رقابت سخت نفتی ایران با همسایگان زیر فشار تحریم

پاسخ منتقدان دولت به‌ویژه در عرصه نفت و گاز را جهادگران صنعت نفت کشور در عمل می‌دهند. یک روایت کمتر گفته شده از آنچه بر صنعت نفت ایران در اوج تحریم‌ها بیان شده، روایتی است که روز گذشته با بهره‌برداری از یکی از میدان‌های مشترک نفتی با کشور همسایه نمایان شد. از حالا می‌توان استان ایلام را قطب جدید صنعت نفت کشور دانست. روایت آنچه در طول 2دهه گذشته بر میدان نفتی آذر گذشته، داستان خون‌ دل‌خوردن‌ها و 73میلیون نفر- ساعت تلاش برای به ثمر نشاندن اتفاقی بود که سرانجام وزیر نفت ایران بگوید: در میدان‌های مشترک نسبت به همسایگان وضع مناسبی داریم. اما بیژن زنگنه تنها به این اکتفا نکرد و گفت که دلیل تأخیر در بهره‌برداری از طرح‌های مهم صنعت نفت ایران، فشار تحریم‌ها بوده است.
اکنون منتقدان که دولت را متهم به دل بستن به برجام کرده‌اند، در روز روشن می‌بینند که متخصصان داخلی و فرزندان همین کشور بودند که در شرایط اوج تحریم‌ها و خروج سرمایه‌گذاران خارجی و دسترسی نداشتن به تکنولوژی روز جهان، توانستند همانطور که سهم ایران از میدان گازی مشترک با قطر را بیشتر کنند، اکنون کاری کرده‌اند که کشور در رقابت با کشور همسایه یعنی عراق هم در یک رقابت برابر قرار گیرد.
به گزارش همشهری، یکی از پیچیده‌ترین میدان‌های نفتی ایران در شرایطی توسعه پیدا کرد، که نه خبری از بازگشت سرمایه‌گذاران خارجی بود و نه راهی برای دسترسی به دلارهای نفتی آسان جهت سرمایه‌گذاری داخلی و هر‌ آنچه دیروز نمایان شد، محصول تلاش و تفکر تمام‌ایرانی است. میدان مشترک آذر با ظرفیت تولید روزانه 65هزار بشکه روز گذشته با فرمان رئیس‌جمهور به بهره‌برداری رسید و آن‌هم در قالب یک قرارداد به ارزش 1.4میلیارد دلار؛ میدانی که در بلوک نفتی انارات در استان ایلام در مرز ایران و عراق قرار دارد و طرف عراقی در سال‌های اخیر به سبب سرمایه‌گذاری شرکت‌های بین‌المللی دست برتر را داشت. کمتر کسی شاید باور می‌کند وقتی در اواخر دهه 70خورشیدی شرکت نروژی با ایران قرارداد امضا کرد، بیش از 2دهه بگذرد و نه این شرکت ماند و مذاکرات با شرکت‌های دیگر جواب داد؛چراکه پاسخ آنها به سرمایه‌گذاری و توسعه میدان آذر روشن بود؛ ایران تحت فشار تحریم‌های آمریکاست و ما نمی‌توانیم سرمایه‌گذاری کنیم. سال 88دولت وقت ایران سراغ شرکت پتروناس مالزی رفت و قرارداد محرمانه‌ای به امضا رسید و پاییز همان سال بود که گفته شد غول نفتی روسیه آماده همکاری است و گام‌های نخست برداشته شد. سرانجام کار اما تلخ بود، شرکت روسی پا پس کشید و عهد شکست، پتروناس هم جاخالی دارد و تلاش‌ها برای راضی کردن سرمایه‌گذارانی از آفریقای جنوبی، ویتنام و انگلیس به نتیجه روشن نرسید.
روزهای پایانی سال 89ایران نسبت به همکاری شرکت‌های خارجی قطع امید و تلاش کرد تا میدان نفتی آذر را خودش از محل منابع توسعه ملی توسعه دهد و جالب اینکه 2.5سال بعد یعنی در مرداد 94نخستین پرداختی صندوق توسعه ملی صورت گرفت و اواخر سال 95خبر آمد که به نفت رسیده‌ایم و نخستین برداشت هم اردیبهشت 96با برداشت زودهنگام روزانه 30هزار بشکه جشن گرفته شد. 4میلیارد بشکه ذخیره نفت درجای میدان نفتی میدان آذر آن هم از نوع سبک است و جالب‌تر اینکه در طول سال‌ها تلاش خاموش برای روشن کردن چراغ میدان آذر حادثه‌ای منجر به فوت یا  تلخ رخ نداده که از نظر شاخص‌های توسعه‌ای یک رکورد به‌حساب می‌آید.

روایت روحانی از روزهای سخت
حسن روحانی، رئیس‌جمهور دیروز گفت که در سال‌های خروج آمریکا از برجام و بازگشت تحریم‌ها، کشور با کمترین میزان تکیه بر درآمدهای نفتی اداره شده است. او بهره‌برداری از منابع مشترک نفت و گاز ایران را احقاق حق حقوق ملت ایران» دانست و تصریح کرد: برخی فکر می‌کنند دولت یازدهم و دوازدهم در احقاق حقوق مردم فقط در سایه برجام کار کرده است؛ البته برجام کار بسیار بزرگی برای احقاق حقوق مردم است، اما یکی از مواردی که برای احقاق حقوق مردم تلاش شده مسئله بهره‌برداری از منابع مشترک نفت و گاز است که در این بخش کار بسیار بزرگی انجام شده است. وی افزود: در پارس‌جنوبی که میدان مشترک ایران با قطر است، قطر دوبرابر استفاده می‌کرد و ما عقب بودیم و امروز هم‌طراز و حتی جلوتر از این کشور از منابع عظیم مشترک استفاده می‌کنیم. رئیس‌جمهوری با بیان اینکه در غرب کارون منابع نفتی مشترک با همسایه عراق داریم، گفت:‌ تولید ما در این منطقه 5برابر شده است؛ بنابراین حقوقی که از دست می‌رفته این دولت با سرمایه‌گذاری در این بخش و حتی بخش‌های دیگر توانسته جلوی آن را بگیرد.
روحانی عنوان کرد: ما منابع مشترک را توسعه دادیم و در این دولت منابع از این میدان (میدان نفتی آذر) بهره‌برداری شده است که پیش‌تر استفاده از آن صفر بوده است. با تلاش‌های انجام‌شده در سال ۹۲ و ۹۳ تا پایان سال ۹۵ به تولید ۳۰ هزار بشکه در میدان مشترک رسیدیم که هیچ استفاده‌ای از آن نمی‌کردیم و امروز فاز دوم آن را افتتاح می‌کنیم و ۶۵هزار بشکه در روز از این میدان مشترک استفاده می‌شود.
 وی افزود: تمام فعالیت‌ها در میدان نفتی آذر به‌دست جوانان، مهندسان و کارگران ایرانی انجام شده است؛ آن هم حفر چاه‌های عمیقی که میانگین عمق آنها ۴۵۰۰ متر و در بعضی از موارد تا ۴۸۰۰ متر است؛ بنابراین کار بسیار بزرگی انجام شده و ما امروز شاهد افتتاح فاز دوم این طرح بودیم.

بهره‌برداری از 3طرح ملی
بیژن زنگنه، وزیر نفت ایران هم در مراسم بهره‌برداری از 3طرح ملی در صنعت نفت با بیان اینکه خوشبختانه هم‌اکنون در تمامی میدان‌های مشترک نسبت به همسایگان در وضع مناسبی هستیم، گفت: ظرفیت تولید نفت خام در میدان‌های مشترک غرب کارون از ۷۰ هزار بشکه در روز به ۴۰۰ هزار بشکه افزایش یافته است. او از روحانی به سبب حمایت از صنعت نفت به‌ویژه در میدان‌های نفت و گاز مشترک تشکر کرد و به مردم به‌دلیل بهره‌برداری از این طرح‌ها در شرایط سخت تبریک گفت و افزود: 2طرح توسعه میدان آذر و واحد بازیابی اتان پتروپالایش کنگان با مجموع سرمایه‌گذاری حدود ۲.۶ میلیارد دلار به بهره‌برداری رسمی می‌رسد.
وزیر نفت با بیان اینکه میدان آذر یکی از میدان‌های مشترک است که توسعه نیافته و رقم تولید آن صفر بود، تصریح کرد: این طرح سال ۱۳۹۱ در قالب قرارداد بیع متقابل با شرکت ایرانی سروک آذر که عمده سهام آن متعلق به سرمایه‌گذاری صندوق بازنشستگی نفت است، امضا شد و پیشرفت آن خردادماه سال ۱۳۹۲ حدود ۶درصد بوده است.
زنگنه با اشاره به اینکه طرح میدان آذر در 2مرحله اجرا شده که مرحله نخست آن با تولید روزانه ۳۰ هزار بشکه از اردیبهشت‌ماه سال ۱۳۹۶ عملی شد، افزود: فاز دوم این طرح با تولید روزانه ۶۵هزار بشکه از دی‌ماه امسال محقق شده است .وی تولید انباشتی این میدان را تاکنون حدود ۳۶ میلیون بشکه نفت اعلام کرد و گفت: ۱.۶ میلیارد دلار هزینه طرح توسعه این میدان برگشته است.

کنگان؛ قطب جدید خوراک پتروشیمی
زنگنه با اشاره به بهره‌برداری از پتروپالایش کنگان و بیان اینکه این طرح در عسلویه و در کنار فاز ۱۲ پارس‌جنوبی اجرا شده است، یادآور شد: این طرح در زنجیره تولیدهای پتروشیمی، یک طرح مادر تولیدکننده خوراک است و مجموع ظرفیت طرح‌های تولید خوراک واحدهای پتروشیمی که امسال افتتاح شده‌اند و می‌شوند به ۱۱.۲ میلیون تن در سال خواهد رسید. زنگنه با اشاره به اینکه طرح پتروپالایش کنگان از سوی شرکت سرمایه‌گذاری صندوق بازنشستگی نفت با تأمین مالی صندوق توسعه ملی و بانک‌های ملت، اقتصاد نوین، تجارت، صادرات و خاورمیانه احداث شده است، تصریح کرد: ارزش فروش تولیدات سالانه این طرح یک‌میلیارد دلار است که مایعات تولیدی تا زمان راه‌اندازی واحدهای پایین‌دستی این طرح صادر شده و اتان تولیدی نیز به مصرف مجتمع‌های پتروشیمی مستقر در پارس‌جنوبی می‌رسد.
به‌گفته زنگنه، اگر تحریم‌ها نبود همه این طرح‌ها می‌توانست با هم به بهره‌برداری برسد و علت تأخیر در اجرای این طرح و زنجیره، اعمال تحریم‌ها بوده است.

کیان؛ غول جدید پتروشیمی ایران
عملیات اجرایی طرح پتروشیمی کیان، سومین طرحی بود که دیروز فرمان اجرای آن از سوی روحانی صادر شد و به‌گفته وزیر نفت یکی از ابرپروژه‌های پتروشیمی ایران است و فاز نخست آن به حدود ۲میلیارد دلار سرمایه‌گذاری نیاز دارد و به‌صورت مشترک از سوی هلدینگ نفت و گاز پارسیان و هلدینگ پتروفرهنگ مربوط به صندوق فرهنگیان، اجرا می‌شود.
زنگنه تصریح کرد: افزون بر پتروشیمی کیان 3طرح دیگر با استفاده از مجموعه‌ای از خوراک‌های ترکیبی مایع و گاز (2 طرح در عسلویه و یک طرح در بندر ماهشهر) تعریف شده که همسو با جهش سوم و ریل‌گذاری برای آینده صنعت پتروشیمی و ساختن اقتصاد مقاومتی با نگاه درون‌زا و و برون‌گراست. وی با تأکید بر اینکه این طرح‌ها بر پایه خوراک ترکیبی طیفی از تولیدهای بسیار باارزش را تولید می‌کنند که بر پایه آنها می‌توان صدها کارخانه جدید پایین‌دستی در نقاط مختلف کشور احداث کرد، گفت: ما تأکیدمان این است طرح‌هایی که برای کلنگ‌زنی یا آغاز عملیات می‌گذاریم اطمینان کافی از جدی و اجرایی بودن و تأمین منابع آنها داشته باشیم.