خانه پر سوراخ و سنبه مطلوب بود
بهاره خسروی
حتماً به این موضوع فکر کرده‌اید که یک خانه خوب و ایده‌آل چه ویژگی‌هایی باید داشته باشد.
یک خانه قدیمی با حیاط حوض‌دار و باغچه‌های پرگل یا یک آپارتمان شیک و مجلل در یک پنت‌هاوس که از بالای آن کل شهر و برج‌ها و آسمانخراش‌ها و طلوع و غروب خورشید قابل رؤیت باشد. اما اهالی تهران قدیم در مورد خانه ایده‌آل نظری متفاوت داشته‌اند. از شما چه پنهان که بیشتر دنبال خانه‌ای پر از سوراخ و سنبه بودند. مرحوم جعفر شهری در کتاب طهران قدیم درباره خانه ایده‌آل تهرانی‌های قدیم نوشته است: «از شرایط خانه خوب این بود که اولاً سرآب نزدیک به نهر اصلی و مبدأ و چشمه و مظهر قنات و مثل آن بوده، دسترسی به آب زیادتر و آب تمیز داشته باشد. دیگر ته کوچه نبوده و موجب مجادله دائمی با همسایگان بر سر نوبت آب منازعه، مزاحمت‌های آب باران و آب درخت و آب حوض و مثل آن نداشته باشد. (قلفتی) یعنی محصور و صندوقچه بوده، دیدگاه مشرف نداشته، همچنین پشت به قبله و بدون آفتاب و جلوش دیوار بلند و چشمگیر نبوده باشد.»
شهری در بخش دیگر به اهمیت مشرف نبودن خانه‌ها اشاره دارد: «اطرافش ساختمان و دیوار بلند نداشته باشد. آب‌انبار بزرگ و حوض بزرگ و عمیق داشته باشد. آب جوی و نهر برآن مسلط، اما پله‌خور زیاد و پستی مفرط نداشته باشد. به گذر و دکان و خرید و حمام و مسجد نزدیک بوده باشد. اتاق و مکان و غرفه و پنجره و انبار و سوراخ سنبه و دولابچه و کته و طاقچه و رف و مثل آن زیاد داشته باشد. در و پنجره و نظرگاه به خارج، مخصوصاً راه و روزن از آشپزخانه به کوچه، نداشته باشد.»