منطقه حفاظت شده ورجین در فصل زاد و ولد حیوانات با مشکلات مختلفی روبه روست
بره‌ها را رها کنید!
مرضیه موسوی
مناطق حفاظت شده طبیعی این روزها شاهد تولد بره‌ها و بازگشت پرنده‌های مهاجر هستند. با این حال فصل گرما از راه می‌رسد و تردد شهروندان در مناطق کوهستانی افزایش می‌یابد. گم شدن بره‌ها در فصل زاد و ولد، جابه‌جا شدن آنها توسط انسان‌ها و شکار غیرمجاز این حیوانات تازه به دنیا آمده از مشکلاتی است که این روزها حیات وحش ورجین با آن دست و پنجه نرم می‌کند. مشکلاتی که بسیاری از آنها انسان‌ساز است و غیرعمد و به گفته سرپرست منطقه حفاظت شده ورجین با آگاه‌سازی می‌توان از آن جلوگیری کرد.
علف‌ها و سبزی‌های کوهی تازه روییده، با وجود کرونا این روزها گردشگران زیادی را به مناطق کوهپایه‌ای شهر تهران می‌کشانند. منطقه حفاظت شده ورجین با توجه به نزدیکی به مرکز لواسانات، بخشی از این گردشگران را به سمت خود می‌کشاند؛ درست در روزهایی که محیط‌بانان ورجین گشت‌های هر روزه را بیشتر از قبل کرده‌اند تا از بره‌های تازه به دنیا آمده بزها و میش‌ها و قوچ‌ها مراقبت کنند.
احمد کرمیان/ از محیط‌بانان ورجین
«احمد کرمیان» از محیط‌بانان ورجین می‌گوید: «فصل زاد و ولد حیوانات این منطقه از راه رسیده است. از طرفی تردد مردم هم به دلیل هوای خنک این منطقه و چیدن سبزی‌های کوهی در اینجا بیشتر شده. مشکل همیشگی این زمان از سال در مناطق حفاظت شده این است که حیوانات با دیدن انسان‌ها، بره خود را در میان علف‌ها رها می‌کنند تا از چشم انسان‌ها دور بماند و خودشان جای دیگری پنهان می‌شوند تا شکار نشوند. مردم که به قصد گردش به اینجا می‌آیند بره‌ها را لابه‌لای علف‌های سبز، پیدا و تصور می‌کنند این حیوانات، گم و رها شده‌اند. به همین دلیل آنها را از آن منطقه دور می‌کنند و مثلاً با خود به محیط‌بانی می‌آورند. در حالی که اگر آن بره را در جای خود رها کنند، مادرش به محض دور شدن انسان‌ها به طرف بره می‌آید و او را با خودش می‌برد. این، نکته‌ای ساده است که بسیاری از گردشگران نمی‌دانند و از روی خیرخواهی باعث می‌شوند بره از مادرش جدا شود. در خوش‌بینانه‌ترین حالت بره را به محیط‌بانی می‌آورند. بازگرداندن بره به محلی که او را پیدا کرده‌اند هم کار منطقی نیست. چون مادر بره به دنبالش گشته و او را پیدا نمی‌کند و آن منطقه را ترک می‌کند. به همین دلیل بره ممکن است تلف شود یا حیوانات دیگر شکارش کنند. در نهایت مجبوریم تا بزرگ شدن بره او را همین‌جا و دور از‌گونه‌های همنوعش بزرگ کنیم.»
احمد باطبی/ سرپرست منطقه حفاظت شده ورجین
از بین رفتن مراتع
بره‌ها اغلب توسط افرادی رؤیت می‌شوند که مشغول چیدن سبزی کوهی هستند و نه کوهنوردان؛ چون آنها به قصد پیدا کردن سبزی‌های کوهی با دقت روی زمین چشم می‌چرخانند و حضور بره‌ها لابه‌لای علف‌ها را تشخیص می‌دهند. «احمد باطبی» سرپرست منطقه حفاظت شده ورجین می‌گوید: «احتمال شکار در این روزها که فصل زاد و ولد حیوانات این منطقه است بیشتر می‌شود. به همین دلیل ما گشت‌های محیط‌بانی را بیشتر می‌کنیم. از طرفی تردد مردم عادی هم در این ایام بیشتر می‌شود. برای کم شدن تلفات بره‌های تازه به دنیا آمده به شهروندان توصیه می‌کنم تا خرداد ماه به منطقه حفاظتی یک پنجم ورجین قدم نگذارند و وارد این منطقه نشوند. پاکوبی علف‌های تازه رشد کرده هم یکی دیگر از مشکلاتی است که این فصل از سال با آن روبه‌رو هستیم. برخی افراد سبزی‌های کوهی را از ریشه جدا می‌کنند و علاوه بر اینکه بخشی از گیاهان مراتع طبیعی را می‌چینند، امکان رشد دوباره را هم از این گیاهان می‌گیرند و باعث می‌شوند این منطقه هر سال بیشتر از سال قبل خشک و بی‌علف شود.»
اشتباهات رایج مردم در طبیعت
گردشگرانی که این روزها با وجود کرونا به کوهپایه‌های شمیران سفر می‌کنند توجهی به آلوده کردن این منطقه به کرونا ندارند. سرپرست منطقه حفاظت شده ورجین می‌گوید: «بره‌ها و حیوانات تازه به دنیا آمده به آلودگی‌هایی که مردم با خود به این منطقه می‌آورند حساس هستند. از طرفی این افراد هم بدون توجه به پروتکل‌ها در این منطقه تردد می‌کنند.» دادن غذا به حیوانات و رها کردن باقیمانده غذا در طبیعت هم از دیگر اشتباهاتی است که این روزها شهروندان در مناطق حفاظت شده انجام می‌دهند. باطبی می‌گوید: «مردم اغلب به اشتباه باقیمانده غذای خود را در طبیعت رها می‌کنند تا حیوانات آن غذاها را بخورند. ادویه‌ها ممکن است برای حیوانات ضرر داشته باشد. یا برخی از حیوانات گوشت پخته نمی‌توانند بخورند. این کار، اشتباه رایجی است که اغلب مردم انجام می‌دهند. بهترین‌کاری که می‌توان برای حیات وحش هر منطقه‌ای انجام داد این است که حضورمان در هر منطقه بدون جا ماندن کوچک‌ترین اثری از خودمان باشد؛ نه از بین بردن گیاهان آن منطقه و نه به جا گذاشتن زباله و باقیمانده غذا در آنجا.»
افزایش گستره قلمرو
ممنوعیت هرگونه شکار طی سال‌های گذشته در منطقه ورجین افزایش جمعیت حیات وحش در یک پنجم این منطقه حفاظت شده را به همراه داشته است. به‌طوری که این روزها این منطقه نیاز به گسترش دارد و قلمرو گله‌های حیوانی هر روز کوچک‌تر از قبل می‌شود. قرار داشتن در فصل زاد و ولد هم به این مسئله دامن می‌زند. باطبی می‌گوید: «حیوانات منطقه یک پنجم نیاز به گسترش قلمرو دارند. با این حال برای این کار باید از جاده‌های این منطقه عبور کنند. بسیاری از حیوانات با دیدن ماشین و تردد انسان می‌ترسند و از جاده عبور نمی‌کنند. اگر هم عبور کنند احتمال تصادف آنها زیاد است. یکی از مهم‌ترین کارهایی که ورجین این روزها به آن نیاز دارد ایجاد گذرهای مصنوعی برای عبور حیوانات و گسترش قلمروست.»
افزایش جمعیت حیات وحش ورجین مساوی است با کوچک‌تر شدن قلمروها و کمبود غذا برای حیوانات. به گفته سرپرست منطقه حفاظت شده ورجین، گسترده‌تر کردن قلمرو این حیوانات باعث می‌شود غذای بیشتری داشته باشند و جثه آنها هم بزرگ‌تر شود. درحالی که تنگ شدن قلمرو حرکت و چراگاه حیوانات باعث شده است این‌گونه‌ها جثه ضعیف‌تری نسبت به سال‌های گذشته داشته باشند.
