آمار و ارقام از موجودی کالاهای اساسی

علی ابراهیمی- خبرنگار

در آستانه انتخابات ریاست‌جمهوری برخی خبرگزاری‌ها از کمبود و کاهش حجم ذخایر استراتژیک کالاهای اساسی و حتی احتمال قحطی خبر می‌دهند. در این خبرها تأکید می‌شود به‌دلیل افت محسوس ذخایر، دولت بعدی برای تامین اقلام کالاهای اساسی با مشکلات جدی مواجه خواهد شد. چنان که جلال محمودزاده، عضو کمیسیون کشاورزی مجلس در گفت‌وگو با یکی از خبرگزاری‌ها تأکید کرده است:متأسفانه ذخیره استراتژیک کالاهای مختلف اساسی فقط برای ۲۵ روز تا یک‌ماه کافی است. با حسن عباسی معروفان، سرپرست دفتر خدمات بازرگانی معاونت توسعه بازرگانی وزارت جهادکشاورزی و مدیرعامل سابق شرکت پشتیبانی امور دام در مورد آخرین وضعیت موجودی و ذخایر استراتژیک کالاهای اساسی گفت‌وگو کرده‌ایم.

شیوه تامین ذخایر کالاهای اساسی و استراتژیک چگونه است؟
تامین کالاهای اساسی و ذخایر استراتژیک به دو شیوه صورت می‌گیرد، بخشی ازاین کالاهای اساسی را 430شرکت وارد‌کننده بخش‌خصوصی تامین می‌کنند که به‌صورت عادی در سامانه بازارگاه عرضه می‌شود، اما نظارت بر اینکه چه میزان کالا و با تخصیص چقدر ارز وارد شود، برعهده دولت است. تامین نیاز ذخایر استراتژیک را هم دو شرکت دولتی پشتیبانی امور دام و شرکت بازرگانی دولتی ایران (G.T.C)برعهده دارند.
آماری از میزان این ذخایر در دست دارید؟
 آمار حجم ذخایر استراتژیک کشور بنابر مصوبه شورای‌عالی امنیت ملی قابل‌انتشار نیست اما به‌طور کلی می‌توان گفت انبارهای ذخایر استراتژیک کشور کاملا پر و وضعیت کنونی ذخایر استراتژیک کشور به‌مراتب بهتر از 6‌ماه قبل است. این ذخایر برای استفاده در مواقع بحرانی مانند آتش‌سوزی، سیل و جنگ است تا دسترسی به کالا‌های استراتژیک کم نشود.
به‌طور مشخص چه اقلام کالایی مشمول ذخایر کالاهای اساسی و استراتژیک کشور است؟
نهاده‌های دامی شامل جو، ذرت دامی، کنجاله سویا و دانه سویا، مشمول ذخایر استراتژیک کالایی کشور است که برای پشتیبانی تولید دام و طیور و روغن نباتی وارد می‌شوند. همچنین طبق مصوبات دولت و شورای‌عالی امنیت ملی، باید دو شرکت پشتیبانی امور دام و شرکت بازرگانی دولتی، مواد غذایی مصرفی، مانند شکرخام، برنج، آرد و روغن خام، برای تبدیل به روغن نباتی را، همیشه به مقدار کافی وارد و در اختیار داشته باشند. براساس قانون اجازه داده شده این ذخایر سالانه یکی دوبار نو شود اما هیچ وقت موجودی این اقلام نباید کمتر از70درصد میزان مصوب باشد. با این روند همواره 30درصد موجودی ذخایر در چرخش است و کالاهایی که سن بیشتری دارد در چرخه توزیع بازار فروخته و به جای آن کالای نو وارد می‌شود. چگونگی تامین ارز، زمان، میزان و چگونگی واردات این کالاها براساس مکانیزم پیش‌بینی شده در آیین‌نامه صورت می‌گیرد و شورای خریدی در این دو شرکت متشکل از 5تا 6سازمان و دستگاه ذی‌ربط وجود دارد که به ثبت سفارش واردات و خرید کالاها اقدام می‌کند. در واقع شرکت پشتیبانی امور دام و شرکت بازرگانی دولتی ایران(G.T.C) مسئول تامین و حفظ ذخایر استراتژیک کالایی کشور هستند.
واردات گوشت قرمز، مرغ، روغن خام و برنج چگونه و با چه ارزی صورت می‌گیرد؟
 علاوه بر 4نهاده اصلی تولید دام و طیور، شرکت‌های مذکوردر زمینه واردات و نگهداری مواد پروتئینی آماده، شامل گوشت قرمز و مرغ، با تناژی که رقم آن را نمی‌توانم اعلام کنم، برای روز مبادا مسئولیت دارند. البته قبلا برای واردات روغن، شکر و برنج، ارز ترجیحی 4200تومانی تخصیص داده می‌شد اما اکنون ارز واردات اغلب این کالاها نیمایی شده و فقط 5کالای اساسی شامل 4نهاده دامی (کنجاله سویا، ذرت، جو، دانه سویا) و روغن خام است که برای واردات ارز 4200تومانی می‌گیرند. گندم نیز درصورت ضرورت برای واردات این محصول با ارز 4200تومانی وارد می‌شود اما چون واردات گندم مصوبه موردی می‌خواهد در این آمارها گنجانده نمی‌شود.
با توجه به میزان تولید گوشت و مرغ نیاز سالانه واردات نهاده‌های دامی چقدر است؟
بخشی از نیاز بازار به نهاده‌های تولید دام و طیور، برای تولید یک‌میلیون تن گوشت قرمز دام سبک و سنگین و 2میلیون و 400هزار تن مرغ از طریق واردات تامین می‌شود. برای تولید این محصولات نیازمند واردات 11میلیون و 500هزار تن ذرت، 6میلیون و 700هزار تن جو، 3میلیون و 600هزار تن کنجاله سویا و 2میلیون و 700هزار تن دانه روغنی هستیم. از این 4قلم کالای اساسی، ماهانه یک‌میلیون و 700هزار تن وارد و بخشی دیگر از محل تولید داخل تامین می‌شود. به‌طور مثال در مورد جو 3میلیون و 500هزار تن وارد و 3میلیون‌و 200هزار تن نیز در داخل تولید می‌شود. به‌عبارت دیگر از مجموع نیاز سالانه این نهاده‌ها، کمبود تولید داخل با واردات تامین می‌شود. با این روند هر‌ماه به واردات 900هزار تن ذرت، 280هزارتن جو، 300هزار تن کنجاله سویا و 210هزار تن دانه سویا نیاز داریم و بقیه این نیاز از محل تولید داخل تامین می‌شود. این اقلام به مرور و با تخصیص ارز 4200تومانی خریده و از طریق سامانه بازارگاه بین واحدهای تولیدی توزیع می‌شود.
میزان موجودی بنادر و ثبت سفارش نهاده‌های دامی چگونه است؟
4میلیون و 300هزار تن نهاده دامی که نیاز 2.5تا3‌ماه کشور را تامین می‌کند در بنادر کشور موجود است و برای 10میلیون تن از این اقلام، که به اندازه تامین نیاز 5تا 6‌ماه آینده است، ثبت سفارش انجام داده‌ایم. همچنین ارز مورد‌نیاز برای واردات این کالاها، در بانک مرکزی تامین و تخصیص یافته است.
به‌نظر شما علت برخی اظهارنظرها در زمینه خالی شدن انبار ذخایر کالاهای استراتژیک و اساسی چیست؟
دلیل اینکه چرا برخی در دوران انتخابات ریاست‌جمهوری نگران موجودی و میزان ذخایر کالاهای استراتژیک شده‌اند و اعلام می‌کنند انبارها جارو شده‌اند برای من هم مشخص نیست، اصلا معلوم نیست چنین اظهارنظرهایی بر مبنای کدام آمار صورت می‌پذیرد. اما آمارهای رسمی نشان می‌دهد هیچ کمبودی در کالاهای اساسی نداریم و میزان کنونی ذخایر استراتژیک کشور نیز به همان اندازه مدت مشابه پارسال است.
اخیرا یک عضو کمیسیون کشاورزی مجلس از الزام قانونی برای ذخیره‌سازی‌ مصرف شش‌ماه کالاهای اساسی استراتژیک خبر داده، نظر شما چیست؟
بهتر است این عضو کمیسیون کشاورزی مجلس مستند قانونی این الزام را معرفی کند. ذخیره‌سازی‌ 6‌ماه نیاز کشور به ذخایر استراتژیک، نیازمند تامین حداقل 30میلیارد دلار اعتبار است. نماینده‌ای که چنین دیدگاهی مطرح کرده از قانون و مقررات مطلع نبوده و اگرچنین مستنداتی دارد، بهتر است اعلام کند تا ما هم یاد بگیریم.
معمولا نیاز چند‌ماه کشور به کالاهای استراتژیک ذخیره می‌شود؟
در مورد ذخایر استراتژیک به‌دلیل مصوبات شورای‌عالی امنیت ملی، امکان ارائه آمار تناژ ذخیره‌سازی‌ یا مدت زمان تامین نیاز کشور به این کالاها وجود ندارد. با وجود این ممکن است در یک کالا به اندازه 20روز و در انبار کالایی دیگر سه‌ماه ذخایر استراتژیک داشته باشیم و این موضوع به عمق استراتژیک هر کالا بستگی دارد. مثلا نباید میزان ذخایر استراتژیک کشور در انبارهای گندم تحت هر شرایطی کمتر از 2‌ماه باشد اما در برخی کالاها این مدت زمان به 10روز یا سه‌ماه می‌رسد. این موضوع به مصوباتی بستگی دارد که به دستگاه‌های مسئول ابلاغ می‌شود. البته به‌طور کلی اکنون ذخایر استراتژیک کشور تامین شده و این ذخایر طبق آیین‌نامه‌های مصوب مدیریت می‌شود.
هدف‌گذاری ذخایر استراتژیک در مورد برنج چقدر تعیین شده است؟
میزان نیاز سالانه کشور به برنج 3میلیون و 200تا 3میلیون و 300هزار تن است که از این میزان 2میلیون و 300تا 2میلیون و 400هزار تن از محل برنج تولید داخل تامین می‌شود. اما بر مبنای پربار یا کم بار بودن سال تولید برنج معمولا بین 800هزار تا یک‌میلیون و 200هزار تن برنج وارد می‌کنیم. بر این اساس در شهریور و مهر هر سال، که برنج تولید داخل برداشت می‌شود، واردات برنج ممنوع می‌شود تا کشاورزان داخلی ضرر نکنند اما قبل و بعد از این ایام، واردات برنج به میزان 800هزار تا یک میلیون و 200هزار تن آزاد است تا نیاز ذخایر استراتژیک تامین شود. در زمینه برنج باید حداقل نیاز دو‌ماه کشور ذخیره شود.
برخی کمبود و گرانی برنج خارجی را عامل عبور قیمت برنج تولید داخل از مرز 35هزار تومان در هر کیلوگرم می‌دانند، علت چیست؟
 در زمینه برنج وارداتی نه‌تنها کمبود نداریم بلکه برخی وارد‌کنندگان اعلام می‌کنند به‌دلیل قطع شدن ارز دولتی و واردات این محصول با ارز نیمایی، برنج وارداتی روی دستشان مانده است. علاوه بر آن واردات برنج با ارز نیمایی سود چندانی برای وارد‌کنندگان ندارد و آنها نگرانند که با عرضه برنج داخلی در بازار، ظرف چند‌ماه آینده، قادر به فروش برنج‌های وارداتی خود نباشند. این نگرانی به‌معنای آن است که هیچ کمبودی در بازار برنج نداریم. علت افزایش قیمت برنج خارجی نیز اجرای سیاست حذف ارز ترجیحی واردات است.
یعنی در حوزه موجودی ذخایر استراتژیک کالاهای اساسی نگرانی وجود ندارد؟
اگرچه آمار این ذخایر قابل‌انتشار نیست و براساس پروتکل‌ها محرمانه محسوب می‌شود ولی به جرأت می‌توان گفت در زمینه موجودی کالای اساسی در کشور نگرانی وجود ندارد. حجم ذخایر استراتژیک کشور نسبت به‌مدت مشابه پارسال در همین زمان هیچ‌گونه کاهشی نداشته است، اینگونه نیست که به‌دلیل فرارسیدن روزهای پایانی فعالیت دولت دوازدهم، میزان ذخایر کاهش یافته یا انبارها خالی باشد.
اما برخی نگرانند. مثلا دامداران هنوز سهمیه نهاده‌های دامی فروردین و اردیبهشت‌ماه خود را دریافت نکرده‌اند، علت چیست؟
این موضوع درست است. در فروردین‌ماه امسال به‌دلیل تأخیر بانک مرکزی در تخصیص ارز واردات نهاده‌های دامی، با مشکل تامین نهاده‌ها مواجه شدیم اما امروز هیچ مشکلی در این زمینه وجود ندارد. علاوه بر آن قبلا هیچ کنترلی بر عرضه نهاده‌های دامی وجود نداشت و دلال‌ها این اقلام را دریافت و به قیمت‌های بالاتر در بازار آزاد می‌فروختند اما اکنون توزیع نهاده‌هایی که با ارز 4200تومانی وارد می‌شود، از صفر تا صد کنترل می‌شود. البته به‌طور طبیعی کنترل فرایند توزیع نهاده‌ها در سامانه بازارگاه زمان‌بر است اما اینگونه نیست که این تأخیر موجب اختلال در عرضه نهاده‌های دامی شده و جمعیت دام و طیور گرسنه مانده باشد.
پس علت فراوانی نهاده‌های دام و طیور، با قیمت چندبرابری نسبت به نرخ مصوب، در بازار آزاد چیست؟ این نهاده‌ها از کجا تامین می‌شود؟
این موضوع نیز مشکل دیگر ماست. نهاده‌ها فقط با ارز 4200تومانی وارد می‌شود اما ممکن است برخی دامداران، پس از دریافت نهاده‌های دامی، از طریق سامانه بازارگاه، در روند تولید با تلفات یا فروش جوجه و گاو و گوسفند مواجه شوند و سهمیه مازاد نهاده دامی خود را در بازار آزاد بفروشند. برای رفع این مشکل چهارشنبه هفته گذشته در نشستی، نظارت و کنترل بر این شیوه عرضه نهاده‌های دامی در بازار آزاد مورد‌بررسی قرار گرفت تا بتوانیم فروش نهاده‌های دریافتی با نرخ مصوب به قیمت بازار آزاد را به حداقل برسانیم. اما باید بپذیریم که بالاخره در بازار نهاده‌های دامی نیز نشتی‌هایی وجود دارد. برخوردهای نظارتی نیز برای مقابله و تنبیه اینگونه افراد طراحی شده است.