از صنعت مد تا تن‌پوش انسانیت

دو دهه پیش که سوزنی با قدمت 30هزار سال در یکی از سایت‌های باستان‌شناسی شمال اروپا پیدا شد، دانشمندان حدس‌هایی درباره پیشینه هنر دوخت و دوز زدند، اما چندی نگذشت که باستان‌شناس‌ها با بررسی پوشش انسان‌های نئاندرتال به این نتیجه رسیدند که انسان 200هزار سال پیش هم برای مصون ماندن از سرما تن‌پوشی از پوست حیوانات و برگ‌های گیاهان داشته‌ است. در سده‌های گذشته کارکرد لباس از عایقی در برابر سرما به عاملی برای نشان دادن جایگاه اجتماعی افراد تغییر کرد. در دهه‌های گذشته این نقش به شکلی افراطی موجب کشتار حیوانات شد و چند سالی است که تنوع‌طلبی بشر برای خرید لباس‌های الوان و جورواجور و گاهی ناجور، محیط‌زیست و محتویات جیب او را هم تهدید می‌کند. فقط در کمد ملکه الیزابت اول بیش از 30هزار دست لباس وجود داشت که این تعداد در کمد لباس برخی از ساکنان انگلستان با وجود شهره بودن آنها به خست و ناخن‌خشکی گاهی به سالانه چند صد دست لباس می‌رسد. البته آنطور که نشریه انگلیسی دیلی‌میل، همین دیروز گزارش داد این تعداد در کمد لباس‌های آنها زیاد دوام نیاورده و پس از چند هفته به دورریز بدل می‌شود. آمار‌های این گزارش حاکی از آن است که مردم بریتانیا در هر 5دقیقه 3هزار و 500کیلو لباس دور می‌ریزند؛ میراندا آلموند یکی از فعالان صنعت مد این کشور، اتاقی را مملو از لباس به تصویر کشیده است که نمادی از این دورریز 5دقیقه‌ای است. پژوهشگرانی که درباره رابطه مصرف‌گرایی در صنعت مد لباس و محیط‌زیست چند پیراهن بیشتر از ما پاره کرده‌اند، می‌گویند: تولید پنبه که 60درصد از نیاز کارخانه‌های تولید پارچه را تامین می‌کند به حدی آفت‌کش، کود‌های شیمیایی و آب مصرف می‌کند که آلایندگی مزارع پنبه را به همترازی با تولید نفت و زغال‌سنگ نزدیک می‌کند. مستندی خارجی هم با آمار و ارقام نشان داد در فرایند تولید فقط یک شلوار جین از مزرعه تولید پنبه گرفته تا کارخانه‌های تولید پارچه، بیش از 15هزار لیتر آب مصرف می‌شود. در این چند سال گذشته اما چند اتفاق خوب هم در صنعت مد افتاد. چند سلبریتی تابوی استفاده از یک دست لباس در دو مراسم را شکستند. یک خواننده لباسی از الیاف‌های بازیافتی پوشید و خواننده دیگری نشان داد هیچ اعتقادی به پوشیدن لباس‌های گران و چند هزار دلاری ندارد.  از ولخرجی‌های انگلیسی که بگذریم ما ایرانی‌ها پیوسته در این مقوله به این بیت از شیخ اجل؛ سعدی استناد می‌کنیم که «تن آدمی شریف است به جان آدمیت/ نه همین لباس زیباست نشان آدمیت». بنابراین در آستانه سال نو هم می‌توان به این مانیفست ایرانی‌ها در مقوله پوشش پایبند بود. اول از همه خرید لباس‌ از تولید‌کننده‌های داخلی را درنظر داشته باشیم که خارجی‌ها اگر کپی و های‌کپی و بی‌کیفیت نباشند بی‌شک قیمت‌شان سر به فلک می‌‌کشد. در کل چراغی که به خانه رواست به مسجد حرام است. دیگر آنکه اگر لباسی آراسته و نو داریم خرید مجدد لباس را در اولویت قرار ندهیم. سوم آنکه حواسمان باشد با خرید لباس برای هموطن‌های بی‌بضاعت، خودمان هم تن‌پوشی از انسانیت به تن کنیم.