مرور تاب‌آوری

نگار حسینخانی، فتانه احدی، مرضیه ثمره حسینی ـ روزنامه‌نگار

آیا شما هنوز حرفی از خرید می‌زنید؟ شاید بیش از هر جمله‌ای این گزاره پر‌تکرار و آزار‌دهنده باشد که روح زمانه‌ ما را در خود معنا می‌کند؛ گذشت آن زمان! بله انگار آن روزگار که می‌توانستید برای تغییر روحیه، فصل، مد یا حتی برای خلاصی از جنسی معیوب که سال‌هاست آزارتان می‌دهد تصمیم بگیرید بزنید به دل بازار و کالایی بخرید، گذشته است. چند سالی است که آمار مراجعه به تعمیرگاه‌ها بیش از فروشگاه‌ها به چشم می‌خورد و این در یک بررسی اجمالی نشان از کوچک‌شدن جیب خانوار و قدرت خرید کالا دارد؛ کوچکی آزار‌دهنده‌ای که خرید را به امری ملال‌آوار، آزار‌دهنده و گاه مخل رفاه و آسایش خانواده تبدیل کرده است. هر خرید تازه‌ای به‌معنای آن است که باید از جوانب دیگری محرومیت را تا چند‌ماه تاب آورد. در این مجموعه گزارش‌ها سعی کرده‌ایم وضعیت این جایگزینی را- تعمیر به جای خرید- در کالاهای مختلف از نظر بگذرانیم و تاب‌آوری و مدارا را در خانواده‌ها و بازار مرور کنیم.

مردم از پس پول تعمیرات مبل هم برنمی‌آیند
با افزایش نرخ ارز و گرانی مواداولیه، میانگین هزینه تعمیرات یک‌دست مبلمان بین 7تا 9میلیون تومان است

افزایش نرخ ارز، گرانی مواداولیه و شیوع ویروس کرونا، به کاهش تقاضا در صنعت مبل منجر شد و خسارت بسیاری به فعالان این بخش زد. رئیس اتحادیه درودگران و مبل‌سازان تهران در گفت‌وگو با همشهری می‌گوید: «در یک سال اخیر، در کنار کرونا، فشار اقتصادی موجود بر مردم نیز بیشترین تأثیر را در ضعیف‌شدن بازار مبلمان گذاشت و ترجیح بیشتر مشتریان در این مدت آن بوده که یا دست نگه دارند و مبل نخرند یا مبلمان خود را تعمیر کنند». علیرضا عباسی درباره گرانی قیمت مبلمان می‌گوید: «واحدهای صنفی ما که تولیدکننده مبلمان هستند در هیچ بخشی؛ نجاری، رویه‌کاری، رنگ‌کاری، منبت‌کاری و... چیزی به دستمزد خود اضافه نکرده‌اند مگر آنکه عوارض دولتی شامل مالیات و بیمه و عوارض شهرداری بیشتر شده باشد». وی با بیان اینکه جهش قیمت در صنعت مبل بیشتر به‌دلیل افزایش قیمت مواداولیه است که هیچ کنترلی بر آن نیست، می‌افزاید: «بیشترین گرانی به بخش تأمین‌کنندگان مواداولیه برمی‌گردد و بخش تولید و توزیع نقشی در این زمینه ندارند. نوسان نرخ ارز باعث شد که شاهد افزایش 200تا 400درصدی قیمت مواداولیه باشیم؛‌ مثلاً اسفنج و فوم تا 400درصد گران شد. پارچه هم بیشترین افزایش قیمت را داشت. متأسفانه در نبود نظارت سازمان تعزیرات و صنعت و معدن و تجارت، این بخش توسط عده‌ای دلال اداره می‌شود که با ایجاد انحصار و احتکار، به بی‌ثباتی و افزایش روزانه قیمت دامن می‌زنند؛ نمونه آن، فلان کارخانه تولید ام‌دی‌اف مزایده فروش می‌گذارد! یا بدون نظر کارشناسی، واردات پارچه‌های مبل ممنوع می‌شود درحالی‌که تولید داخلی نداریم. این عوامل باعث افزایش غیرواقعی قیمت مبلمان شد و ترجیح مردم آن بوده که به بخش تعمیرات مراجعه کنند».

گرانی ده‌برابری مبلمان
امیر، از کسبه بازار مبل یافت‌آباد، درباره وضع کار و کاسبی‌اش در یک سال گذشته می‌گوید: «معمولاً بیشتر کار و کاسبی ما در روزهای آخر سال است اما اسفند گذشته هم فروشمان خیلی ضعیف بوده و اصلاً آن چیزی نبود که مورد انتظارمان بود». او درباره گرانی قیمت مبلمان که گفته می‌شود طی 2-3سال اخیر حداقل سه‌برابر شده، می‌گوید: «آنچه در واقعیت رخ داده، گرانی ده‌برابری قیمت‌ها است؛ به این صورت که یک‌دست مبلمانِ 3میلیون تومانی ابتدا دوبرابر شد و به 6میلیون رسید؛ بعد باز دوبرابر شد و به 12میلیون تومان رسید؛ باز دوبرابر شد و در‌حال‌حاضر 25میلیون تومان به فروش می‌رود». بخش عمده گرانی محصولات در بازار مبل از گرانی مواداولیه ناشی می‌شود. امیر در این‌باره می‌گوید: «3سال پیش ورق ام‌دی‌اف را 250هزار تومان می‌خریدیم، الان یک‌میلیون و 600هزار تومان شده؛ پارچه مبل از متری 8هزار تومان به 110هزار تومان رسیده؛ فوم برای یک‌دست مبل از 250-300هزار به 2میلیون تومان رسیده». بعد ادامه می‌دهد: «تولیدکنندگان در این مدت خیلی اذیت شدند. هزینه‌ها به‌شدت بالا رفته، درحالی‌که فروش و سود نداریم. پارسال برای اجاره انبار ماهانه 10میلیون تومان پرداخت می‌کردیم که در قرارداد جدید 15میلیون تومان شده است».

مردم منتظر کاهش قیمت‌ها مانده‌اند
صاحب یک کارگاه تعمیر مبل در شهریار می‌گوید که وضع بخش تعمیرات هم خوب نیست، چون هزینه مواداولیه خیلی بالا رفته است؛ مثلاً پارچه مبل از متری 10هزار به حدود 70هزار رسیده؛ فوم برای یک‌دست مبل از 120هزار به یک‌میلیون و 350هزار رسیده، این در حالی است که تا یک‌میلیون و 800هزار تومان هم رفت. پاسخش درباره میزان مراجعه مردم برای تعمیر مبل این است که در یک سال اخیر بیشترین زنگ‌خور را داشتیم اما کمترین مشتری را هم داشتیم. قبل از سال 97حداقل روزی یک یا دو دست تعمیرات داشتیم، اما الان خیلی کم شده است. خیلی از مردم تماس می‌گیرند تا فقط قیمت بپرسند. شاید در پی زمزمه‌های کاهش قیمت دلار، مردم منتظرند ببینند دلار پایین می‌آید. استدلال دیگر او درباره کاهش تقاضا این است که با شیوع کرونا، دید و بازدیدها کم شده است و مردم کمتر به مبلمان منزلشان توجه می‌کنند.

تقاضا بالا رفته، اما سود چندانی عاید ما نمی‌شود
صاحب یک کارگاه تعمیر مبل در شهرک صنعتی ولیعصر می‌گوید که در سال اخیر تعمیرات خیلی بیشتر شده است و مردم به این بخش گرایش داشته‌اند. دلیل آن هم این است که مبلمان خیلی گران شده است و خرید مبل نو نمی‌صرفد. درباره قیمت تعمیرات می‌گوید: «برای تعمیرات نمی‌شود نرخ داد، چون به نوع مبل و میزان کاری که نیاز است، بستگی دارد، اما با توجه به گرانی پارچه که تا 3برابر گران شده و همچنین افزایش چندبرابری دیگر مواداولیه، میانگین تعمیر یک‌دست مبل راحتی هفت‌نفره حدود 7میلیون تومان و یک‌دست مبل استیل حدود 9میلیون تومان می‌شود. این در حالی است که الان ارزان‌ترین مبلمان استیل بیشتر از 20میلیون تومان است. درباره کار و کاسبی دم عید می‌گوید که گرچه اسفند 99وضع بهتر از سال 98بود اما باز ضرر و زیان ما جبران نشد، درواقع گرچه تقاضا بالاست اما ما یک حجمی را می‌توانیم پوشش دهیم. او هم از سود بخش تعمیرات راضی نیست؛ می‌گوید: ما باید وسایل موردنیاز را به‌صورت نقدی تهیه کنیم. حتی گاهی باید ابتدا پول بدهیم تا یک هفته بعد جنس به دستمان برسد، درحالی‌که سال‌های قبل 5‌ماه جنس می‌آوردیم، بعد چک شش‌ماهه می‌دادیم و عملاً‌ بازه زمانی پرداخت، یکساله بود. موضوع دیگری که با ناراحتی درباره آن صحبت می‌کند نداری برخی مشتریانش است؛ می‌گوید: «عده‌ای از مردم حتی از پس پول تعمیر برنمی‌آیند، مثلاً چند روز پیش یکی از مشتریانمان که بازنشسته آموزش و پرورش است، درخواست کرد که هزینه تعمیرات مبلمانش را که 5میلیون و 500هزار تومان است، برایش قسط‌بندی کنیم که اصلاً برای ما امکان ندارد».

بدترین سال را تجربه کردم
بازار مبل شهرک صنعتی چهاردانگه از بازارهای بزرگ مبلمان است. کارگاه‌های تعمیر مبل هم در این بازار زیاد هستند. صاحب یکی از این کارگاه‌ها که به‌گفته خودش بیش از 20سال در این حوزه فعال است، معتقد است که یک سال اخیر، بدترین سال برای صنف مبلمان بوده است. کار و کاسبی او هم کساد مانده؛ می‌گوید: «تمام امیدم به شب عید بر باد رفت. بیشتر روزها سفارشی نداشتم. از اول سال اوضاع خیلی بد بود، خودمان را دلداری دادیم که شاید تابستان وضع بهتر شود که نشد. ماه‌های آخر سال هم وضع درست نشد». درباره درآمدی که از این شغل به‌دست می‌آورد، می‌گوید: «برای تعمیرات حدود 2تا 2میلیون و 500هزار تومان جنس مصرف می‌شود، هزینه کارگر و اجاره مغازه هم است. با وجود این هزینه‌ها، آخر کار سود خالص من از تعمیر یک‌دست مبل، 500هزار تومان است. اگر در‌ ماه 3کار سفارش بگیرم، یک‌میلیون و 500هزار تومان به‌دست می‌آورم؛ رقمی که تا سال‌های قبل شاید کمک‌خرجم بود اما با این تورم دیگر به هیچ جایی نمی‌رسد».

تولید بالا، بازار  راکد  و جیب‌های خالی
وضعیت خرید و تعمیر در لوازم خانگی چگونه است؟

می‌گویند رشد قیمت‌های لوازم خانگی مزید بر علت اقتصاد فلج خانواده‌ها، تعمیر لوازم خانگی را 90درصد افزایش داده است. این به‌معنای آن است که خانوار به جای تعویض و خرید لوازم نو و دست اول، دست به جیب خالی برده و تنها قادر به تعمیر آن کالای خراب است. این روشن است که با افزایش نرخ ارز، تولیدکنندگان لوازم خانگی قیمت کالاهای خود را نسبت به‌مدت مشابه سال گذشته افزایش داده‌اند. همین امر موجب شده تا با رشد قیمت‌ها، درحالی‌که قدرت خرید خانواده‌ها متناسب با وضعیت اقتصادی افزایش نداشته، چالشی اساسی پیش روی بازار و متقاضیان ایجاد شود. به‌گونه‌ای که کالا در بازار وجود دارد، اما خریداری نیست. اما از آنجا که این روابطه دو سویه است، با کاهش قدرت خرید بازار لوازم خانگی هم راکد شده است. به‌نظر می‌رسد اکنون شرایط به‌گونه‌ای است که به استثنای تازه‌عروسان که در تدارک جهیزیه هستند، دیگران کمتر سراغ خرید وسایل خانگی جدید می‌روند.
مطابق آمارهای رسمی منتشر شده توسط وزارت صنعت، معدن و تجارت تولید سه قلم لوازم خانگی اصلی یعنی یخچال، تلویزیون و لباسشویی از ابتدای امسال تا پایان دی‌ماه با رشد فزاینده‌ای روبه‌رو بوده است. این وزارتخانه اعلام کرده در ۱۰‌ماه امسال، ۹۹۵هزار دستگاه انواع تلویزیون در کشور تولید شده که این آمار در مقایسه با سال گذشته، رشد ۴۴درصدی را تجربه کرده است. همین آمارها موید آن است که در تولید یخچال و فریزر نیز شرکت‌های داخلی با وجود دشواری تداوم تحریم‌ها و شرایط حاصل از شیوع کرونا، عملکرد خوبی داشته‌اند و با ثبت رشد ۸. ۳۰ درصدی، یک میلیون و ۶۸۶ هزار دستگاه تولید داشته‌اند. با این حال گفته می‌شود هنوز کارخانه‌ها با یک شیفت کاری فعالیت می‌کنند. تولیدکنندگان داخلی که در چند سال گذشته توانسته بودند بین ۳۰ تا ۱۰۰درصد افزایش تولید داشته باشند، هنوز به حد اشباع بازار نرسیده‌اند. اما تولید چقدر با وضعیت حاکم بر بازار مطابق است؟
اکبر پازوکی، دبیر انجمن صنفی توزیع‌کنندگان لوازم ‌خانگی تهران می‌گوید: «با توجه به افزایش قیمت در بازار لوازم خانگی قدرت خرید کاهش یافته و تقاضا کم شده است. یخچال فریزر و لباسشویی در 3سال گذشته افزایش قیمت زیادی را تجربه کرده‌اند. درحالی‌که افزایش حداقلی حقوق، قدرت خرید را از خانواده‌ها سلب کرده. این در حالی است که مایحتاجی مانند یخچال فریزر اگر با مشکلاتی روبه‌رو شود، پیش از خرید مجدد حتما به تعمیر و خرید دست دوم آن فکر می‌شود. این است که تمایل مردم بیشتر به تعمیر لوازم خانگی است، مگر تازه‌عروسان که در تدارک جهیزیه هستند». 

طرح سامانه جامع تجارت 
اما گرانی از کجا نشات می‌گیرد؟ درصورتی که به سمت تولید ملی حرکت می‌کنیم، چرا باید با چنین افزایش قیمتی روبه‌رو شویم؟ پازوکی در این‌باره معتقد است: «مواداولیه به قیمت اصلی به‌دست تولیدکنندگان نمی‌رسد. این مواداولیه در بورس به قیمت جهانی به فروش و مزایده گذاشته می‌شود. مثلا رئیس انجمن تولیدکنندگان اعلام می‌کند که 70درصد مواد مصرفی در کشور تولید می‌شود. مسئله این است که اگر طبق فرمایشات مقام معظم رهبری در آن چند سال که به نام تولید و اقتصاد نامگذاری شد، حرکت نیز به آن سمت بود، حال پس از یک دهه دچار چنین مشکلاتی نمی‌شدیم. سؤال این است که چرا تولیدکنندگان لوازم خانگی برای تولید به روز، صادرات، و خودکفایی به سراغ ایجادِ زیرساخت‌های لازم نرفته‌اند»؟
او در تحلیل مشکلات امروز بازار به طرح سامانه جامع تجارت اشاره می‌کند که همه فرایندهای زنجیره تجارت داخلی را شامل می‌شود و مدیریت زنجیره توزیع کالا تا سطح عرضه را دربرمی‌گیرد. وبگاهی با همین عنوان وجود دارد و 13زیرسامانه که هنوز بعضی از این زیرسامانه‌ها فعال نشده و ظاهرا اختلاف‌نظرهایی بین دستگاه‌ها درباره آن وجود دارد. یکی از وجوه قابل توجه این سامانه، جلوگیری از واردات و صادرات غیرقانونی است؛ طرحی که مانع احتکار، گرانفروشی و قاچاق خواهد شد و کالای شناسه‌دار به‌درستی به مصرف‌کننده رسیده و کارت فیزیکی گارانتی از آن پس برچیده خواهد شد. پازوکی می‌گوید: «با حذف کارت گارانتی فیزیکی دیگر افراد به شکل مجازی نمی‌توانند کالایی را فروخته و کارتی به‌عنوان گارانتی ضمیمه آن کنند. دیگر نمی‌توانند کالای قاچاق بفروشند».

نقشه راه گم شده است
تولیدکنندگان و فعالان این صنعت بر این باورند که اگر مشکلات مربوط به مواداولیه سر راه تولید نبود، حداقل ۵۰ درصد افزایش تولید محقق می‌شد و کشور می‌توانست قیمت‌های متعادل‌تری را به‌ خود ببیند؛ البته مشکلات مربوط به مواداولیه فقط به‌دلیل عملکرد فولادسازان نیست بلکه مشکل فرایندی نیز در این رابطه وجود دارد، به‌گونه‌ای که می‌توان گفت بازار لوازم خانگی در کشور تنظیم نیست. تولیدکنندگان مجبور به پرداخت پول زیادی برای خرید مواداولیه هستند و همین امر هزینه‌ها را بسیار بالا برده؛ ‌خصوصا اینکه در ماه‌های گذشته به‌دلیل نوسانات نرخ ارز و رکود در بازار لوازم خانگی هزینه‌های تولید برای تولیدکنندگان لوازم خانگی به‌شدت افزایش داشته و قیمت نهاده‌های تولید چون ورق فولاد بسیار گران شده و از سوی دیگر نیز این محصولات از بورس به‌دست تولیدکننده نمی‌رسد و تولیدکننده مجبور می‌شود از بازار آزاد تهیه کند. پازوکی می‌گوید: «متأسفانه مسیر و نقشه راهی برای تولیدکننده درنظر گرفته نشده. از این‌رو تولیدکننده آگاه نیست در تولید کالا باید چه شرایط و مسیرهایی را طی کند تا به مقصد برسد. قطعات در کشور سرهم‌بندی می‌شود و به‌عنوان تولید ملی در اختیار مردم قرار می‌گیرد. از سویی متأسفانه کسبه‌ای که سال‌هاست کار می‌کنند، هم‌اکنون کالای ایرانی برای فروش ندارند. زیرا تولیدکنندگان توزیع‌کننده شده‌اند و این خود نافی بالا بودن حجم تولید است، زیرا اگر تولید زیاد بود، باید به صف عرضه می‌پیوستند. اگر وضعیت تولید لوازم خانگی به شکل انحصاری ادامه پیدا کند، صنعت لوازم خانگی جای صنعت فعلی خودرو را خواهد گرفت و مشکلات چندین‌برابر خواهد شد».

وقتی گوش‌ها از خرج داغ می‌شوند
تعمیرات گوشی، هدفون و هندزفری رونق بیشتری ازخرید آن دارد

با نگاهی اجمالی به بازار موبایل و رفت‌وآمدهای سریع و با عجله مردم و پر و خالی شدن‌های سریع‌تر موبایل‌فروشی‌ها، می‌توان به عمق گرانی‌ها پی برد. آدم‌هایی هم که گوشی به‌دست دنبال تعمیر گوشی‌های خود هستند گواه بر این ادعا هستند. قیمت‌ها در بازار موبایل همچنان به شکل عجیبی بالاست. خیلی از خریداران در شرایط فعلی تمایل یا توانایی خرید ندارند؛ به‌عبارت دقیق‌تر پس از گران‌شدن نرخ ارز، قیمت گوشی‌های موبایل در چند‌ماه گذشته نزدیک به 100درصد افزایش یافت. درحالی‌که انتظار می‌رفت با کاهش نرخ دلار، روند افت قیمت گوشی هم ادامه‌دار باشد، اما در اوایل زمستان99 باز هم موجی از گرانی بازار تلفن همراه را در بر گرفت، گوشی نو کمتر از 5میلیون تومان نیست. مدت‌هاست که بسیاری از مردم از صرافت خرید گوشی‌های نو افتاده‌اند و از آنچه دارند مراقبت می‌کنند تا مبادا وسیله لازم و مورد نیاز آنها خراب شود و ناگزیر مبلغ بالایی را برای خرید مجدد، آن هم در شرایط اسفناک اقتصادی فعلی پرداخت کنند. اکثر مردم در شرایط کنونی توانایی پرداخت میلیون‌ها تومان پول را ندارند و از یک طرف قیمت قطعات برای تعمیرات موبایل نیز به شکل افسارگسیخته‌ای بالاست. با این احوال اغلب مردم دیگر نمی‌توانند با کوچک‌ترین اشکال در گوشی خود، آن راعوض کنند و ترجیح می‌دهند همان را تعمیر کرده و تا جای ممکن استفاده کنند. هرچند که در این بازار نیز باید مواظب فروشندگان قطعات تقلبی و حتی کارکرده بود. به‌گفته یکی از تعمیرکاران موبایل «این روزها خیلی از تعمیرکاران قطعات اصلی گوشی را با قطعات دست دوم یا چینی تعویض می‌کنند. متأسفانه مشتری به‌دلیل ناآگاهی، هیچ‌گاه این موضوع را متوجه نمی‌شود. مردم هم با مراجعه به این افراد باعث می‌شوند سودهای گزافی به جیب تعمیرکارانی برود که کوچک‌ترین سررشته و تخصصی برای تعمیر موبایل ندارند.»

تعمیرهدفون را یاد بگیریم
هر هدفونی بالاخره روزی و روزگاری خراب می‌شود. اما دیگر مانند قبل نمی‌توان مدام هدفون جدید خرید. این را ما نمی‌گوییم بلکه گرانی فریاد می‌زند. گرانی در بازار باعث شده بسیاری به تعمیر همه نوع کالا حتی هدفون بپردازند. شاید شما هم از کسانی هستید که مدام هدفون می‌خرند و هدفون خود را خراب می‌کنند. خرابی هدفون و به‌خصوص انواع کوچک آن و همچنین ایرفون (هدفون کوچکی که داخل گوش قرار می‌گیرد) معمولاً آن را بلااستفاده می‌کند چراکه تعمیر قطعات ظریف و جایگزین‌کردن سیم دشوار است و شاید تهیه‌کردن یک هدفون ارزان‌قیمت دیگر، منطقی‌تر باشد. کسانی که به‌وفور هدفون خود را خراب کرده‌اند، می‌دانند که با رعایت بعضی اصول ساده می‌توان جلوی خراب‌شدن هدفون را گرفت، هر چند ممکن است در ابتدا رعایت اصول استفاده‌ صحیح مشکل به‌نظر برسد. اکنون بازار طوری شده که در بسیاری از سایت‌ها به جمله «چگونه هدفون خراب خود را تعمیر کنیم؟» بر می‌خوریم. اینگونه که بررسی‌ها نشان می‌دهد هدفون از هر برندی که باشد عمری کوتاه دارد و زود خراب می‌شود؛ به‌عنوان مثال هدفون‌های بلوتوث باتوجه به فقدان سیم ارتباطی، معمولاً مشمول قاعده‌ کشیده‌شدن سیم و زدگی و سپس پارگی کامل آن نمی‌شوند، اما حتی این هدفون‌ها هم از شر ضربات مهلک، نفوذ آب و خرابی دکمه‌ها در امان نیستند. بنابراین بهتر است بگوییم که تمام هدفون‌ها خراب می‌شوند و درحقیقت هدفون وسیله‌ای آسیب‌پذیر است. یک هدفون ارزان چینی با قیمتی در حد چند هزار تومان و یک هدفون با برندی معروف و قیمت سرسام‌آوری مثل ۲۵۰دلار هر دو در خراب‌شدن شانس بالایی دارند. اما نکته‌ اصلی این است که ما به هدفون‌ها کمک می‌کنیم تا شانس خرابی‌شان را زودتر نشان دهند. بنابراین یادگیری تعمیر هدفون و سرزدن به بازار تعمیراتی‌ها راه بهتری از خرید یک هدفون نو است.

هندزفری در صف تعمیرات
هندزفری وسیله‌ای پرکاربرد است. در تاکسی، اتوبوس، مترو، خیابان و حتی سرکار، همه‌جا مردم با هندزفری در انواع مختلف سرو کار دارند. این روزها می‌توانید افرادی ازهر سن و سال که موبایل دارند را ببینید که از هندزفری آن استفاده می‌کنند. هندزفری از 110هزار تومان تا 580هزار تومان در بازار موبایل خرید‌وفروش می‌شود. در خیلی از مواقع زمانی که در حال آهنگ گوش‌کردن یا فیلم‌دیدن هستیم ناگهان صدای هندزفری قطع می‌شود یا صدا واضح و شفاف نیست. مشکل جک هندزفری و قطع شدن سیم آن یکی از رایج‌ترین اشکالات در ابزار جانبی گوشی و موزیک پلیرهاست. بازار تعمیرات هندزفری نیز داغ است. البته سایت‌های مختلفی هستند که هم آموزش تعمیر را برعهده دارند و هم با تبلیغات گسترده سعی دارند مشتریان بیشتری را سوی خود بکشند. گرانی در بازار لوازم جانبی موبایل این فرصت را در اختیار تعمیرکاران گذاشته تا کاسبی پررونقی داشته باشند.

مقصدهای رؤیایی برای آدم‌های آچار به دست
تخصص در تعمیر کدام لوازم برای دریافت اقامت در کشورهای جهان امتیاز محسوب می‌شود؟

سمیرا رحیمی ـ روزنامه‌نگار
داشتن مهارت فنی سال‌هاست که یکی از برگ‌های برنده افرادی است که به فکر مهاجرتند. کشورهای اروپایی و آمریکایی سال‌هاست متخصصان فنی را به‌عنوان نیروی ماهر کار جذب می‌کنند؛ چه نیروهایی که دارای مدارک آکادمیک هستند و چه نیروهایی که مدارک فنی آموزشگاه‌های معتبر را به‌دست آورده‌اند. متخصصان تعمیر تاسیسات و تجهیزات و تعمیرکاران عمومی ازجمله محبوب‌ترین نیروهای کاری مورد نیاز کشورهای مختلف به‌شمار می‌روند. برای مثال تعمیرکار و نصاب آسانسور یا تعمیرکار موبایل تخصص‌هایی هستند که تقریبا در همه کشورهای مهاجرپذیر متقاضی دارند. اگرچه مهاجرت همیشه و برخلاف تبلیغات شرکت‌های مهاجرتی، فرایندی طولانی و پرهزینه است اما اقدام از طریق مهارت شغلی افراد متخصص و فنی پس از مهاجرت از طریق سرمایه‌گذاری، یکی از مطمئن‌ترین شیوه‌های اقدام به مهاجرت در تمامی کشورهای جهان محسوب می‌شود.
از مهارت تعمیر برای مهاجرت به کشورهای زیادی می‌توان استفاده کرد؛ از کشورهای اروپایی نظیر آلمان، ‌اتریش، فنلاند، ‌نروژ و انگلستان گرفته تا مهاجرپذیرترین کشور جهان، کانادا. متوسط حقوق ساعتی و ماهانه تعمیرکاران در کانادا نسبت به متوسط حقوق ماهانه این متخصصان در اروپا و آمریکا بالاتر است. برای مثال تعمیرکاران موبایل در کانادا به‌صورت متوسط ساعتی 16دلار حقوق دریافت می‌کنند، ‌درصورتی که 7 ساعت در روز و 5روز در هفته کار کنند ماهانه حدود 2300دلار درآمد خواهند داشت و این درآمد متناسب با سابقه پیشین و افزایش سابقه کار در کشور مقصد افزایش پیدا خواهد کرد. متوسط حقوق ساعتی برای تعمیرکاران موبایل در آمریکا 15دلار و در کشورهای اروپایی 10یورو است. همچنین تعمیرکاران عمومی مانند تعمیرکاران تاسیسات و لوازم خانگی به طور متوسط در آمریکا ساعتی 14دلار، ‌در اروپا ساعتی 9تا 15یورو و در کانادا ساعتی 18تا 27یورو حقوق دریافت می‌کنند. متوسط دریافتی متناسب با رتبه شرکت و اعتبار آن می‌تواند متغیر باشد. تعمیرکاران خودرو بالاترین حقوق ساعتی را میان دیگر تعمیرکاران در کشورهای مهاجرپذیر دریافت می‌کنند. تعمیرکاران خودرو در آمریکا متناسب با سال‌هایی که در تخصص خود سابقه دارند، ساعتی 18.5دلار تا 25.5دلار حقوق دریافت می‌کنند. میانگین حقوق سالانه تعمیرکاران خودرو در کشورهای اروپایی 35هزار یورو است. این متخصصان درصورت یافتن شغل در کانادا و مهاجرت به این کشور می‌توانند از ساعتی 17.5تا 42دلار حقوق دریافت کنند.
افرادی که دارای چنین تخصص‌هایی هستند، یا با هدف مهاجرت قصد فراگیری این مهارت‌ها را دارند، ‌علاوه بر مهارت به سابقه کار و مدرک رسمی هم نیاز دارند. معمولا مدرک سازمان فنی و حرفه‌ای ایران به‌عنوان مدرکی معتبر برای مهاجرت به کشورهای زیادی کارایی دارد. داشتن چندین سال سابقه کار و داشتن مدرک اثبات سابقه کار، ‌در کنار فراگرفتن زبان کشور مقصد می‌تواند شانس موفقیت در فرایند مهاجرت را افزایش دهد. مهم‌تر از همه این مدارک، داشتن پیشنهاد کار از کارفرمایی در کشور مقصد است که معمولا متقاضی برای گذراندن این مرحله یا باید دانش کافی زبان داشته باشد و یا از شرکت‌های مهاجرتی معتبر کمک بگیرد. این شرکت‌ها در ازای دریافت پول می‌توانند کارفرمایانی را در کشورهای مقصد به متقاضی پیشنهاد دهند و یا مسیر درست یافتن شغل در کشور مقصد را به آنها نشان دهند. درحال حاضر کشور کانادا به‌عنوان یکی از فعال‌ترین کشورهای جهان در حوزه جذب مهاجر که از متوسط حقوق بالایی هم برخوردار است، عناوین شغلی مانند تعمیرکار ساعت و جواهرات، تعمیرکار بدنه موتور، تعمیرکاران عمومی و تاسیسات و تعمیرکار و نصاب بالابر را در فهرست مشاغل مورد نیاز خود اعلام کرده است. جست‌وجو میان فهرست مشاغل مورد نیاز کشورهای اروپایی و یا مشورت با شرکت‌های مهاجرتی هم این موضوع را تأیید می‌کنند که داشتن مدرک فنی و مهارت در تعمیرات در حوزه‌های مختلف می‌تواند نخستین قدم برای آغاز راه مهاجرت باشد؛ برای کسانی که برای این کار برنامه‌ریزی کرده‌اند.
 15تا 42دلار
متوسط حقوق تعمیرکاری

نمی‌توانند نوی آن را بخرند
گرانی بازار باعث شده لپ‌تاپ، تبلت و کامپیوترنو کمتر خرید و فروش شود

تا همین چند سال پیش خیلی راحت با قیمت‌های مناسب می‌توانستیم آنچه در دنیای تبلت، لپ‌تاپ و کامپیوتر بود را تهیه کنیم اما حالا غیر از کسانی که دستشان به دهنشان می‌رسد، برای عده زیادی نه راه پیش مانده نه راه پس. در این گرانی همه قدرت خرید مدل‌های نو را ندارند. در بازار لپ‌تاپ و تبلت و کامپیوتر چشمان زیادی را می‌توان دید که به‌دنبال قیمت‌ها، بالا و پایین می‌شود. در پس این چشمان جست‌وجوگر داستان‌های زیادی وجود دارد که آنها را راهی بازارتعمیراتی‌ها می‌کند؛ بازاری گرم که این روزها افراد زیادی را به‌سوی خود می‌کشد و برخلاف بازار لوازم نو که حال خوبی ندارد اما این بازار با فوج فوج مشتری‌های دل‌نگران و منتظر مواجه و حسابی داغ است. خیلی‌ها مستاصل شده‌اند، نمی‌دانند باید چه کنند، دختر دانشجویی که باتری لپ‌تاپش دیگر شارژ نمی‌شود به‌دنبال این است تا لپ‌تاپش را تعمیر کند. اول ترجیح می‌دهد از دوستان و آشنایانی که در این صنف دارد سؤال کند زیرا به قول خودش در بازار تعمیرات نمی‌شود به کسی اعتماد کرد. از این و آن می‌پرسد هر کسی هم وعده‌ای به او می‌دهد. قیمت‌ها از 380هزار تومان شروع می‌شود و به یک میلیون و 300 هزار تومان می‌رسد؛ البته اگر اصل باشد. اما چاره چیست؟ نمی‌تواند لپ‌تاپ نو بخرد. بنابراین دوستی را می‌یابد که در این بازار، آشنای منصفی دارد. سراغ آن آشنای منصف می‌رود تا بتواند لپ‌تاپش را زنده کند و سراغ نوی آن نرود چون نمی‌تواند نوی آن را بخرد.

استاد و ال‌سی‌دی سوخته لپ‌تاپ
استاد دانشگاه در کلاس آنلاین در حال تدریس متوجه می‌شود شارژ لپ‌تاپش در حال تمام‌شدن است اما هر چه تلاش می‌کند عملیات شارژ انجام نمی‌شود. همان جا اعلام می‌کند مشکلی پیش آمده و ممکن است که از کلاس خارج شود. لپ‌تاپ استاد روشن نمی‌شود و این معنی خوبی ندارد. بعد از پرس و جوهای زیاد مشخص می‌شود ال‌سی‌دی لپ‌تاپ سوخته است و قیمت‌های ال‌سی‌دی به اندازه قیمت چند سال پیش لپ‌تاپ است. از یک میلیون و600 شروع می‌شود و به 2میلیون و خرده‌ای می‌رسد که در برند‌های مختلف متفاوت است. اما باید تن به خرید بدهد چون نمی‌تواند نوی آن را بخرد.

استفاده دوباره از تبلت قدیمی
چند سالی بود که تبلتش را در کمد نگهداری می‌کرد. با وجود گوشی‌هایی که کارایی تبلت را داشت، دیگر نیازی به تبلت نداشت حتی چندین بار به فکر فروش افتاده بود و حتی چندبار هم فکر کرده بود تبلتش را به کسی بدهد که نیاز دارد. تا اینکه برای کار جدیدش باید گوشی دیگری می‌خرید. وقتی در بازار چرخی زد و نمی‌دانست این قیمت‌ها را کجای دلش بگذارد، در بازار تبلت هم چرخی زد. قیمت‌ها از یک میلیون تا 5میلیون نوسان داشت. یاد تبلت درون کمد افتاد. خواست که تبلت را شارژ کند و بعد از چند سال دوباره آن را راه بیندازد اما تبلت شارژ نمی‌شد. این همان قوز بالای قوز است که گاهی دچارش می‌شویم. تبلت را زیر بغل زد و راهی بازار شد. آنجا مشخص شد که سوکت شارژ تبلت خراب شده است، بنابراین تبلت را تحویل تعمیراتی داد و رفت. چاره‌ای نداشت چون نمی‌توانست تبلت نو بخرد.

استفاده از کامپیوترهای قدیمی
این روزها کمتر از کامپیوتر استفاده می‌شود و سال‌هاست آنها جای خود را به لپ‌تاپ داده‌اند. اما هنوز در بسیاری از شرکت‌ها و سازمان‌ها و دفاتر کار از کامپیوتر استفاده می‌شود و البته خیلی‌ها هم که دیگر نمی‌توانند لپ‌تاپ بخرند، کامپیوترهای قدیمی خود را که برای روز مبادا نگه داشته بودند، از کارتن‌ها درآورده و کیس را به‌دست گرفته و برای به روز‌رسانی و حتی تعویض قطعه و... راهی بازار تعمیراتی‌ها شده‌اند. قیمت‌های عجیب و غریب قطعه و کمیاب‌شدن آن در بازار هر چند گیج‌کننده است، اما چاره‌ای نیست چون نمی‌توانند کامپیوتر نو بخرند. فروشنده‌ها و تعمیراتی‌ها هم معتقدند که هارد کامپیوتر کم شده. بچه‌های بازار می‌گویند که هارد دیدید سریع بخرید و برای بعد نگه دارید. بعضی از قطعات، قیمتشان چند برابر شده. اگر الان بفروشند سود خوبی کردند ولی همان قطعه را فردا باید گران‌تر بخرند. بعضی از قطعات مثل cpu کامپیوتر را تا 60میلیون تومان هم می‌فروشند. تعمیرکاران کامپیوتر قطعات را می‌توانند پیدا کنند ولی قیمت ثابتی ندارند. قیمت‌ها را نیم‌ساعت یک‌بار تغییر می‌دهند و با نوسان دلار به مشتری قیمت می‌دهند.

کسی لباس نو نمی‌دوزد
پس از گرانی مواداولیه و کاهش توان اقتصادی مردم تعمیرات لباس جای نودوزی را گرفته است

تحت‌تأثیر کرونا و گرانی مواداولیه، خیاطان یک سال گذشته را سخت سپری کردند. ‌رئیس اتحادیه صنف خیاط تهران و حومه در گفت‌وگو با همشهری می‌گوید که در شرایط کنونی اصلاً حال خیاطان خوب نیست. حبیب طهماسبی‌نیک با بیان اینکه کار تولیدکنندگان و حتی خیاطان شخصی‌دوز بسیار کم شده، عنوان می‌کند که در یک سال اخیر حدود 50درصد کار اعضای صنف خیاطان تنزل پیدا کرده. او چند علت را زمینه‌ساز کسادی کار خیاطان می‌داند: عامل نخست، ‌گرانی دلار بوده که اقتصاد کشور را فلج کرد؛ بعد از آن، تورم کمرشکن که باعث ضعف قدرت خرید مردم شد و دیگر خرید لباس جزو اولویت‌های خیلی‌ها نیست تا آنجا که در یک سال گذشته، نودوزی بسیار کم شد و ترجیح بیشتر مشتریان این بوده که از لباس‌های قبلی خود استفاده کنند و مراجعان بخش تعمیرات لباس، تعدادشان بیشتر از سال‌های قبل شد. علت دیگر، خرید لباس آماده است که به‌دلیل سری‌دوزی، قیمت پایین‌تری دارند. طهماسبی‌نیک در ادامه صحبتش به گرانی مواداولیه خیاطی اشاره می‌کند و بر این باور است که با افزایش بی‌رویه قیمت پارچه، دیگر برای کسی نمی‌صرفد لباس بدوزد. حتی مواداولیه خیاطی مانند نخ و سوزن خیاطی نیز تا چندبرابر گران شده است. وی درباره تأثیر کرونا بر کاهش مشتریان خیاطی‌ها می‌گوید: قبل از شیوع کرونا، یکی دو‌ماه مانده به عید، به حدی سر خیاطان ما شلوغ بود که سفارش جدید نمی‌پذیرفتند. اما با تعطیلی مدارس، مناسبت‌ها و مراسم عروسی و کاهش دیدوبازدیدهای ناشی از شیوع کرونا، سفارش‌ها خیلی کاهش یافت و شب عید نیز بازار همکاران ما کساد ماند. وی ادامه می‌دهد: از آنجا که معمولاً 70درصد اعضای صنف خیاطی در طبقات بالای پاساژها و مراکز تولیدی مستقر هستند و در طبقات همکف نیستند، امکان تغییر کاربری هم ندارند و با توجه به مغایرت صنفی، مجبورند در این شغل بمانند.

شب عیدی کارمان تعمیر لباس بود
راسته کت و شلواردوزی چهارراه لشگر، پایین‌تر از خیابان کارگرجنوبی، بسیار خلوت شده. به‌گفته کسبه این راسته، کار آنها حتی شب عید هم رونقی به‌خود ندید. داخل یکی از مغازه‌ها، مردی حدوداً چهل‌ساله پشت چرخ است و سرش توی گوشی است. بالادست مغازه کوچک‌شان، پیرمردی نگاهش به تلویزیون است. با مصاحبه موافقت می‌کنند، هرچند مرد جوان نخستین واکنشش این است که مصاحبه دردی را دوا نمی‌کند! پدر و پسر هستند و مغازه برای خودشان است. این نکته مهمی است چون از پرداخت اجاره معاف هستند. درباره بازار کارشان در یک سال اخیر، مغازه‌دار جوان می‌گوید: افتضاح بود! پدرش هم با سر اظهار تأسف می‌کند! جوان ادامه می‌دهد: سال‌های قبل، شب عید، این راسته غلغله بود و ما تا ساعت 5-4صبح کار می‌کردیم. اما بیشتر روزهای اسفند هیچ دشتی نکردیم و 8شب تعطیل می‌کردیم. از گرانی پارچه بسیار گله‌مند است. می‌گوید: شلواری که پارسال 120هزار تومان می‌شد دوخت، یکباره 400هزار تومان شد. ریزهزینه‌ها را اینطور برآورد می‌کند: ما برای هر متر پارچه (پارچه ایرانی) 187هزار تومان باید نقد کارت بکشیم. با 20درصد سود، متری 220هزار تومان آن را می‌فروشیم. برای شلوار، یک متر و 20سانت پارچه لازم است که به‌اضافه دستمزد، پول دوخت یک شلوار 380 تا 400هزار تومان است که برای خیلی از مردم زیاد است و به همین دلیل مجبورند لباس‌هایشان را وصله‌پینه کنند. تابلوی پذیرش تعمیرات روی در مغازه نصب است. می‌پرسم بازار تعمیرات چگونه است؟ می‌گوید: سال‌های قبل ما اصلاً تعمیرات انجام نمی‌دادیم، اما چون کارمان خوابیده، به‌جای اینکه شب عید سرگرم دوخت‌ودوز لباس نو باشیم، تعمیرات انجام می‌دادیم! بعد، شلوار جین رنگ و رورفته‌ای را نشان می‌دهد و می‌افزاید: قبلاً‌ مردم این شلوار را دور می‌انداختند، چون با 100هزار تومان می‌شد یک شلوار نو خرید، اما الان باید بالای 300هزار پول برای همین شلوار بدهند! 

بیکارمان کردند
چند مغازه را رد می‌کنم. در مغازه بعدی، خیاطی پشت چرخ مشغول کار است و کپه‌ای لباس جلوی دستش ریخته. 90درصد مشتریان او هم در یک سال اخیر کم شده‌اند. می‌گوید: اقتصاد را فلج کردند و ما را هم بیکار! مردم به‌خاطر گرانی پولی ندارند لباس بدوزند. به قیمت پارچه‌ها اشاره می‌کند و می‌افزاید: پارچه مطهری خیلی بالا رفته، درحالی‌که کیفیتش پایین‌تر آمده. پارچه‌ای که پارسال متری 90-80هزار تومان بود، الان 190هزار تومان شده، تازه برای بار جدید 205هزار تومان پول دادم. درباره تعمیرات لباس می‌گوید: در یکی دو سال اخیر که بازار دوخت کساد شد، بازار تعمیرات رونق گرفت. ما هم مشتریان تعمیراتمان بیشتر از قبل شده. سال قبل روزانه 3-2کار تعمیری داشتیم، الان روزی بیشتر از 10مورد درخواست داریم.

مردم از پسِ پول تعمیرات هم برنمی‌آیند
شماره یک واحد تعمیرات لباس در محدوده خیابان نوفل‌لوشاتو را می‌گیرم تا درباره وضع کار آنها در این روزها بپرسم. خیاط پشت خط، از سال79 کارش منحصراً تعمیرات لباس است. می‌گوید: مشتریان من از هر قشری هستند. الان پولدارها هم برای تعمیر لباس مراجعه می‌کنند! چون دلشان نمی‌آید برای مثال کاپشنی که قیمت نوی آن 3.5 تا 4میلیون تومان شده را دور بیندازند. موضوعی که او را ناراحت می‌کند، این است که مردم حتی برای پول تعمیر هم تخفیف می‌خواهند. می‌گوید: هزینه مواداولیه خیاطی بسیار بالا رفته، ما نسبت به پارسال فقط 10درصد به دستمزدمان اضافه کردیم و بیشتر هزینه‌ها پای خرید وسایل خیاطی می‌رود، اما مردم باور نمی‌کنند و گاهی مجبور می‌شوم به آنها فاکتور نشان دهم.

قیمت پارچه‌ 3برابر شده است
برای اطلاع از قیمت پارچه با یکی از پارچه‌فروشان آشنا صحبت می‌کنم که خریدش را از بازار بزرگ انجام می‌دهد. معتقد است که ظرف یک سال گذشته، پارچه‌ها 3برابر گران شده؛ حتی پارچه‌های ایرانی که در مقایسه با پارچه‌های خارجی می‌شود گفت اندکی گران‌تر هم شده‌اند. مثلاً پارچه ملحفه که پارسال متری13500-9500تومان بود، امسال به 27500-35000 تومان رسیده، یا پارچه چادر رنگی از متری 130-110هزار تومان به 350هزار تومان و ظرف دو هفته گذشته به 385هزار تومان رسیده. یا هر یارد پارچه کریشه که به‌نسبت پرفروش است از 28هزار تومان به 73هزار تومان رسیده؛ قیمت هر متر تریکو از 18هزار تومان به 44هزار تومان و کرپ از 30هزار تومان به 95هزار تومان رسیده.‌ یک نمونه دیگرِ پارچه کرپ از 70هزار به 135هزار تومان رسیده. قیمت پارچه‌های مجلسی مانند گیپور آن‌قدر بالا رفته که او دیگر آن را سفارش نمی‌دهد. می‌گوید: ما برای شهرستان بار می‌فرستیم و مردم آنجا دیگر توان خرید پارچه‌ای مثل گیپور را ندارند. برای هر متر پارچه گیپور باید 350-300هزار تومان پول داد. قیمت برخی پارچه‌های مجلسی هم متری به بالای 800هزار تومان می‌رسد. گلایه او از نبود ثبات قیمت در بازار پارچه است. می‌گوید: در 3هفته آخر اسفند 3بارِ ملحفه سفارش دادم با 3قیمت متفاوت؛ ابتدا متری 27هزار تومان، بعد 29هزار تومان و بعد 31هزار و 500تومان.