حاکی از این است که کارمند اداری بیشترین درخواست متقاضیان را به‌خود اختصاص داده و بعدازآن متصدی امور بانکی و مالی در رتبه‌های بعدی پرطرفدارترین عنوان شکلی قرار گرفته‌اند. نکته دیگر اینکه 27درصد از کارجویان علاقه‌مند به فعالیت تخصصی در حوزه مهندسی بوده‌اند و بعدازآن بخش مالی، اداری و حقوقی بیشترین کارجویان را به‌خود اختصاص داده است.
کارجویان باهوش و وفادار: بررسی تیپ شخصیتی کارجویان موردبررسی در این گزارش نیز نشان می‌دهد 36درصد از مجموع کارجویان موردبررسی دارای تیپ ESTJ بوده‌اند که از مهم‌ترین ویژگی‌های آنها می‌توان به عمل‌گرا، وقت‌شناس، وفادار و نتیجه‌گرا بودن اشاره کرد. گروه دوم، دارای تیپ شخصیتی ENTJ هستند که  ویژگی بارز آنها استراتژیست، رهبر و مصمم بودنشان است. براساس نتیجه تست کارجویان، بیش از 36درصد آنها را تیپ شخصیتی خلاق تشکیل می‌دهند. این افراد به تفکر سریع، توجه به جزئیات، سخت‌کوشی و نگرش مبتکرانه معروفند. همچنین نتایج بررسی هوش هیجانی کارجویان نشان می‌دهد که بیش از نیمی از آنها هوش هیجانی نسبتاً مناسبی دارند و حدود 45درصد از آنها نیز دارای هوش هیجانی بالا هستند. در این میان فقط 3.2درصد از متقاضیان کار ازنظر هوش هیجانی ضعیف هستند و بهبود این هوش در آنها ضرورت دارد.
کارجویان چقدر حقوق می‌خواهند؟: بررسی داده­‌های مربوط به کارجویان حاکی از این است که حدود 77درصد از متقاضیان کار انتظار دریافت حقوق کمتر از 10میلیون تومان دارند و از میان 23 درصد باقیمانده نیز فقط 0.9درصد متقاضی دریافت حقوق بالای 20میلیون تومان هستند. از میان مابقی کارجویان، 3.1درصد حقوق 15 تا 20میلیون تومان مطالبه کرده‌اند و 19درصد متقاضی حقوق 10 تا 15میلیون تومان هستند. نکته قابل‌توجه اینکه از میان همه کارجویان، فقط 23.5درصد برای حقوق کمتر از 5میلیون تومان اعلام آمادگی کردند؛ درحالی‌که در شرایط فعلی به‌واسطه سرکوب مزدی چندین ساله کارگران، بخش قابل‌توجهی از نیروی کار شاغل کشور کمتر از 5میلیون تومان است که در بهترین حالت فقط نیمی از هزینه معیشت آبرومند خانوار را پوشش می‌دهد.
کارجویان دورکاری پسند: یکی از نتایج بررسی‌های انجام شده از وضعیت کارجویان این است که بیش از 83درصد متقاضیان کار خود را مایل به دورکاری معرفی کرده‌اند و فقط 16.5درصد از آنها علاقه‌ای به این شیوه کار نداشته‌اند. به گزارش همشهری، از اسفند 1398 تاکنون به‌واسطه شیوع کرونا، تمایل به دورکاری افزایش پیدا کرده، اما بررسی‌ها نشان می‌دهد فارغ از اجبار دورکاری در دوره کرونا، با بالا رفتن سطح تحصیلات نیز تمایل به دورکاری در افراد افزایش می‌یابد؛ به‌گونه‌ای که در میان کارجویان دکتری فقط 6درصد افراد تمایل به کار حضوری دارند و بیشترین تمایل به کار حضوری نیز به متقاضیان زیر دیپلم اختصاص دارد که 32درصد آنها کار حضوری را به دورکاری ترجیح می‌دهند.
لیسانسیه‌های جویای کار: بررسی‌ها نشان می‌دهد 57.55 درصد از افراد کارجو در جامعه ایرانی دارای تحصیلات دانشگاهی در سطح کارشناسی هستند و فقط 0.66درصد از مجموع آنها زیر دیپلم بوده‌اند. بررسی سطح تحصیلات کارجویان به تفکیک مدرک تحصیلی نشان می‌دهد 5.1درصد از کارجویان دیپلم دارند و 5.2درصد نیز دارای مدرک کاردانی هستند. همچنین 28.5درصد متقاضیان با مدرک کارشناسی ارشد و 2.8درصد با مدرک دکتری  به دنبال یافتن شغل موردنظر خود بوده‌اند.
مجردها در جست‌وجوی شغل: بیشتر کارجویان بانک اطلاعاتی ایران اچ‌آر مجرد هستند و تعداد آنها حدود دوبرابر کارجویان متأهل است. با توجه به بالا بودن نرخ بیکاری در اقتصاد ایران، بالا بودن سهم مجردها در این آمار ناشی از بالا رفتن سن ازدواج بوده و درواقع پایین بودن سهم افراد متأهل در کارجویی نیز نشانه‌ای از کاهش ازدواج در جامعه و پایین آمدن تعداد افراد متأهل در گروه‌های سنی متقاضی کار است؛ به‌خصوص که بررسی‌ها نشان می‌دهد بیشتر کارجویان در بازه سنی 25 تا 27 سال قرار دارند و با افزایش سن، تعداد کارجویان کاهش می‌یابد؛ به‌گونه‌ای که از بازه 46 سال به بعد، مجموع کارجویان به کمتر از یک‌درصد می‌رسد.
شکست زنان کارجو: بررسی جنسیت کارجویان حاکی از این است که 55.5 درصد از کل کارجویان کشور را مردان و 44.5درصد از آنها را زنان تشکیل می‌دهند. با توجه به اینکه سهم مردان از بازار کار همواره کمتر از 20درصد بوده، می‌توان نتیجه گرفت که بخش قابل‌توجهی از زنان کارجو قادر به یافتن شغل مورد تقاضای خود در اقتصاد مردانه ایران نیستند. این در حالی است که طبق آمار، کارجویان مرد نسبت به زنان خواستار دستمزد بالاتری هستند و حتی 34درصد کارجویان زن به دریافت حقوق کمتر از 5میلیون تومان نیز رضایت دارند؛ درحالی‌که فقط 15درصد مردان با این میزان حقوق موافقت کرده‌اند.