لوریس چکناواریان، آهنگساز تغییرات تهران در این دوره را سازنده می‌داند
نقش فرهنگ بر چهره شهر
بهاره خسروی- خبرنگار
در بیشتر جوامع پیشرفته، هویت هر شهر با بناهای فرهنگی به یادگار مانده از پیشینیان گره خورده است و از این عناصر می‌توان به‌عنوان معرف سبک زندگی، فرهنگ و حتی خصوصیات و عادت‌های اجتماعی ساکنان آن شهر یاد کرد. در تهران ما، این کهنه پایتخت ایرانی که به تعبیر بسیاری حتی باید از آن به‌عنوان پایتخت تاریخی و سرنوشت‌ساز کشور نام برد، تعداد بناهای تاریخی ارزشمند به‌ویژه در مناطق مرکزی کم نیست و بسیاری از آنها در غبار فراموشی از یاد‌ها رفته بودند؛ بناهایی که محل زندگی و مهد پرورش افراد اثرگذار زیادی در عرصه‌های مختلف فرهنگی، سیاسی و ورزشی نه‌تنها در داخل که در عرصه‌های بین‌المللی بوده‌اند. رویکرد مدیریت شهری در دوره پنجم شوراها با شعار «تهران؛ شهری برای همه» احیای هویت فرهنگی و تاریخی تهران بود و برای تحقق این خواسته سعی شد با نگاهی تازه به بناهای ارزشمند تاریخی و راه‌اندازی عرصه‌های عمومی و محورهای فرهنگی برای حضور شهروندان، مانند پهنه رودکی و شهریار، و نیز با استفاده از ظرفیت‌های محلی و حضور مستقیم و بی‌واسطه هنرمندان، شرایط بهره‌مندی از بناهای فرهنگی و هویتی برای مردم فراهم و حفظ شود. اما در این میان پرسشی مطرح است؛ اجرای این طرح‌ها تا چه میزان به اثرگذاری در توسعه فرهنگ شهرنشینی منجر شده است. در این‌باره با لوریس چکناواریان، آهنگساز، نویسنده، نقاش، رهبر سابق ارکستر ملی ایران و از چهره‌های اثرگذار فرهنگی کشور گفت‌وگو کرده‌ایم.
در دوره پنجم فعالیت شورای اسلامی شهر تهران بیشتر برنامه‌ها و طرح‌ها با نگاه به فرهنگ شکل گرفت و یکی از این اقدامات،توجه ویژه به احیای بناهای ارزشمند تاریخی بود. این اقدام چقدر می‌تواند در حفظ هویت تهران اثرگذار باشد؟
بناهای تاریخی در هر جای دنیا حافظ هویت و فرهنگ مردمان آن شهر هستند. این بناها حکم صورت و چهره شهر را دارند. با این استدلال، بدیهی است که کسی بی‌دلیل به چهره و زیبایی خود آسیب نمی‌رساند. هویت و فرهنگ نقشی مهم در همه ابعاد زندگی و تحولات آن دارد؛ از اتفاقات اقتصادی گرفته تا مسائل ساده و عادی زندگی.
در این مسیر و قبل از هر چیز مردم باید با تاریخ و هویت شهری که در آن زندگی می‌کنند، آشنا شوند؛ اینکه چه بناهای ارزشمندی در همسایگی‌شان وجود دارد و در این بناها چه شخصیت‌های اثرگذاری زندگی می‌کرده‌اند. درواقع تخریب بناهای فرهنگی و بی‌توجهی به آنها نوعی بی‌تفاوتی در قبال فرهنگ و هویتی است که در آن زندگی کرده و بزرگ شده‌ایم. احیای بناهای تاریخی قطعا برای شهرداری هزینه هم به همراه دارد، اما این هزینه‌کرد در درازمدت تأثیر عمیقی بر فرهنگ و سبک زندگی مردم می‌گذارد. بر این اساس، هزینه‌ای که برای توسعه فرهنگ صرف شود، بیهوده و بی‌نتیجه نخواهد بود.
آیا تفاوتی در رویکرد مدیریت شهری به عرصه فرهنگ در این دوره، در مقایسه با ادوار گذشته، احساس کرده‌اید؟
خوشبختانه توجه به مسائل فرهنگی در این دوره در چهره شهر دیده می‌شود. این تغییرات قطعا سازنده و مثبت است. وقتی کار درستی انجام می‌شود، باید خوشحال بود و تشویق کرد که وجهه فرهنگی شهر مورد توجه قرار‌گرفته است. ادامه این روند اتفاقات فرهنگی خوبی را برای اهالی شهر رقم می‌زند. البته به نگاه اقتصادی در کارکردهای شهر هم نباید خرده گرفت. فرهنگ و اقتصاد هر دو لازم و ملزوم یکدیگرند. نکته‌ای که مدیران و متولیان در برنامه‌ریزی شهری، به‌ویژه در حوزه فرهنگی باید به آن توجه کنند، دوری از نگاه کاسبکارانه است؛ برای مثال وقتی قرار است مسئولیت احیای بنای تاریخی را به فردی دهند، باید این فرد دغدغه فرهنگی داشته باشد، با هنر و تاریخ آشنا باشد و بداند که یک اثر با چه روش و ابزاری باید احیا و بهسازی شود؛ نه اینکه صرفا چون بودجه‌ای درنظر گرفته شده و باید کاری انجام داد، یک برنامه فرهنگی را به‌دست بگیرد و با ناآگاهی باعث آسیب و تخریب بنا شود. مدیران باید حواسشان باشد که از نگاه کاسبکارانه پرهیز و سعی کنند ریش و قیچی را به افراد باسواد و فرهنگ‌دوست دهند.
به‌نظر شما، ایجاد و اختصاص عرصه‌های عمومی و محورهای فرهنگی، مانند پهنه رودکی و شهریار، به شهروندان در این دوره مدیریت شهری، چقدر بر توسعه فرهنگی اثرگذار است؟
این تلاش، مانند راه‌اندازی پهنه رودکی و شهریار، باعث رشد و شکوفایی فرهنگ میان شهروندان تهرانی شده و موجب می‌شود مردم بدانند تالار وحدت نامش در گذشته رودکی بود و این تالار برای اجرای موسیقی اپرا و باله طراحی شده بود و موسیقی‌دانان و افراد برجسته‌ای مانند «موریس بژار» فرانسوی و چهره‌های مطرح موسیقی دنیا در آن برنامه اجرا کرده‌اند. اینکه تالار رودکی چه زمانی ساخته شده و سؤالاتی از این دست باعث ایجاد انگیزه میان نسل جدید می‌شود. همین موارد، علاقه برای مطالعه و تحقیق و پژوهش در حوزه فرهنگ، موسیقی و تاریخ را میان بسیاری زنده می‌کند. درواقع، مردم جایی با فرهنگ و تمدن آشنایی پیدا می‌کنند که امکان دسترسی آسانی به همه منابع و خاستگاه‌ها وجود داشته باشد؛ این موضوع یکی از راه‌های توسعه فرهنگی است.
عملکرد شهردار تهران را در احیای بناهای فرهنگی تهران چطور می‌بینید؟
خوشبختانه شهردار تهران در مدتی که سکان مدیریت شهری را در دست داشتند، اقدامات تأثیرگذاری برای توسعه فرهنگ شهری و هویت شهر انجام دادند. از ویژگی‌های خوب شهردار تهران هنردوستی و گرفتن مشورت از هنرمندان برای بسیاری از تصمیمات و برنامه‌ریزی‌ها بوده است. امیدواریم این روند همچنان ادامه داشته باشد و برای دوره بعدی هم انتخاب شوند؛ چراکه تا امروز هدف‌ها و برنامه‌های ارزشمندی را برای شهر تهران درنظر داشتند.
