قیمت حمایت، بهای هدایت

محمدناصر احدی- روزنامه‌نگار

 سینمای ایران حُسن و عیب زیاد دارد اما معایبش بر محاسنش می‌چربد. از محاسنش، کارگردانان نامی و خلاقی هستند که از زمانه‌شان جلوتر بوده‌اند و با رنج و مشقت و وسواس فیلم‌هایی ساخته‌اند که اعتبار تاریخ سینمای ایران محسوب می‌شوند و از میان معایب پرشمارش می‌توان به روشن‌نبودن مناسبات مالی‌اش اشاره کرد که عامل بسیاری دیگر از مشکلات و مسائل آن است. درواقع پولی که از منابع دولتی به سینمای ایران طی سالیان تزریق شده، خیلی‌ها را به هوس انداخته که با انتخاب حرفه فیلمسازی، هم از این خوان نعمت بهره‌مند شوند و هم نامی برای خود دست و پا کنند و از قِبَل این اشتهار باز مایه‌ای فراهم آورند. چند سالی است که مدیران سینمایی کشور کم‌وبیش و با تأکید رسانه‌ها متوجه شده‌اند باید آمار روشن و دقیق بودجه‌هایی را که صرف حمایت از فیلم‌های سینمایی کرده‌اند به روشنی اعلام کنند تا شاید به این ترتیب خودشان در زمره کسانی نباشند که از گل‌آلودگی مناسبات مالی سینمای ایران به‌دنبال ماهی‌گرفتن هستند. به‌تازگی، سازمان سینمایی عملکر مالی مؤسسه رسانه‌های تصویری طی سال‌های 1388 تا 1395 را اعلام کرده که بررسی این فهرست می‌تواند نکات مهمی را عیان سازد. انتشار این فهرست را باید به فال نیک گرفت و آن را گامی در جهت شفاف‌سازی دانست اما‌ ای کاش چنین فهرستی به‌صورت سال به سال منتشر شود تا امکان حمایت منطقی‌تر از فیلم‌ها فراهم شود. تحلیل تمام جزئیات این فهرست به وقت مبسوطی نیاز دارد اما در اینجا کوشیدیم به نکات جالب و مهم این آمار بپردازیم.

شغل شریف «دریافت حمایت»
براساس آمار منتشرشده، درمجموع، مؤسسه رسانه‌های تصویری در فاصله سال‌های1388 تا 1395 از 198پروژه تصویری حمایت کرده است. این حمایت شکل‌های مختلفی داشته است؛ خرید حقوق اثر با 160مورد بیشترین نوع حمایت و خرید فیلمنامه با تنها یک مورد کمترین آن بوده است. درباره یک مورد خرید فیلمنامه نکته جالب این است که مؤسسه رسانه‌های تصویری در قبال فیلمنامه «شغل شریف» به «شرکت یاس سپید فیلم» که مدیرعامل آن مهدی عظیمی‌میرآبادی است و در سوابق کاری‌اش دبیری جشنواره بین‌المللی فیلم «مقاومت» دیده می‌شود، 10میلیون تومان در سال1388 پرداخته است. این در حالی است که در سال1388 دستمزد فیلمنامه یک فیلم‌سینمایی از 5میلیون تومان تجاوز نمی‌کرد. سؤال دیگر این است که اصلا مؤسسه رسانه‌های تصویری چه نیازی به خرید فیلمنامه داشته، درحالی‌که وظیفه این مؤسسه چیز دیگری است؟ نکته جالب دیگر درباره این فیلمنامه که داوود امیریان براساس طرحی از سیداحمد حسنی‌مقدم آن را نوشته این است که مرکز گسترش سینمای مستند و تجربی به همراه مهدی عظیمی‌میرآبادی تهیه‌کنندگی این فیلم را برعهده داشته است. یعنی این فیلم از لحظه نوشتن فیلمنامه تا ساخته‌شدن از حمایت دولتی برخوردار بوده است.

 هشت‌منفعت‌انگیز!
کل بودجه‌ای که صرف حمایت از این 198پروژه شده، درحدود 26میلیارد و 800میلیون تومان است که از این میان، سهم هشت‌پروژه در حدود 9میلیارد و 100میلیون تومان است. «قلاده‌های طلا» و «برلین 7-»، که در صدر این فهرست هشت‌تایی هستند، به‌ترتیب در حدود 2میلیارد و 700میلیون و 2میلیارد و 470میلیون تومان بودجه به‌عنوان مشارکت در تولید از مؤسسه رسانه‌های تصویری دریافت کرده‌اند. قلاده‌های طلا برای موضوع ملتهبش که درباره وقایع سال1388 است و حواشی پیرامون آن در حافظه سینمادوستان باقی مانده است. فروش گیشه این فیلم در حدود 3میلیارد و 500میلیون بود که در حدود 70درصد این پول پیش از فروش در گیشه، با حمایت مؤسسه رسانه‌های تصویری، به‌دست متصدیان این پروژه رسیده بود. «گزارش یک جشن» و «خرس» هرگز به نمایش درنیامده‌اند و در واقع پولی که به آنها پرداخت شده، در قبال خسارتی است که از اکران‌نشدن‌شان متحمل شده‌اند. «آشغال‌های دوست‌داشتنی» و «خانه پدری» هم وضعیتی شبیه دو‌فیلم قبلی داشتند و اکرانشان بسیار محدود و کوتاه و همراه با جدل بود. «تلفن‌همراه رئیس‌جمهور» و «بشارت به یک شهروند هزاره سوم» هم به‌دلیل روابط حسنه تهیه‌کنندگان‌شان با مدیران سینمایی توانسته‌اند از حمایت مؤسسه برخوردار شوند. (جدول هشت منفعت‌انگیز)
 
بیشترین تعداد حمایت از چه کسانی صورت گرفته است؟
در این فهرست، نام برخی سینماگران به دفعات تکرار شده است. محمدحسین فرحبخش با 14بار دریافت حمایت به عدد 442میلیون تومان، رکورددار است. فرحبخش فقط در سال88 به تعداد 13بار از حمایت مؤسسه رسانه‌های تصویری برخوردار شده که مجموع آن در حدود 93میلیون تومان بوده است. با این رقم در سال 1388می‌شد در یک محله متوسط تهران یک واحد آپارتمان خرید. بیشترین حمایت از آثار فرحبخش مربوط به پروژه «شب مخملی» است با رقم 350میلیون تومان که آن هم تحویل نشده است. نکته جالب درباره فرحبخش این است که این تهیه‌کننده قدیمی سینما همواره بر استقلالش از دولت تأکید دارد و این موضوع را یکی از افتخارات حرفه‌ای خود قلمداد می‌کند. بعد از او، فرشته طائرپور با 10بار و ابوالفضل جلیلی با 8بار دریافت حمایت قرار دارند. تقریبا هیچ‌کدام از آثار جلیلی در ایران اکران نشده‌اند چراکه سینماداران تمایلی به اکران فیلم‌های غیرتجاری او نداشته‌اند.


چند نکته دیگر
   منی‍ژه حکمت برای پروژه تحویل‌نشده «لالایی» در سال1388 مبلغ 70میلیون تومان دریافت کرده است.
   مرکز گسترش سینمای مستند و تجربی و سعید شاهسواری برای فیلم «دوزخ برزخ بهشت» در سال1388 مبلغ 100میلیون تومان گرفته‌اند. این مرکز و محسن دامادی در سال 1391مبلغ 125میلیون تومان در قبال فیلم «خانواده ارنست» دریافت کرده‌اند.
   فیلم «شکلات داغ» ساخته حامد کلاهداری دوبار، یک‌بار در سال1388 و یک‌بار در سال1390 حمایت دریافت کرده است.
   مبلغ حمایت از فیلم «پایان‌نامه» ساخته حامد کلاهداری و به تهیه‌کنندگی روح‌الله شمقدری، در سال 1390، 250میلیون تومان بوده است.
   علی روئین‌تن برای پروژه تحویل‌نشده «بازیگرالملک»، در سال 1391، 45میلیون تومان حمایت دریافت کرده است.
   آلما فاضلی که گویا دستی در کار ترجمه و نوشتن دارد، در سال1393 برای «سخنرانی محمدعلی موحد درخصوص شمس و مولانا» 50میلیون تومان حمایت دریافت کرده است. چطور ایشان از این حمایت برخوردار شده، سؤالی است که بسیاری از مترجمان و نویسندگانی که به سختی روزگار می‌گذرانند، از شنیدن جوابش خوشحال خواهند شد تا شاید از این نوع حمایت‌ها برخوردار شوند.
   بنیاد سینمایی فارابی -البته به شراکت شخص/ مؤسسه دیگری- برای فیلم‌های «با دیگران»، «شور شیرین»، «گهواره‌ای برای مادر» و «آبجی» حمایت دریافت کرده است.
   علیرضا عزیزی دوبار برای پروژه‌های «ستاره بی‌نقاب (من پرویز پرستویی)» و «من یک بازیگرم (کارنامه بازیگری پرویز پرستویی)» در سال1392 هر بار 50میلیون تومان حمایت دریافت کرده است.