جورچین تنش آبی تکمیل شد

کاهش بارندگی، افت ورودی آب به سدها و کاهش ذخیره آب در مخازن سدهای کشور به‌عنوان سه‌ضلع شکل‌گیری و تشدید تنش آبی با هم جفت‌وجور شده‌اند، به‌گونه‌ای که متولیان حوزه آب، احتمال افزایش تعداد شهرهای دارای تنش آبی در تابستان آینده به 220 تا 250شهر را مطرح کرده‌اند. به گزارش همشهری، به‌دنبال افت 35درصدی بارش‌های جوی، ورودی آب به سدها 27درصد کاهش پیدا کرده است. در این شرایط برای حراست از ذخایر استراتژیک آب، خروجی سدها نیز 24درصد کمتر شده است اما بازهم ذخیره آب در مخازن سدها 8درصد نسبت به سال قبل کاهش پیدا کرده تا تهدید بروز تنش آبی در ماه‌های پیش رو شهرهای بیشتری را دربر گیرد.

جزئیات افت بارندگی
آخرین آمارهای دفتر مطالعات پایه منابع آب، حاکی از این است که از ابتدای سال آبی جاری تاکنون (اول مهر تا شامگاه 24اسفند 99) ارتفاع کل ریزش‌های جوی کشور به 121میلی‌متر رسیده که نسبت به‌مدت مشابه در سال آبی قبل 35درصد و نسبت به میانگین دوره‌های مشابه 52سال اخیر 25درصد کاهش نشان می‌دهد. اواخر بهمن، عقب‌ماندگی بارندگی‌ها معادل 40درصد بود که به‌دنبال بارش‌های نسبتاً مساعد اسفندماه، حدود 5درصد از این عقب‌ماندگی جبران شد اما نتوانست تبعات افت بارش‌ها را جبران کند. بررسی‌ها نشان می‌دهد از ابتدای سال آبی 1400-1399 تاکنون (از اول مهر تا 24اسفند) از 6حوضه آبریز اصلی فقط تراز بارندگی در حوضه دریاچه ارومیه مثبت مانده و 10درصد نسبت به‌مدت مشابه سال قبل و 15درصد نسبت به میانگین 52ساله رشد کرده است و بارش‌های جوی در 5حوضه باقی‌مانده بین 15تا 78درصد در مقایسه با سال قبل و بین 5 تا 72درصد نسبت به میانگین دوره‌های 52سال اخیر کاهش داشته است. در این بازه زمانی، رکورد بیشترین کاهش بارندگی به حوضه مرزی شرق تعلق داشته که همواره کم‌باران‌ترین حوضه آبریز کشور است. براساس آمارها بارش‌های این حوضه آبریز از ابتدای مهر تا 24اسفند، 78درصد کمتر از سال قبل و 72درصد کمتر از میانگین 52سال اخیر ثبت شده است.

کاهش 27درصدی ورود آب به سدها
آخرین اطلاعات منتشرشده از سوی وزارت نیرو نشان می‌دهد به‌دنبال روند کاهشی بارش‌ها در سال آبی 1400-1399 حجم ورودی آب از اول مهر تا 22اسفند، 27درصد نسبت به‌مدت مشابه سال قبل کمتر شده است. در این دوره زمانی ۱۶میلیارد و ۴۷۰میلیون مترمکعب آب وارد مخازن سدهای کشور شده، درحالی‌که در سال آبی قبل این میزان به ۲۲میلیارد و ۴۱۰میلیون مترمکعب رسیده بود. براساس آمار بهره‌برداری از سدهای مخزنی کشور در این دوره زمانی از مجموع ظرفیت ۵۰.۵ میلیارد مترمکعبی مخازن سدهای کشور، حدود ۵۶درصد مخازن پر شده و 44درصد مخازن همچنان خالی است. آمارها نشان می‌دهد در شرایط فعلی میزان ذخایر آب در مخزن سدها به ۲۸میلیارد و ۱۴۰میلیون مترمکعب رسیده که در مقایسه با ۳۰میلیارد و ۶۹۰میلیون مترمکعب در سال آبی گذشته ۸درصد کمتر است. البته به‌تبع میزان ورودی به سدهای کشور و در راستای مدیریت منابع استراتژیک آب، خروجی آب از سدها نیز با کاهش مواجه بوده و تا 22اسفند، فقط ۱۵میلیارد و ۵۱۰میلیون مترمکعب آب از سدهای کشور خارج شده که در مقایسه با مدت مشابه سال آبی قبل، از کاهش ۲۴درصدی برخوردار بوده است.

احتمال تشدید تنش آبی در سال آینده
کاهش چشمگیر بارندگی در سال آبی جاری و همچنین دورنمای نه‌چندان مساعد جبران این عقب‌ماندگی تا پایان سال آبی باعث شده احتمال افزایش شهرهای دارای تنش آبی در ماه‌های پیش رو تقویت شود. حمیدرضا کشفی، معاون راهبری و نظارت بر بهره‌برداری شرکت مهندسی آب و فاضلاب کشور، دو روز پیش به استناد همین شرایط نامطلوب بارندگی اعلام کرد: با فرض تداوم وضعیت موجود، در تابستان۱۴۰۰ با مشکل کم‌آبی روبه‌رو خواهیم شد و تعداد شهرهای دارای تنش آبی به ۲۲۰ تا ۲۵۰ شهر افزایش خواهد یافت. به عقیده کشفی، بروز بیماری کرونا یکی از رویدادهای مؤثر بر حوزه آب کشور بوده که ناگزیر میزان مصرف آب را افزایش داد و حتی این افزایش در برخی مناطق به ۴۰درصد نیز رسید.
 
ابلاغ سند تنش آبی در 1400
تنش آبی ازنظر متولیان حوزه آبفا، دارای سه‌ سطح است و شهرهای دارای تنش آبی به سه رنگ زرد، نارنجی و قرمز مشخص خواهد شد. بر این اساس اگر در پیک مصرف یک شهر تا ۱۰درصد کمبود آب وجود داشته باشد، با رنگ زرد، ۱۰ تا 20درصد کمبود با رنگ نارنجی و ۳۰درصد و بیشتر که ممکن است منجر به محدودیت مصرف در برخی مناطق شود با رنگ قرمز مشخص خواهد شد. معاون راهبردی و نظارت بر بهره‌برداری آبفا از تدوین سند تنش آبی به‌منظور تأمین و توزیع صحیح آب خبر داده و اعلام کرده است این سند برای همه استان‌ها تهیه و در سال۱۴۰۰ ابلاغ خواهد شد. طبق اظهارنظر کشفی، براساس این سند شهرهای دارای تنش آبی هرسال رصد می‌شوند تا با انجام اقدامات لازم، تاب‌آوری شهرهای دارای تنش آبی افزایش یابد.

چالش آب بدون درآمد و تنش آبی
آمارهای ارائه‌شده از سوی معاونت راهبردی و نظارت بر بهره‌برداری آبفا حاکی از این است که ۲۵.۴درصد از آب توزیعی در کشور، بدون درآمد مصرف می‌شود که از این میزان ۱۳درصد ناشی از هدررفت ظاهری در شبکه، ۱۱درصد هدررفت واقعی و ۱.۴درصد ناشی از مصرف مجاز بدون درآمد است. این معاونت می‌گوید: طبق برنامه توسعه، این رقم باید هرسال کاهش پیدا کند و این کار از طریق خرید تضمینی در دستور کار وزارت نیرو قرار داد اما دولت بودجه خاصی برای کاهش آب بدون درآمد پرداخت نمی‌کند و هزینه‌ها فقط از محل بودجه‌های جاری تکلیف می‌شود. نکته دیگر اینکه هم‌اکنون ۲۴درصد از طول شبکه توزیع آب کشور عمر بالای ۲۵سال دارد که درصدی از آن فرسوده است. در این شرایط باید هرسال ۲۰درصد طول شبکه بازسازی شود که این اتفاق به‌دلیل نبود اعتبار رخ نمی‌دهد چراکه شرکت‌ها نمی‌توانند بهای خدمات تمام‌شده را از مردم بگیرند و با برطرف نشدن فرسودگی شبکه، هدررفت آب نیز ادامه پیدا می‌کند.