پایان عصر کاستروها

جواد نصرتی- روزنامه‌نگار

 رائول کاسترو، رهبر حزب کمونیست کوبا، اعلام کرده است که از سمت خود کناره‌گیری خواهد کرد و جایش را به جوان‌ترها خواهد داد.
به گزارش بی‌بی‌سی، کاستروی 89ساله به کنگره حزب گفته که رهبری را به جوانانی که «سرشار از شور و احساسات ضد‌امپریالیستی هستند» خواهد سپرد. قرار است جانشین او در پایان کنگره‌ چهار روزه انتخاب شود. این تصمیم، که از قبل می‌شد انتظارش را کشید، به دوران رهبری او و برادرش فیدل کاسترو که از انقلاب 1959شروع شده بود پایان می‌دهد.
هرچند کاسترو از هیچ‌کس برای جانشینی سمت خود‌ حمایت نکرده، گفته می‌شود که جانشین او میگل دیاز کانل خواهد بود که ریاست‌جمهوری جزیره کوبا را هم در سال 2018 از کاسترو گرفت و عهده‌دار شد. رهبری حزب کمونیست، پرقدرت‌ترین پست در کوبا به شمار می‌رود.

پایان یک دوران 
بازنشستگی رائول کاسترو به این معناست که بعد از شش دهه، برای نخستین بار هیچ عضوی از خانواده کاسترو در رأس قدرت نخواهد بود. رائول، از سال 2011 و بعد از اینکه جانشین برادر بزرگ‌ترش فیدل شد، دبیر کل حزب بوده است.
فیدل، رهبر انقلابی بود که در سال 1959دولت کوبا را سرنگون کرد. در آن زمان، رائول هم یکی از فرماندهان نیروهای انقلابی فیدل کاسترو بود. فیدل کاسترو رهبر کوبا بود تا اینکه در سال 2006 به‌شدت بیمار شد و در سال 2008ریاست‌جمهوری کشورش را به برادرش سپرد. فیدل کاسترو در سال 2016 درگذشت.

کوبا در دوران رائول
رائول به‌عنوان رهبر، همچنان تسلط حزب کمونیست به‌عنوان تنها حزب کوبا را بر این کشور حفظ کرد. او در سال 2014، بهبود روابط بین کشورش و آمریکا را هدایت کرد و در سال 2016، در اقدامی تاریخی با باراک اوباما رئیس‌جمهور وقت آمریکا صحبت کرد.
اما این روند، در دوران دونالد ترامپ از بین رفت و با اعمال تحریم‌های سنگین و فشرده‌ کردن تحریم‌های پیشین از سوی دولت او، ‌امیدها برای عادی‌شدن روابط بین دو کشور از بین رفت. جو بایدن رئیس‌جمهور فعلی آمریکا وعده داده است برخی تحریم‌ها را کاهش دهد با این حال کاخ سفید اخیرا گفته که تغییر سیاست در رابطه با کوبا، از اولویت‌های دولت جدید نیست.
رائول کاسترو جمعه در صحبت‌هایش به رابطه با آمریکا هم اشاره کرده و گفته است که کشورش تمایل دارد گفت‌وگوهای محترمانه‌ای با آمریکا داشته باشد اما هرگز حاضر نخواهد شد به این کشور امتیاز خاصی بدهد.
با کناره‌گیری او از رهبری حزب، احتمالا دیگر شاهد حضور هیچ کاستروی دیگری در رهبری کوبا نخواهیم بود. به گزارش سی‌ان‌ان، هیچ‌کدام از فرزندان فیدل درگیر سیاست نیستند و سمت دولتی ندارند. آلخاندرو، پسر رائول در وزارت کشور درجه سرهنگی دارد و مشغول به ‌کار است و ماریه‌لا، دختر او، رئیس یک سازمان دولتی است که در رابطه با حقوق اقلیت‌های جنسی فعالیت می‌کند. ژنرال لوئیس آلبرتو رودریگز لوپز کایه‌خاس، ‌داماد او هم رئیس شرکتی ارتشی است که بر هتل‌ها‌ی دولتی و تفرجگاه‌های ساحلی در کوبا نظارت می‌کند. این ژنرال، زندگی عمومی بسیار بسته‌ای دارد و چندان در عرصه عمومی فعالیت نمی‌کند.

آینده بدون کاسترو
تغییر رهبری حزب حاکم کوبا در حالی روی می‌دهد که رهبران این کشور با بدترین بحران اقتصادی در دهه‌های اخیر دست و پنجه نرم می‌کنند. همه‌گیری کرونا، اصلاحات مالی و محدودیت‌هایی که دولت ترامپ علیه کوبا اعمال کرده ضربات سختی به اقتصاد این کشور زده‌اند، به‌طوری که اقتصاد کوبا، که به‌شدت به بخش توریسم وابسته است، در سال گذشته 11درصد کوچک‌تر شده است. دولت کوبا انتظار دارد اصلاحات ارزی این کشور که بعد از مدت‌های طولانی انتظار در ابتدای زمستان اعمال شد، شرایط اقتصادی را بهبود بخشد. با این حال شرایط بسیار سخت‌ است و بسیاری از دولت خواسته‌اند آزادی‌های اقتصادی بیشتری را در کشور لحاظ کند.
پیش از آن مقامات باید فکری به حال همه‌گیری کرونا کنند که در بالاترین سطح خود از شروع انتشار ویروس قرار دارد و احتمالا ماه‌ها طول خواهد کشید تا مشخص شود که واکسن تولید کوبا کارایی خواهد داشت یا نه.

نسل جدید رهبران کوبا 
کوبا یکی از معدود کشورهایی است که از دوران جنگ سرد به بعد، ‌تغییرات اندکی داشته است. این در شرایطی است که رهبری آن به‌خوبی درک کرده است که فصل تغییر مدت‌هاست که گذشته است. حالا در شرایط جدید، این وظیفه میگل دیاز کانل، رئیس‌جمهور و جانشین احتمالی رائول کاسترو خواهد بود تا اقتصاد کشورش را به‌صورتی بنیادین متحول و با دوران جدید سازگار کند.
کانل که مهندس برق است، پیش از اینکه به‌عنوان وزیر تحصیلات عالی انتخاب شود، مدتی استاندار بود. او بعد از وزارت، معاون رئیس‌جمهور و در نهایت رئیس‌جمهور کشورش شد. در همان زمان گفته می‌شد که رائول کاسترو جانشین خود را عملا دست‌چین کرده است.
او نخستین رئیس‌جمهور کوباست که به بعد از انقلاب 1959متولد شده است. بعد از ریاست‌جمهوری، رهبری حزب، بیش از گذشته جایگاه این تکنوکرات را در راس قدرت کوبا مستحکم خواهد کرد.
او سعی کرده است تصویری فعال از خود به کوبایی‌ها نشان بدهد و به‌صورت مرتب توییتر خود را به‌روزرسانی می‌کند. او بعد از فاجعه سقوط یک هواپیما در هاوانا که 112کشته داشت، ‌بلافاصله در محل سقوط حاضر شد و همچون فیدل کاسترو، جلسات کابینه را در سراسر کوبا برگزار می‌کند.
کارشناسان زیادی معتقدند که او هم همچون کاستروها، تنها راه پیشبرد اقتصاد را کنترل شدید دولت بر آن می‌داند. با این حال دوران کاستروها گذشته است؛ شرکت‌های خصوصی با صدای رساتری از کنترل دولت بر اقتصاد گله می‌کنند، هنرمندان با خشم بیشتری از سانسور صحبت می‌کنند و گروه‌های مدنی مثل حامیان حقوق حیوانات، از طریق اینترنت راهپیمایی‌های کوچکی را در سراسر کشور ترتیب می‌دهند. چنین کاری، تا همین چند سال پیش، غیرممکن به‌نظر می‌رسید.