بازی دلالان مسکن مهر در زمین مسکن ملی

بازار داغ خریدوفروش امتیاز مسکن ملی، گزاره‌ای است که در روایت برخی نمایندگان مجلس انقلابی و رسانه‌های منتقد دولت به‌وفور مطرح می‌شود؛ اما بررسی‌ها نشان می‌دهد این گزاره گرچه ظاهراً وجود دارد؛ اما چندان منطبق بر واقعیت نیست و پشت پرده آن نیز در نوع خود جالب است.
به گزارش همشهری، درحالی‌که هم در نسخه اولیه قرارداد مسکن ملی خریدوفروش آن ممنوع اعلام شده و هم وزارت راه و شهرسازی، به‌عنوان متولی طرح مسکن ملی بارها اعلام کرده این امتیاز قابل معامله نیست و امتیاز متخلفان ابطال خواهد شد؛ اما بازهم به دلایلی فروش امتیاز مسکن ملی کم‌وبیش وجود دارد. بررسی‌های همشهری نشان می‌دهد ناتوانی متقاضیان از تکمیل آورده مسکن یکی از اصلی‌ترین دلایلی است که فروش امتیاز را ناگزیر کرده اما در این میان ماهیگیری دلالان مسکن مهر از آب گل‌آلود مسکن ملی، به‌خصوص در شهرهای جدید تهران، عامل قوی‌تری برای داغ شدن بازار خریدوفروش امتیاز مسکن ملی بوده است.

تقابل غم نان و نیاز مسکن
طرح‌های مسکنی دولت اعم از مسکن مهر، مسکن اجتماعی، حمایتی و ملی، همگی برای رفع نقصان بازار مسکن و کمک به متقاضیان کم‌درآمد و مصرفی مسکن طراحی و کم‌وبیش اجرایی می‌شوند اما خاصیت تورمی اقتصاد ایران همواره پاشنه آشیل موفقیت این طرح‌ها بوده و باعث شده هربار یک‌طرف از معامله ضرر کند یا پا پس بکشد. در طرح مسکن مهر که هنوز بعد از 10سال پرونده آن بسته نشده، متورم شدن اقتصاد به زیان سازندگان و ورشکستگی برخی فعالان حوزه ساخت منجر شده و از سوی دیگر طرف تقاضا نیز چندین بار طعم افزایش سهم آورده متقاضی را چشید.
شواهد حاکی است این ماجرا به‌گونه‌ای دیگر در طرح مسکن ملی نیز در حال تکرار است با این تفاوت که این بار طرف تقاضا با مشکل افزایش هزینه یا ناتوانی در تأمین آورده مواجه شده و مجبور است یکی از دو راهکار موجود را برگزیند؛ یا از خرید مشارکتی مسکن ملی انصراف بدهد یا برای فروش غیرقانونی امتیاز خود به غیرتلاش کند و با ارائه وکالت محضری، نسبت به رد مال در زمان واگذاری متعهد شود. البته با توجه به اینکه قرار است متقاضیان هزینه واقعی ساخت مسکن ملی را بپردازند، در بهترین حالت قیمت تمام‌شده یک آپارتمان مسکن ملی نمی‌تواند 25تا 30درصد ارزان‌تر از واقعیت باشد و از آنجا‌که دوره تکمیل و تحویل این واحدها یک تا دو سال به طول می‌انجامد، صرفه اقتصادی خرید این امتیازها چندان بالا نیست. به‌خصوص که در شرایط فعلی بازار مسکن درگیر رکود سختی است و فعلاً تورم انتظاری در بازار مسکن نیز فروکش کرده است. یکی از مشاوران املاک فعال در شهر جدید پردیس در گفت‌وگوی تلفنی با همشهری، آگهی‌ شدن امتیاز مسکن ملی را اتفاقی کم‌اهمیت می‌داند که با هر هدفی می‌تواند انجام شود؛ اما معامله شدن این امتیاز مسئله دیگری است که فعلاً اتفاق کم‌سابقه‌ای محسوب می‌شود.

بازارگرمی برای فرار از رکود
در آن‌سوی ماجرای مربوط به مطرح شدن بازار داغ فروش امتیاز مسکن، کسانی قرار دارند که هرگونه بازارگرمی در مورد قیمت امتیاز طرح مسکن ملی می‌تواند گرهی از کارشان باز کند. یک مشاور املاک فعال در شهر جدید پردیس، با اشاره به اینکه معاملات مسکن در شهرهای جدید، به‌خصوص در فازهای مسکن مهر، به‌شدت افت کرده و راکد است، می‌گوید: تعداد قابل‌توجهی از واحدهای مسکن مهر از زمان ثبت‌نام تا تعیین واحد فروخته شده و تعداد قابل توجهی از آنها در اختیار افراد معدودی است. عابدی در گفت‌وگو با همشهری می‌افزاید: ازآنجا ‌که مسکن ملی و مسکن مهر ازنظر نوع ساخت و جانمایی شباهت بسیاری با یکدیگر دارند، هرگونه بازارگرمی در مورد مسکن ملی می‌تواند بازار مسکن مهر احتکار شده را داغ کند؛ زیرا این واحدها نیز دیر یا زود مشمول قانون مالیات بر خانه‌های خالی می‌شوند. این فعال بازار مسکن با اشاره به اینکه این نوع شیطنت‌ها در بازار مسکن کم نیست، اعلام می‌کند: همانگونه که در دوره رشد قیمت مسکن در شهرهای جدید، دولت برای فروش فوری زمین واحدهای مسکن مهر بازارگرمی کرد، حالا هم دلالان مسکن مهر برای فروش واحدهای باقی‌مانده خود تلاش می‌کنند ارزش این واحدها را بالاتر نشان بدهند که خریدار ترغیب شود. به‌گفته او، بهترین ابزاری که فعلاً برای این کار وجود دارد این است که حتی به‌صورت غیرواقعی، ارزش مسکن ملی ساخته نشده، بالا اعلام شود تا ارزندگی مسکن مهر ساخته شده، بیشتر به چشم بیاید.

تبلیغات کاغذی امتیاز مسکن ملی
جست‌وجویی در بازار مسکن شهرهای جدید و آگهی‌های اینترنتی حوزه مسکن نشان می‌دهد؛ تبلیغات معامله امتیاز مسکن ملی برخلاف بازار مسکن بیشتر به‌صورت کاغذی است و چندان رد پررنگی از آنها در سایت‌های آگهی مسکن وجود ندارد. به‌عنوان‌مثال، از مجموع 100آگهی فروش امتیاز آپارتمان که در رایج‌ترین اپلیکیشن آگهی مسکن منتشر شده، فقط یک آگهی به فروش امتیاز مسکن ملی اختصاص دارد اما تعداد فایل‌های فروش مسکن ملی در بنگاه‌های مشاور املاک مناطق دارای مسکن ملی بیشتر است. یکی از مشاوران املاک شهر جدید پرند، فرار آگهی‌های فروش امتیاز ملی از فضای مجازی و محیط اینترنت را ناشی از 2دلیل می‌داند؛ اول اینکه با سختگیری وزارت راه و شهرسازی، سایت‌ها و اپلیکیشن‌های آگهی مسکن نسبت به حذف آگهی‌های فروش امتیاز مسکن ملی اقدام می‌کنند و دوم اینکه فروشندگان امتیاز می‌ترسند شناسایی و سلب امتیاز شوند. بهرامی در گفت‌وگو با همشهری، اعلام می‌کند: فروشندگان واقعی امتیاز مسکن ملی، مشاوران املاک محدوده واحد خود را برای آگهی فروش امتیاز ترجیح می‌دهند زیرا افراد کمی متقاضی این واحدها هستند و عمدتاً پس از بازدید میدانی از محل ساخت پروژه‌ها به‌دنبال واحد موردنظر خود می‌گردند. او نیز بازارگرمی دلالان مسکن مهر در مورد فروش امتیاز مسکن ملی را رد نمی‌کند و احتمال شیطنت آنها در آگهی‌های اینترنتی را بیشتر از آگهی‌ها کاغذی می‌داند. بهرامی معتقد است: با توجه به قانون جدید مجلس مبنی بر ساخت سالانه یک‌میلیون واحد مسکونی، خرید امتیاز مسکن ملی برای متقاضیان مصرفی توجیهی ندارد مگر اینکه واحد به مراحل نهایی ساخت رسیده باشد که البته این مسئله در مورد مسکن ملی تهران صدق نمی‌کند.

نظر وزارت راه در مورد فروش امتیاز مسکن ملی
فروش امتیاز مسکن ملی نیز مانند فروش امتیاز خرید خودرو باوجود منع قانونی انجام شدنی است؛ اما در این معامله ریسک تحمیل شده به خریدار به‌قدری است که اگر فروشنده فرد شناخته‌شده و آشنایی نباشد، می‌تواند به زیان سنگین او منجر شود. وزارت راه و شهرسازی در متن قرارداد اولیه طرح مسکن ملی از خریداران تعهد گرفته است که قادر به تأمین آورده متقاضی و همچنین بازپرداخت تسهیلات اعطا شده به مسکن ملی هستند و درصورت پرداخت نشدن این وجوه، سلب امتیاز خواهند شد. از سوی دیگر، این وزارتخانه بارها اعلام کرده پیش ثبت‌نام مسکن ملی امتیاز نیست و فاقد ارزش محسوب می‌شود، ضمن اینکه بعد از تشکیل پرونده و واریز آورده متقاضی نیز امتیاز مسکن ملی ممنوع‌المعامله بوده و فروش آن تا زمانی که بحث سند و واگذاری آن به شکل رسمی انجام نشده باشد، امکان‌پذیر نیست. متولیان وزارت راه و شهرسازی هشدار می‌دهند معامله امتیاز مسکن ملی به لغو امتیاز متقاضی منجر خواهد شد و خریدوفروش وکالتی این امتیاز به استناد برگه تأییدیه سامانه طرح اقدام ملی مسکن نیز فاقد وجاهت قانونی است و حتی این اقدام می‌تواند علاوه بر لغو امتیاز متقاضی، با برخورد قانونی از طریق مراجع قضایی با دفاتر ثبت‌اسناد و مشاوران املاک متخلف همراه باشد. به گزارش همشهری، در جریان اجرای طرح مسکن مهر، تمهیداتی اندیشیده شد که متقاضیان می‌توانستند امتیاز خود را به افراد واجد شرایط مدنظر خود انتقال دهند و در سامانه مسکن مهر، نام فرد دوم به‌عنوان مالک قانونی آن امتیاز درج شود. در این وضعیت فرج جیم متقاضی اولیه مسکن مهر پس از واگذاری امتیاز دوباره سبز می‌شد و مزایای استفاده از امتیازات دولتی مسکن مهر به فرد خریدار می‌رسید. به‌نظر می‌رسد، چنانچه وزارت راه و شهرسازی چنین امکانی برای مسکن ملی نیز فراهم کند، لااقل فروش امتیاز مسکن به انحراف در اهداف طرح منجر نمی‌شود و بستر نقل‌وانتقال غیرقانونی نیز برچیده خواهد شد.