امواج بلند خشونت در افغانستان

 انفجارها و حملات پیاپی به غیرنظامیان در 10 روز اخیر، بار دیگر افغانستان را در چنگال خشونت افسارگسیخته گرفتار کرده و آینده‌ای ترسناک را برای نسل جوانی ترسیم کرده است که بزرگ‌ترین قربانی بازگشت حکومت وحشت در افغانستان خواهد بود.
شدت حملات و انفجارهای مرگبار در یک هفته اخیر، آن هم همزمان با آغاز خروج نیروهای ناتو و آمریکا از افغانستان، بدترین کابوس فعالان حقوق بشر و زنان را هم در افغانستان به واقعیت نزدیک‌تر کرده و این سوال اساسی را پیش کشیده که آیا دوباره خشونت و مرگ،‌ به امری روزمره در افغانستان تبدیل خواهد شد؟ شدت حملات همچنین اندک امیدواران به روند صلح بین طالبان،  آمریکا و دولت افغانستان را هم به تردید انداخته است.
شدت انفجارهای مرگبار،‌ مشخصا در 10 روز گذشته، دست‌کم در سال‌های اخیر بی‌سابقه بوده است، به گونه‌ای که حدود 100 نفر جان خود را در 4 حمله و انفجار از دست داده‌اند و حدود 300 نفر هم مجروح شده‌‌اند.
خشونت‌ها در 10 روز اخیر، این گمانه را تقویت کرده که رویای صلح بین طالبان و آمریکا و توافق برای قطع حملات به غیرنظامیان، عملا از بین رفته است و به صورت توامان این نگرانی را ایجاد کرده که با خروج نیروهای آمریکایی و غربی،‌ دست طالبان برای خشونت‌ها و حملات گسترده‌تر، باز خواهد شد. علاوه بر آن‌،‌ داعش هم که مدت‌هاست به خاطر شکست‌های نظامی و از دست رفتن قلمروهای وسیعش، فقط در شرق و گهگاهی در کابل فعالیت می‌کند، آماده است تا از خلأ ایجاد شده نهایت استفاده را ببرد و دوباره اوج بگیرد.
نقش داعش، با وجود تضعیف آن در خشونت‌های اخیر در افغانستان کمتر از طالبان نبوده است. در واقع، گفته می‌شود داعش عامل حمله به مدرسه سید‌الشهدا در کابل در بعدازظهر شنبه بوده است؛ جایی که 85  غیرنظامی که عمده آنها دانش‌آموزان دختر هزاره یک مدرسه بوده‌اند جان خود را دست داده‌اند. بعد از این حمله که در واقع انفجار چند بمب بود، دولت افغانستان طالبان را متهم کرد و این حمله را اقدام علیه بشریت خواند با این حال طالبان در بیانیه‌ای این حمله را محکوم کرد و گفت که در آن نقشی نداشته است.
 این حمله، یکی از چند حمله خونبار 10 روز اخیر بوده است؛ سی‌ام آوریل (10 اردیبهشت) انفجار یک خودروی بمب‌گذاری شده در مقابل یک اقامتگاه در پل اعلم در استان لوگر در شرق، 30 کشته بر جا گذاشت. در این حمله هم تعداد زیادی دانش‌آموز دبیرستانی جان خود را از دست دادند.
در ادامه این روزهای پر از خشونت، یکشنبه شب و دیروز هم 2 حمله مرگبار دیگر در افغانستان روی داد؛  ابتدا یکشنبه شب در استان زابل، ‌انفجار یک بمب کنار جاده‌ای در کنار یک اتوبوس 11 کشته به جا گذاشت و دیروز هم دو انفجار متوالی در پروان، 2 کشته و چند مجروح با حال بسیار وخیم به جا گذاشت.
به گزارش نیویورک‌تایمز، افزایش خشونت‌ها، آن هم در شرایطی که مذاکرات صلح بین طالبان و آمریکا و دیگر طرف‌ها لغو شده و مشخص نیست دوباره کی از سر گرفته شود، این گمانه را تقویت کرده است که احتمالا طالبان از مسیر دیگری به جز مذاکره به دنبال فتح و پیروزی است. این گروه در هفته‌های اخیر چهره‌ای پیروز از خود نشان داده و گفته می‌شود می‌خواهد با توجه به خروج نیروهای آمریکایی و ناتو که قرار است 20 شهریور در سالگرد حملات 11 سپتامبر تکمیل شود، با پیروزی نظامی خونینی قدرت را به نفع خود قبضه کند.
چنین سرنوشتی، وحشتناک‌ترین کابوس فعالان حقوق بشر و زنان در افغانستان است. مذاکرات صلح در قطر و توافق‌های کلی بین طالبان و نیروهای آمریکایی، بسیاری را به پایان جنگ و برقراری صلح امیدوار کرده بود اما طالبان صراحتا گفته است که نمی‌خواهد به دولت فعلی بپیوندد و سیستم حکومتی خود را می‌خواهد. حالا همزمان با شروع خروج نظامی‌های آمریکایی،‌ خشونت‌ها هم اوج گرفته و نگرانی‌های فعالان حقوق بشر هم بیشتر شده است. طالبان در زمانی که حکومت را در افغانستان در اختیار داشت،‌ با کار کردن زنان و تحصیل دختران مخالف بود و حالا حملات به مراکز آموزشی دختران، نشانه‌ای از همان تفکر متحجرانه است. روشن غزنوی، فعال حقوق زنان در کابل، بعد از حمله به مرکز آموزشی سیدالشهدا به نیویورک تایمز گفته است: «برای 3 سال، مراکز آموزشی ما هدف حملات خونبار بوده است. این اولین حمله نیست و آخرین هم نخواهد بود. اما ما هرگز تسلیم نخواهیم شد... ‌قلب‌های 30 میلیون نفر جراحت برداشته و 30 میلیون نفر در درد و رنج هستند.»
10 روز خشونت‌بار در افغانستان، احتمالا به چند روز آتش‌بس منتهی خواهد شد و دست کم در روزهای آینده، طالبان از حمله به نیروهای امنیتی و غیرنظامیان دست خواهد کشید. این گروه، اعلام کرده که به مناسبت عید فطر، 3 روز از حملاتش دست می‌کشد و به دولت آتش‌بس پیشنهاد داده است.

هزاره‌ها؛ قربانیان همیشگی ترور
حمله به مراکز آموزشی اقلیت دینی هزاره‌ها در افغانستان در کابل، به اتفاقی تکراری در این شهر تبدیل شده است و پیام‌های خطرناکی برای جامعه‌ای دارد که اقلیت‌ها به شدت در آن سرکوب می‌شوند. سال گذشته حمله‌ای مشابه در همین منطقه، ده‌ها قربانی دیگر به جا گذاشت. هزاره‌ها که شیعه هستند دولت و نیروهای امنیتی را متهم می‌کنند که خود را کنار می‌کشند و جلوی حملات تروریستی علیه این اقلیت‌ را نمی‌گیرند. منطقه دشت برچی در غرب کابل که محل زندگی هزاره‌هاست، طی 10 سال شاهد حملات وحشتناک تروریستی بوده است؛‌ در سپتامبر 2018 حمله به یک باشگاه کشتی 20 کشته به جا گذاشت و در حمله به یک مدرسه،‌ 34 دانش‌آموز جان خود را از دست دادند. در سال 2017 هم انفجار در یک مسجد 39 قربانی گرفت. پیش از این‌ها، هزاره‌ها در جریان جنگ داخلی هم توسط گروه‌های نظامی دیگر قومیت‌ها به صورت دسته‌جمعی قربانی می‌شدند.
در همین حمله اخیر، عدم وجود نیروهای امنیتی در مراسم تشییع، که به صورت سنتی هدف حملات تروریستی هستند، به خوبی نشان داده که هزاره‌ها در چه وضعی به سر می‌برند و چه حسی نسبت به دولت و نیروهای امنیتی دارند. به همین خاطر است که هزاره‌ها به فکر دفاع از خود افتاده‌اند و گشت‌های مسلحی را در محلات خود ترتیب داده‌اند.