تواضع سیاستگذارانه، راهکار مهار تورم

میثم هاشم‌خانی- اقتصاد‌دان

اقتصاددانان تا حدود 55سال پیش بر سر این موضوع که آیا کاهش و به حدود صفر رساندن تورم باید مهم‌ترین هدف در اقتصاد هر کشور باشد یا خیر، با یکدیگر اختلاف نظر داشتند. اما پس از آن این اختلاف نظر از بین رفت و اکثریت قاطع اقتصاددانان اکنون می‌گویند مهم‌ترین کار اقتصادی که در یک کشور باید انجام شود مهار تورم و رساندن آن به نزدیک صفر است، یعنی عددی درحدود یک، دو یا سه‌درصد. پس از توافق آرا برسر این موضوع در جهان، به‌سرعت فناوری و ابزارهای کاهش تورم در جهان ایجاد و فراگیر شد. به‌نحوی که اکنون بیشتر کشورهای جهان تورم زیر سه‌درصد دارند. جز سال‌هایی خیلی خاص که مشکلی اقتصادی و جهانی رخ داده است، معمولا کشورها با کمک‌گرفتن از این ابزارها و راهکارها توانسته‌اند نرخ تورم خود را مهار کنند و زیر سه‌درصد نگه دارند. درحال حاضر از هر سه کشور دنیا دو کشور تورم زیر سه‌درصد دارند. ممکن است بعضی از کشورها مانند آمریکا برای یک سال تورم بالای سه‌درصد داشته باشند، اما به‌سرعت به وضعیت قبل خود باز می‌گردند. دوسوم این کشورها، یعنی چیزی در حدود 122کشور معتقدند که اگر تورم زیر سه‌درصد باشد سرمایه‌گذارها دیگر خود به سراغ دلالی و سفته‌بازی نمی‌روند و سرمایه‌گذاری بلندمدت را در برنامه خود قرار می‌دهند. اساسا ریشه‌کنی دلالی و هدایت سرمایه‌گذارها به سمت پروژه‌های اشتغال‌زا و تولیدی نتیجه مهار تورم است. برعکس اگر در کشوری تورم بالای 30درصد باشد، هرچه دلالان جریمه یا توبیخ شوند، تغییری ایجاد نخواهد شد زیرا سود در دلالی است و افراد می‌توانند با خرید و نگه داشتن کالا سود کلان به‌دست آورند. زمانی‌ که تلاطم قیمت بالا باشد سوددهی کالا هم بالا می‌رود اما زمانی که قیمت‌ها با ثبات هستند روش درآمدزایی اساسا تنها از مسیر تولید و اشتغال‌زایی و خلق ارزش افزوده خواهد بود. اینکه آیا دولت آینده می‌تواند تورم را کاهش دهد یا خیر باید گفت واضح است که می‌تواند این کار را انجام دهد و خیلی هم ساده است. شاید 30سال پیش می‌شد گفت این کار بسیار دشوار است اما امروز طبق گزارش صندوق بین‌المللی پول، 122کشور تورم زیر سه‌درصد دارند؛ از جمله اکثریت کشورهای اطراف ایران، از ارمنستان گرفته تا آذربایجان، بحرین، امارات، عراق، افغانستان و اردن. این قابلیت ربطی به داشتن یا نداشتن منابع نفتی و توسعه یافته بودن یا نبودن ندارد. این قابلیتی است که بیشتر کشورها به آن دسترسی دارند و بسیار عجیب است که در کشور ما کسی از تورم زیر سه‌درصد حرفی نمی‌زند و همزمان همه آرزوی دسترسی به آن را دارند.
بحث راهکارهای پیش روی دولت آینده بحثی بسیار مفصل است، اما شاید مهم‌ترین راهکار داشتن تواضع سیاستگذارانه باشد؛ یعنی دولت جدید از این 122کشور موفق چند نمونه را مورد بررسی قرار دهد و از تجربیات نمونه‌هایی که ساختار اقتصادی مشابهی با کشور ما دارند، درس بگیرد و بدون نشان دادن تعصب مخرب متواضعانه از آنها بیاموزد. بیشتر کشورهایی که تورم زیر سه‌درصد دارند، اکثرا در دوره‌ای چهار تا شش‌ساله به این هدف رسیده‌اند. برای مثال عراق و افغانستان که به تازگی به تورم زیر سه‌درصد رسیده‌اند، هردو کشورهایی هستند که تورم‌های بالای 50درصد داشته‌اند و هردو طی چهار تا شش‌سال به کاهش نرخ تورم دست پیدا کرده‌اند.